نغمه‌های پیشرفت از کابل تا مزارشریف

افغانستان کشوری است که ناملایمات سیاسی پرشماری را تجربه کرده، تاثیر این اتفاقات بر اقتصاد، تجارت و سرمایه‌گذاری در این کشور قابل انکار نیست. با این حال دولت افغانستان در طول سال‌های اخیر، تلاش‌های متعددی برای کاهش تنش‌های اقتصادی و افزایش فضای امن تجاری انجام داده است. بسیاری از این تلاش‌ها بر پایه افزایش قدرت بخش خصوصی و بین‌الملل طرح‌ریزی شده‌ است و کشورهای مختلفی را به حضور در اقتصاد این کشور دعوت کرده‌ است. آمارهای قابل قبول و مطمئنی در خصوص نرخ سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی در افغانستان وجود ندارد.

با این حال به نظر می‌رسد از سال 2010 تاکنون نرخ مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی در افغانستان رشدی محسوس، اما کند داشته است. بر این اساس، در خصوص موانع و فرصت‌های موجود در افغانستان و کشورهایی که متمایل به همکاری با این کشور هستند مطالب فراوانی وجود دارد که برخی مهم‌تر هستند.

چرا افغانستان برای سرمایه‌گذاری مناسب است؟

در طول یک دهه گذشته میزان امنیت و ثبات در افغانستان تا حد زیادی پیشرفت کرده است. این مسئله می‌تواند به‌عنوان نیروی مشوق برای سرمایه‌گذاران داخلی و به طور ویژه‌تری برای سرمایه‌گذاران خارجی محسوب شود. افغانستان موقعیت جغرافیایی مناسبی در منطقه دارد و می‌تواند به هاب تجاری در آسیای مرکزی و جنوبی تبدیل شود. این کشور به لحاظ مواد معدنی نیز بسیار غنی است.

در حال حاضر بالغ بر 1400گونه معدنی در افغانستان شناسایی شده که قابلیت سرمایه‌گذاری دارند.وجود ذخایر نفت؛ گاز، مس، آهن و سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، مثل یشم، زمرد و یاقوت از دیگر ظرفیت‌های این کشور است. نرخ بیکاری در افغانستان تا بیش از 50درصد تخمین زده شده است. چنین نرخی برای سرمایه‌گذاران خارجی که قصد فعالیت در بخش‌های صنعت و تولید را دارند، نوید نیروی کار ارزان و پرتعداد را خواهد داد.

افزون بر اینها، نزدیک به سه دهه جنگ و انزوای اقتصادی در این کشور، نوعی بن‌بست پیشرفت در تولید و صنعت و عدم فرصت برای رشد را به ملت و دولت افغانستان تحمیل کرده است. با این شرایط، ورود سرمایه‌های جدید به این کشور می‌تواند برای هر دو طرف (سرمایه‌گذاران و دولت افغانستان) مفید باشد.

چرا تردیدهایی برای سرمایه‌گذاری در افغانستان وجود دارد؟

براساس آمارهای منتشر شده توسط سازمان شفافیت مالی بین‌الملل، افغانستان رتبه ضعیفی در خصوص شفافیت و پاکی نظام اداری دارد و فساد اداری، اقتصادی در بسیاری از ارکان دولت افغانستان وجود دارد.متاسفانه به جز شهر کابل که می‌تواند به لحاظ زیرساخت‌های تجاری امتیاز قابل قبولی دریافت کند، بسیاری از شهرهای افغانستان، با وجود پتانسیل‌های مناسب تجاری، هنوز فاقد زیرساخت‌های کافی برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی هستند.

اغلب مبادلات تجاری معتبر افغانستان از طریق خطوط هوایی انجام می‌گیرد، این در حالی‌است که موقعیت طلایی مسیرهای جاده‌ای افغانستان به دلایل امنیتی و ضعف امکانات بی‌استفاده مانده‌اند. برخی بخش‌های اقتصاد افغانستان در هاله‌ای از جرم و نابهنجاری‌های اجتماعی محدود شده‌اند. برای مثال بخش کشاورزی در افغانستان سهم عمده‌ای از فعالیت خود را به کشت تریاک اختصاص داده است.

اگرچه این کشت و زرع برای قاچاقچیان مواد مخدر و فعالان این عرصه بسیار پر سود است، اما میزان فعالیت کشاورزان در بخش‌های سالم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به طور کلی عمده تردیدها در خصوص سرمایه‌گذاری در افغانستان به عوامل زیرساختی مرتبط است.

کشورهایی که در افغانستان حضور پررنگ دارند

تاکنون و به‌ویژه در سال‌های حضور نیروهای ناتو در افغانستان، کشورهای زیادی شانس خود را برای سهیم شدن در اقتصاد این کشور آزموده‌اند، تعدادی از این کشورها حضوری پررنگ‌تر داشته‌اند:

بریتانیا: سال‌هاست که دولت بریتانیا در اقتصاد افغانستان مشارکت دارد. از طرح‌های همکاری با سازمان ملل تا طرح‌های شرکت‌های خصوصی در کارنامه فعالیت بریتانیا در افغانستان موجود است. مشارکت افغانستان در طرح‌های صادراتی و وارداتی انگلستان، حضور انگلستان در بخش کشاورزی و زراعت افغانستان، برگزاری نمایشگاه‌های مشترک پرتعداد بین دو کشور و قراردادهای متعدد تجاری، از همین موارد است.

پاکستان: افغانستان و پاکستان را شاید بتوان صمیمی‌ترین یاران تجاری در منطقه نامید. امضای قرارداد تسهیل تجارت و افزایش مناسبات بین دو کشور در سال 2010، میزان این همبستگی را بیش از گذشته نمایان کرد. درواقع، از یک سو پاکستان بزرگ‌ترین شریک تجاری افغانستان است و از سوی دیگر افغانستان دومین بازار بزرگ صادراتی خود را در پاکستان تشکیل داده است.

اسلواکی: سال 2014، سالی بود که کشور اسلواکی، برنامه‌های توسعه همکاری با دولت افغانستان را در دستور کار خود قرار داد. این برنامه که قرار است تا سال 2018 ادامه یابد، شامل برنامه‌ای جامع در بخش‌های کشاورزی، امنیت غذایی، بهداشت و آموزش و پرورش است. نکته جالب در این میان پیشینه روابط بین اسلواکی و افغانستان است. از سال 2003 تاکنون دولت اسلواکی در بخش‌های تولیدی افغانستان، سرمایه‌گذاری‌های متعددی انجام داده است؛ سرمایه‌گذاری‌هایی که گاه به سقف چند میلیون دلار رسیده‌اند.