نگاهی به تقابل باستان شناسی و فناوری / مدرن ترین مسیرها برای رسیدن به مقاصد کهن

سال ها پیش وقتی صحبت از باستان شناسی می شد، برای بسیاری از ما، تصویر افرادی که با مته و ابزار مختلف در حال حفاری هستند تداعی می شده اما این روزها این تصویر تا حدود زیادی تغییر کرده و بسیاری از رمزگشایی های دنیای باستان شناسی نه در حین حفاری و به شکل دستی، بلکه با کمک ابزارهای پیشرفته دنیای تکنولوژی انجام می شود. اغلب علوم از دانش پزشکی تا کشاورزی و دامپرری بخش مهمی از موفقیت خود را مدیون یک یار کمکی همه فن حریف هستند. این یار ذخیره، فناوری است.

درواقع بسیاری از علوم مدرن در سال های اخیر همپوشانی قابل توجهی با فناوری و تکنولوژی تجربه کرده اند. در این میان علوم مرتبط با دنیای باستان شناسی و تاریخ تقابلی بسیار جذاب با تکنولوژی دارند. نگاهی به برخی نمونه ها نشان می دهد این تعامل تا چه حد سازنده و مثبت است.

دنیای این روزهای مرد یخی

25سال پیش کاوشگران یک جسد مومیایی متعلق به مرد یخی را که قدمتی پنج هزار و سیصد ساله داشت از رشته کوه های آلپ یافته و به آزمایشگاه های پیشرفته باستان شناسی انتقال دادند. شهرت مرد یخی از تاریخ کشف تاکنون روز به روز افزایش یافته و خبرهای جدید او را هم رتبه ستاره های هالیوودی کرده است.

مدتی پیش دانشمندان حوزه علوم ژنتیک با بررسی مشخصات DNA مرد یخی و تطابق آن با نمونه های ژنتیکی انسان های امروزی متوجه شدند بسیاری از ساکنان قاره اروپا از خویشاوندان مرد یخی محسوب می شوند، اما تطابق نمونه های ژنتیکی تنها عامل حضور فناوری در اکتشافات باستان شناسی نیست.

اخیرا خبری جذاب تر در مورد مرد یخی منتشر شد که از بازیابی صداهای منتسب به مرد یخی پرده برمی داشت، اما سوال اغلب علاقه مندان به فناوری و تکنولوژی چگونگی تحقق این موضوع است. برای بازسازی و شنیدن صدای مرد یخی، تیمی متشکل از فیزیکدانان و متخصصان فیزیولوژی به بازسازی قطعات مختلف ساختار فیزیکی تکلم مرد یخی پرداختند و اجزایی مانند گلو، نای، زبان و. . . را به طور فرضی تعمیر کردند.

سپس از طریق برنامه ای دیجیتالی به حرکت دادن جمجمه، آرواره و دست و گلوی وی پرداخته و تلاش کردند صدایی را که احتمالا از گلوی مرد یخی خارج می شده از طریق سی تی اسکن با امواجی بین 100 تا 150 هرتز بازسازی کنند. اگرچه اصوات جمع آوری شده از این طریق مفهوم مشخصی ندارند، اما همین رمزگشایی اولیه برای بسیاری از فعالان عرصه باستان شناسی جذاب و حائز اطلاعاتی مهم ارزیابی می شود.

رمزگشایی از نوشته های باستانی

پروژه های مرتبط با رمزگشایی نوشته های تاریخی نه تنها برای باستان شناسان، بلکه برای عموم مردم نیز بسیار جذاب است و بارها نیز به سوژه ای برای فیلمسازی تبدیل شده، اما شکل رمزگشایی ها نسبت به فیلم ها تغییراتی آشکار تجربه کرده و براساس اصول تکنولوژیک انجام می شود. چندی پیش اقدام دکتر یعقوب دیل، از خط شناسان مشهور جهان  مورد تحسین جامعه باستان شناسی قرار گرفت.

وی با کمک 76 دوربین عکاسی دیجیتال و برنامه پردازش اطلاعات مخصوص رمزگشایی اطلاعات، تعداد زیادی تصویر با زوایای مختلف از الواح گلی عیلامی گرفت. در مرحله اولیه پردازش اطلاعات این الواح مشخص شد بیش از 1200 نشانه و رمز متفاوت در این نوشته ها وجود دارد که برای رمزگشایی یکایک آنها به بیش از 10 سال زمان احتیاج است.

با این وجود، دکتر دال و تیم تحت سرپرستی وی با روش ابداعی خود و با کمک نرم افزار رمزگشایی مخصوص شان موفق شدند در مدت زمانی بسیار کمتر به رمزگشایی این نوشته ها پرداخته و حتی محل دقیق نوشته شدن این الواح (جنوب غربی ایران) را تخمین بزنند.

این الواح از بزرگ ترین گروه نوشته هایی است که در قرن 19 میلادی توسط موزه لوور خریداری شده. با این حال بسیاری از رموز موجود در این الواح تا مدتی پیش نامفهوم باقی مانده بودند؛ رموزی که به نظر می رسد در سایه تکنولوژی اقبال بلندتری در خوانده شدن دارند.

ارتباط با نویسنده: royapakseresht@gmail.com