مناطق آزاد؛ مامنی مطمئن برای بانک‌های خارجی

یکی از مشکلاتی که ایران را در دوران تحریم تحت فشار قرار می‌داد، لغو رابطه سیستم بانکداری داخلی با بانکداری بین‌الملل و درنتیجه کاهش نفوذ و قدرت لازم برای رشد و توسعه اقتصادی این کشور بود. در شرایط پساتحریم و با لغو تحریم‌های بانکی مانند تحریم سوییفت، انتظار می‌رود وضعیت اقتصادی ایران براساس شرایط به دست آمده تغییرات زیادی را تجربه کند. سیستم بانکی ایران از یک‌سو می‌تواند از طریق افزایش ارتباط بانک‌های داخلی با بانکداری بین‌الملل و راه‌اندازی شعب خارجی و از سوی دیگر با جذب سرمایه‌های خارجی و تاسیس شعب بانک‌های معتبر اروپایی در داخل مرزها، وضعیت اقتصادی را دچار تحولاتی زیرساختی کند.

اشتیاق برای جذب سرمایه و احتیاط برای سرمایه‌گذاری

ایران در آستانه تحولاتی بزرگ در حوزه بانکداری قرار دارد، برنامه سفرهای اخیر ریاست جمهوری ایران به کشورهای موفق اقتصادی و تلاش برای برقراری روابط تجاری دوستانه نشان می‌دهد این کشور، نخستین حرکت‌ها را در جهت جذب سرمایه با موفقیت طی کرده است. در این میان، ایران برای ایجاد تنوع در صادرات خود و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، نیاز به اعتماد‌سازی در حوزه بانکداری دارد. درواقع اشتیاق ایران برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی نیاز به کاهش احتیاط از سوی کشورهای خارجی و به‌ویژه اروپایی خواهد داشت.

بخش اقتصادی نشریه نیوزویک ، در گزارش اخیر خود با اشاره به تحولات اقتصادی ایران، تلاش کرده پاسخی برای این پرسش پیدا کند که مرزهای احتیاط اروپا پس از لغو تحریم‌های ایران تا چه حد شکسته شده‌اند. براساس این گزارش، عقد قراردادهای بین‌المللی و توسعه مناسبات سیاسی که به‌تازگی در دستور کار دولت ایران قرارگرفته مسیر توسعه اقتصادی را خواه‌ناخواه تحت تاثیر قرار داده و بهبود می‌بخشد.

درواقع کشورهای طرف قرارداد با ایران برای افزایش سهولت در معاملات خود باید با سیستم بانکی ایران تعاملات گسترده‌تری انجام دهند بنابراین پس از مدتی تمایل به تاسیس شعب بانک‌هایی در ایران در آنان ایجاد خواهد شد. اگرچه در این میان برخی بانک‌های شناخته شده مثل دویچه‌‌بانک که در شرایط تحریم به سبب رعایت نکردن قوانین تحریم، جریمه‌هایی سنگین متحمل شده‌اند، بسیار محتاط‌تر از دیگر بانک‌ها خواهند بود.

تنظیم نورافکن‌ها بر صحن بانکداری ایران

هاینس پیتر بدر، تحلیگر اقتصاد خاورمیانه در خبرگزاری رویترز معتقد است کشورهایی که تمایل دارند با سیستم بانکداری ایران تعامل داشته باشند کم‌تعداد نیستند، اما ایران برای جذب اعتماد بانک‌های خارجی و ایجاد احساس امنیت برای طرف‌های اروپایی، نیاز به فرصت و گام‌های حساب‌شده‌ای دارد. هرگونه شتاب‌زدگی در این خصوص می‌تواند بازار‌های داخلی ایران به‌ویژه بازار ارز را ملتهب کند.

از سوی دیگر با توجه به تمایل دولت برای کاهش وابستگی به دلار و جایگزین کردن یورو در تمامی یا اکثریت مبادلات تجاری، چنین استنباط می‌شود که حذف نشدن تمامی تحریم‌های بانکی آمریکا علیه ایران چندان مورد توجه مسئولان ایرانی نیست و ایجاد تعامل بانکی با طرف‌های اروپایی در اولویت قرار دارد. نکته مهم در این میان، لزوم توجه به زیرساخت‌های مالیاتی و تجاری است، درواقع اصلاح هر کمبود و نقصان در این قوانین و توسعه ظرفیت‌های تجارت آزاد، کمک شایانی به رشد هرچه سریع‌تر این کشور خواهد کرد.

رقبای منطقه‌ای و فرصت‌های موجود

یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها درخصوص فعالیت بانک‌های خارجی در ایران، معطوف به مکانی است که بیشترین پتانسیل تجاری را برای دو سوی تجارت ایجاد کند. مناطق آزاد تجاری در طول سال‌های تحریم نتوانستند آنچنان که باید و شاید از قابلیت‌های تجاری خود استفاده کنند، اکنون این مناطق جزو اولویت‌های سرمایه‌گذاری و تجاری هستند. کشورهایی که قصد سرمایه‌گذاری و تجارت آزادانه با ایران را دارند، می‌توانند از این مناطق بهترین بهره را ببرند.

بنا بر گزارش پایگاه خبری یورونیوز، در دوره تحریم‌ها، کشورهای حوزه خلیج فارس و به‌ویژه امارات متحده عربی بیشترین استفاده را از فقدان حضور ایران در فعالیت‌های عمده تجاری منطقه داشته است. رقبای منطقه‌ای ایران اکنون نگران قدرت گرفتن تجارت ایران هستند. گرچه به سبب سابقه رقابت در صادرات نفتی، توجه بسیاری از تحلیلگران به رقبای دیرینه ایران یعنی اعراب حاشیه خلیج‌فارس جلب می‌شود. اما جالب است که ترکیه از جمله کشورهایی است که اخیرا از قدرت گرفتن تجارت ایران ابراز نگرانی کرده است.

اگر ایران موفق شود با اعتمادسازی، بانک‌های معتبر خارجی را برای فعالیت در مناطق آزاد فعال کند و براساس این مقدمه، به نتیجه‌ای بزرگ‌تر، یعنی افزایش حجم ورود ارز به کشور دست یابد نگرانی‌های ترکیه چندان عجیب به نظر نمی‌رسد، به‌ویژه آنکه ترکیه در طول سال‌های اخیر تلاش کرده روابط دوستانه خود را در بین کشورهای برتر اقتصادی و سیاسی جهان تثبیت کند. اکنون ایران شرایطی جذاب برای کشورهای اروپایی دارد، چراکه واضح است  موتور اقتصادی جدیدی در منطقه در حال روشن شدن است؛ موتوری که می‌تواند با حفظ سرعت مناسب و رعایت استانداردها به سرعت به رقیبی سرسخت برای کشورهای عربی و البته ترکیه تبدیل شود.