وضعیت برجام در سالگرد اجرایی شدن آن

یک سال پیش در چنین روزی برنامه جامع توافق هسته ای ایران موسوم به برجام قابلیت اجرایی یافت و طرفین اقدامات خود را براساس برنامه ریزی صورت گرفته آغاز کردند. این توافق در شرایطی حاصل شد که بسیاری از نیروهای سیاسی در ایران و آمریکا انتقادات گسترده ای را نسبت به آن مطرح کرده و مدعی شدند که توافق جامع هسته ای منافع کشور متبوع شان را تامین نمی کند.

در آمریکا جمهوریخواهان و اعضای جمهوریخواه کنگره این کشور به همراه دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب که در آن زمان در حال مبارزه برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری بود، از این توافق انتقاد کرده و معتقدند که برجام باید مورد بازنگری قرار گیرد.

گفتنی است مخالفان توافق جامع هسته ای در کنگره تنها به اعلام موضع و مخالفت رضایت نداده و با دعوت از بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی برای سخنرانی در کنگره آمریکا و حمله به برنامه جامع اقدام مشترک دعوت به عمل آوردند.

پس از این مانورهای سیاسی و زمانی که کنگره قصد رأی گیری درباره تصویب این توافق را داشت بسیاری از جمهوریخواهان و حتی برخی دموکرات ها درحال لابی کردن علیه برجام بودند.

با وجود تمام تلاش های مخالفان برای جلوگیری از تصویب توافق جامع هسته ای در کنگره، آنها شکست خوردند اما اعلام کردند که عقب نشینی نکرده و کارزاری را برای جلوگیری از اجرایی شدن آنچه آنان توافق بد می خوانند به راه خواهند انداخت. آنان در نخستین اقدام جدی خود نظرسنجی برگزار کرده و با استناد به نتیجه آن اعلام کردند که اکثر مردم آمریکا با توافق جامع هسته ای و لغو تحریم های وضع شده علیه ایران درمقابل اعمال محدودیت هایی بر برنامه هسته ای این کشور مخالف هستند.

با این وجود زمانی که کاندیدای محبوب جمهوریخواهان تندرو یعنی دونالد ترامپ کارزار انتخاباتی خود را آغاز کرد اگرچه وی بارها از برجام انتقاد کرد اما حملات به توافق جامع هسته ای کاهش یافت و موضوعات دیگری نظیر تروریسم، چین و روسیه جای آن را در دستورکار سیاسی جمهوریخواهان قرار گرفت.

در همین رابطه Robert Einhorn ، مشاور پیشین وزارت امورخارجه آمریکا و از دیپلمات های حاضر در مذاکرات هسته ای می گوید: «پس از بازنگری و مطالعه توافق جامع هسته ای در کنگره انتقادات جمهوریخواهان و برخی دموکرات ها از این توافق به میزان قابل توجهی کاهش یافت.»

در همین راستا و با وجود مخالفت های گسترده جمهوریخواهان در کنگره آمریکا و انتقادات چندباره دونالد ترامپ رییس جمهور منتخب آمریکا در حین مبارزات انتخاباتی خود، وی تاکنون اقدامی عملی در راستای برشمردن نقاط ضعف توافق جامع هسته ای و برنامه های جایگزین خود برای این توافق ارائه نکرده است.

در واقع آقای ترامپ تنها جمهوریخواهی است که به هنگام اعلام توافق جامع هسته ای از سوی کاخ سفید خواستار پاره کردن آن نشده بود.

درمقابل این صحنه آرایی سیاسی جمهوریخواهان، دموکرات ها و حامیان توافق هسته ای با جمهوری اسلامی ایران قرار دارند. آنها معتقدند که این قرارداد کاملا مفید بوده و عدم بروز موضوع جنجال برانگیز جدیدی در برنامه هسته ای ایران بیانگر کارآمد بودن این توافق است.

در همین راستا جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا در حاشیه کنفرانس مطبوعاتی مشترک خود با همتای فرانسوی اش در پاریس اظهار داشت: «در سالگرد اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک زمانی که به یک سال قبل برمی گردیم می بینیم که بسیاری نسبت به این برنامه بدبین بوده و معتقد بودند که توافق هسته ای به دلیل تقلب و تخلف های احتمالی طرفین به زودی با شکست مواجه شده و کارکرد خود را از دست خواهد داد با این حال و در حالی که همه جهان بعد از توافق را جهانی خطرناک نشان می دادند، شاهد آن هستیم که جهان پس از توافق جامع هسته ای ایران با قدرت های عمده جهانی به جای امن تری تبدیل شده است.»

آقای Einhorn در رابطه با موفقیت برجام و کاهش انتقادات مخالفان از توافق جامع هسته ای پس از تقدیر وزیرخارجه و رئیس جمهور ایالات متحده از آن اظهار داشت: «یکی از عمده ترین دلایل کاهش انتقادها و جنجال های اعضای تندروی حزب جمهوریخواه جدا از چند دستگی در این حزب، محدودیت های اعمال شده بر برنامه هسته ای ایران و اجرای موثر این توافق از سوی طرفین است.»

وی در ادامه سخنان خود افزود: «پایبندی و تعهد ایران به اجرای توافق جامع هسته ای از جمله دیگر دلایلی است که دیگر شاهد اوج گرفتن فعالیت های مخالفان برجام نیستیم چراکه آنها همواره بر این موضوع پافشاری می کردند که ایرانی ها به تعهدشان عمل نخواهند کرد در حالی که امروزه عکس این ادعا ثابت شده است.»

Barbara Slavin ، رئیس شورای آتلانتیک نیز ضمن تایید سخنان آقای Einhorn می گوید: «بندهای مربوط به فعالیت های اتمی ایران به خوبی درحال اجرا شدن است و طرفین به دقت این بخش از توافق را اجرا می کنند که این موضوع سبب شده است تا آینده خوبی در انتظار توافق جامع هسته ای باشد.»

آرام تر شدن مخالفت ها با برجام تنها محدود به سیاستمداران آمریکایی نشده و برخی چهره های سیاسی رژیم صهیونیستی هم که در کنار عربستان سعودی از جمله منتقدان جدی برجام به شمار می روند، بر موثر بودن این قرارداد صحه گذاشتند. در همین رابطه، موشه یعلون وزیر دفاع پیشین رژیم صهیونیستی در سخنانی در ماه ژوئن سال گذشته میلادی اعلام کرد که توافق جامع هسته ای میان ایران و قدرت های عمده جهانی به خوبی اجرا شده و طرفین به تعهدات خود پایبند بوده اند.

با اینکه این روزها کمتر شاهد انتقاد مخالفان برنامه جامع اقدام مشترک به دلیل اجرای صحیح برجام هستیم، دست مخالفان چندان هم خالی نیست. چندی پیش نسخه ای از گزارش ارائه شده به دبیرکل سازمان ملل متحدد به دست خبرگزاری رویترز رسیده بود که به نقض روح برجام از سوی ایران اشاره داشته و از سوی دیگر سرویس امنیتی کشور آلمان در همین رابطه گزارشی منتشر کرد که ایران را به قاچاق قطعات موردنیاز برای توسعه تاسیسات هسته ای خود متهم می کرد؛ اتهاماتی که همگی از سوی جمهوری اسلامی ایران قویا رد شده است.

پس از گذشت یک سال از اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام و با وجود تمامی موانعی که بر سر راه آن وجود دارد، به نظر می رسد طرفین همچنان به مفاد این توافق جامع متعهد بوده و قصد اجرای آن را دارند؛ موضوعی که سبب می شود بتوانیم آینده ای روشن برای این توافق متصور شویم.