کودتای ناکام ترکیه نشانه ای دیگر برای جلب توجه سرمایه گذاران خودرو به ایران / پرواز فرصت ها درآسمان اقتصاد ایران

ناپایداری شرایط سیاسی ترکیه از یک سو و ناامنی این کشور از سوی دیگر، تبدیل به امتیازی برای اقتصاد ایران از جمله صنعت خودرو شده است؛ تهدیدی برای اقتصاد ترکیه که اگر تصمیم گیران ایرانی با هوشیاری با آن برخورد کنند، می تواند به یک امتیاز بزرگ برای ایران تبدیل شود. 

صنعت خودروی ترکیه، بیشترین بهره را از ناپایداری های ایران برده است. دوره جنگ تحمیلی ایران و پس از سال هایی که تحریم بر ارتباط ایران با جامعه بین المللی سایه انداخته بود، هر یک فرصتی درخشان برای ترکیه ای رقم زد که عزم خود را برای رشد و توسعه اقتصادی جزم کرده بود. به دلیل وجود موانع بسیار، سرمایه گذاران خارجی نظیر رنو و فیات پا به ترکیه گذاشته و این گونه شد که صنعت خودروی ترکیه به قدری جان گرفت که به اعتقاد کارشناسان به میزان درآمد نفت ایران، برای این کشور ارز آوری دارد. حالا دیگر در ایران نه از جنگ خبری است و نه به طور تقریبی از تحریم.

درهای آخرین بازار بزرگ و استراتژیک دنیا به روی سرمایه گذاران خارجی گشوده شده و ماه هاست که هیأت های تجاری برای بررسی شرایط سرمایه گذاری در ایران، بلیت تهران گرفته اند. در میان این هیات ها نام شرکت هایی نظیر رنو و فیات هم دیده می شود؛ رنویی که سابقه حضور در ایران را داشته و چند ماهی است که می خواهد با خرید یک سایت تولیدی، به بازار ایران برگردد. همچنین فیاتی ها نیز همچنان در حال مذاکره با بزرگ ترین خودروساز ایران برای مشارکت هستند. برخی معتقدند اصرار رنو برای خرید یک سایت تولید خودرو در ایران نیز به دلیل پیش بینی بحران های ترکیه بوده است. حالا اما واقعا شرایط امروز ترکیه بحران زده می تواند فرصتی برای ایرانی باشد که عزم خود را برای رشد و توسعه اقتصادی در پیوند با جامعه جهانی جزم کرده است؟

فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو، در پاسخ به این پرسش به «فرصت امروز» می گوید: «فرصت بی نظیری برای صنعت خودروی ایران ایجاد شده و اگر به درستی تصمیم گرفته شود و فرصت سوزی نشود، می توان بیشترین بهره برداری را از آن کرد. فضای ایجاد شده ناشی از کودتا فارغ از اینکه کار چه کسی بوده است، به سرمایه گذاران نشان داد که ترکیه جای امنی برای سرمایه گذاری نیست. در این شرایط تنها جایگزین برای ترکیه، ایران است که می تواند از این بحران سیاسی نهایت استفاده را ببرد. »

او ادامه می دهد: «صنعت خودروی ایران از دو جنبه می تواند از این موضوع بهره برداری کند، قطعه سازی و خودروسازی، که البته به این دلیل که قطعه سازان ما به غیر از دو یا سه شرکت بزرگ، نسبت به خودروسازان چابکی کمتری دارند و همچنین زیرساخت های ترانزیتی در ایران آنچنان که باید فراهم نیست، ممکن است ایران فعلا نتواند در این زمینه با ترکیه رقابت کند. اما در موضوع خودروسازی از جنبه صادرات، شرایط ایران قابل رقابت است زیرا در ترانزیت خودرو تنظیم زمان به صورت ماهانه است و به اندازه قطعه حساس نیست. »

همچنین حسن کریمی سنجری، کارشناس صنعت خودرو نیز در این زمینه در گفت وگو با «فرصت امروز» بیان می کند: «صنعت خودروی تركیه در سال های پس از انقلاب ایران، بهترین بهره برداری منطقه ای را از فضای اقتصادی و صنعتی كشور ما داشته است. در واقع در حالی كه جمهوری اسلامی ایران تحت فشارهای ناشی از جنگ تحمیلی و همچنین محدودیت اقتصادی و ارتباطی برگرفته از تحریم ها نتوانسته است از ظرفیت های خود در جهت توسعه صنعت خودروسازی داخلی استفاده کند، این تركیه بوده كه به خوبی جریان سرمایه و تكنولوژی در زنجیره ارزش خودروی جهانی را به خود جذب کرده است. مزیت های مشترك تركیه و ایران در توسعه صنعت خودروسازی شامل نیروی كار ارزان، موقعیت جغرافیایی كه كاهنده سهم زیادی از هزینه های لجستیك جریان مواد و محصول است، سابقه و تجربه صنعتی در خودروسازی تنها بخشی از پتانسیل های مشترك دو كشور بوده است كه انرژی ارزان و كیفیت بالای نیروی متخصص و از همه مهم تر بازار تقاضای میلیارد دلاری ایران را باید به مزیت های كشورمان اضافه کنیم. »

او ادامه می دهد: « اما چرا با وجود این همه مزیت تركیه توانسته در سال 2016 بیش از 22 میلیارد دلار ارز آوری از صادرات خودرو و قطعه داشته باشد در حالی كه صنعت خودروسازی ایران نه تنها ارزآوری نداشته كه در جلب رضایت مشتریان داخلی خود نیز ناتوان بوده است؟ جواب این سوال به سیاست های تجاری و اقتصادی كشور تركیه بر می گردد و همچنین به قوانین پایداری كه این كشور برای جلب سرمایه های خارجی تدوین کرده است.

این روزها اوضاع سیاسی و بین المللی تركیه، امنیت سرمایه ها و زیرساخت های خارجی ایجاد شده در صنعت خودروسازی این كشور را تحت تاثیر قرار داده به طوری كه می توان احساس امیدواری كرد كه ایران به عنوان ایمن ترین كشور منطقه و نیز دارا بودن مزایای برتر نسبت به این كشور در حوزه سرمایه گذاری، بتواند به عنوان جایگزین مناسب تركیه در شراكت تجاری با خودروسازان بزرگ دنیا مطرح شود ولی آیا شرایط كسب و كار و قوانین تجارت در جمهوری اسلامی برای جذب سرمایه های میلیاردی خودروسازان بزرگ دنیا كه در تركیه فعال هستند این اجازه را می دهد؟ »

کدام خودروسازان به سمت ایران کوچ می کنند؟ 

بازار داخلی ترکیه در دست واردکنندگان است اما این کشور هاب صادراتی قطعات و خودروهای شرکت هایی نظیر رنو و فیات است. حالا پرسش اینجاست که با شرایط فعلی ترکیه، سرمایه های کدام خودروسازان به سمت ایران سرازیر می شود؟

زاوه در پاسخ به این پرسش اظهار می کند: «در موضوع صادرات به نظر می رسد ترکیه دیگر یک بازار امن برای رنو نیست. فیات اما کندتر به این ماجرا نگاه می کند زیرا پایگاه فیات در این کشور به هزینه های ترک ها ساخته شده است جدای اینکه کارخانه های اروپای شرقی اروپا به تازگی فعال تر شده اند که می توانند جای ترکیه را پرکنند. در بحث خودروهای تجاری، بنز فعالیت های گسترده ای در ترکیه داشته که این شرایط طبیعتا بنز را ناچار می کند که رویکرد دیگری را در پیش بگیرد.

در حوزه کامیون، بازار داخل ترکیه یکی از بزرگ ترین بازارهای جهان بوده که اگر این ناپایداری ادامه پیدا کند و مسیر ترانزیتی دچار مشکل شود، زیانش به همه کامیون سازان دنیا تحمیل خواهد شود به ویژه فورد که منحصرا در ترکیه و برزیل کامیون تولید می کند. » او تصریح می کند: «به اعتقاد من نخستین شرکتی که به سمت ایران شیفت خواهد کرد، رنو خواهد بود. به هر صورت اکنون دورنمای ترکیه خوب نیست و همین موضوع موجب می شود رنو از سرمایه گذاری های جدید در ترکیه خودداری کند و تنها گزینه جایگزین ایران است. »

نیاز به تغییر فضای کسب و کار

نکته دیگری که می توان در این گزارش آن را بررسی کرد، فضای کسب و کار ایران است. نباید فراموش کنیم که ترک ها علاوه بر استفاده از بحران های موجود در کشورهای همجوار خود، فضای کسب و کار خود را تسهیل کرده و به تولیدکنندگان خود امتیاز داده اند. اما آیا ایران هم چنین مزیتی را دارد؟

کریمی سنجری در این زمینه معتقد است: « با یك اقدام چابك و جهادی در بازنگری و اصلاح قوانین تجارت خارجی باید شرایط ورود سرمایه های خارجی در حوزه خودروسازی را به ایران تسهیل کنیم، باید به شركت های بزرگ خودروسازی در دنیا اجازه دهیم كه شیوه سرمایه گذاری در ایران را خود انتخاب كنند و ما تنها شرایط و شاخص هایمان را اعلام كنیم. همین كه یك سرمایه گذاری منجر به ایجاد اشتغال، امكان تولید خودروهایی باكیفیت و با مدل های روز و نیز مهم تر از آن صنعت خودروسازی ایران را به عنوان مهم ترین سایت منطقه در تولید و صادرات خودرو به بازارهای منطقه ای برخی از شركت های بزرگ خودروساز به دنیا مطرح کند، كفایت می كند. فراموش نكنیم در زنجیره ارزش خودروسازی جهان استقلال، مفهوم دیگری پیدا كرده است. شراكت جهانی در این زنجیره به وجود آورنده نوعی وابستگی دوطرفه در این تجارت است. به هر حال كشوری كه سرمایه به ایران وارد می كند به نوعی به نیروی كار و امنیت سرمایه خود وابسته می شود. بنابراین اگر در تدوین قوانین مناسب سرمایه گذاری خارجی درایت به خرج دهیم، قطعاً جریان انتقال سرمایه های میلیاردی شركت های بزرگ خودروسازی دنیا كه در تركیه حضور دارند به داخل كشور تسریع و تسهیل خواهد شد. »

تاریخ نشان می دهد تصمیم گیران اقتصادی ترکیه در مواجهه با بحران های ایران هوشمندانه رفتار کرده و همواره بیشترین بهره را برده اند. اما آیا تصمیم گیران اقتصادی و سیاسی ایران هم می توانند همین قدر هوشمندانه و با سرعت عمل به پیش بروند؟ متأسفانه سیاستمداران ایرانی نتوانستند از بحران ایجاد شده میان روسیه و ترکیه استفاده کرده و جایگزین خوبی در موضوع صادرات محصولات کشاورزی به روسیه برای ترکیه باشند. اما اکنون فرصتی غیرقابل تکرار برای صنعت خودروی ایران است و همه چیز بستگی به تصمیم های سریع و درست دارد تا باز هم این فرصت مانند سال های طلایی گذشته، از دست دومین صنعت بزرگ کشور نرود.

ارتباط با نویسنده : dadashloo@gmail.com