فرودگاه‌ سازی با سرمایه خارجی

وضعیت فرودگاه‌های ایران از یک دوگانه متناقض رنج می‌برد؛ دوگانه‌ای که حرکت در مسیر آن بدون تمرکز جدی منابع و نیازهای صنعت هوانوردی کشور ممکن نخواهد بود. نزدیک به 60 فرودگاه فعال ایران که از سوی شرکت فرودگاه‌ها و سازمان مناطق آزاد اداره می‌شوند دو مسیر کاملاً متفاوت را پشت سر می‌گذارند.

برخی فرودگاه‌های کشور که در شهرهای کوچک و مناطق کم سفر واقع شده‌اند با تعداد بسیار پایین پرواز روبه‌رو هستند و بسیاری از آنها حتی آمار یک پرواز در هفته را نیز به ثبت نمی‌رسانند و از سوی دیگر فرودگاه‌هایی هستند که به دلیل حجم بالای مسافر و پروازهای روزانه با مشکلاتی جدی در مدیریت فضای هوایی خود روبه‌رو هستند. 

وزارت راه و شهرسازی با وجود تمام محدودیت‌هایی که در تأمین منابع مالی لازم داشته، در طول ماه‌های گذشته تلاش کرده فکری جدی به حال این دو مشکل اساسی بکند. مشکل فرودگاه‌های کوچک باید با تأمین ناوگان جدید حل شود. با توجه به محدودیت‌ جدی ایرلاین‌های ایرانی در تأمین هواپیماهای جدید در سال‌های گذشته که به زمینگیر شدن حدود 40 درصد از هواپیماهای مسافرتی ایران منجر شده و باقی‌مانده‌ها را نیز به هواپیماهای غول‌پیکری که تنها به درد سفر پر از مسافر می‌خورند بدل کرده، عملاً شانس فرودگاه‌های کوچک ایران در جذب مسافر به‌شدت پایین می‌آید.

راه‌حل این موضوع وارد کردن هواپیماهای کوچک و متناسب با سفرهای کوتاه‌مدت است؛ موضوعی که پس از لغو تحریم‌ها اجرایی شده و به نظر می‌رسد پس از خرید 20 هواپیمای ATR برای ایران‌ایر راه برای توسعه این فرودگاه‌ها باز شود.

سرمایه‌گذاران بزرگ در راهند

پس از پیگیری دغدغه توسعه فرودگاه‌های کوچک، قطعاً مهم‌ترین مسئله‌ باقی مانده برای فرودگاه‌های ایران توسعه فرودگاه‌هایی است که به دلیل ازدحام بالای مسافران و تعداد زیاد پروازها با دشواری‌هایی روبه‌رو هستند؛ از فرودگاه مهرآباد گرفته که به‌عنوان قطب پروازهای داخلی سالانه بیش از 12 میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کند تا فرودگاه امام که هنوز بسیاری از طرح‌های توسعه محورش باقی مانده و با این وجود چند میلیون مسافر بیش از ظرفیت فعلی‌اش جابه‌جا می‌کند.

راه حمایت از این فرودگاه‌ها افزایش طرح‌های توسعه‌ای و برنامه‌ریزی برای بهبود زیرساخت‌های آنهاست و در این بین با توجه به محدودیت منابع مالی داخلی شاید سرمایه‌گذاران خارجی بهترین گزینه باشند. این موضوع در سفر بسیاری از هیأت‌های خارجی به ایران پیگیری شده و براساس اعلام مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها مقدمات بسیاری از آنها طی شده است. انعقاد قرارداد قطعی برای پنج فرودگاه کشور و ادامه مذاکرات برای چند فرودگاه استانی دیگر تنها بخشی از برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای این امر به حساب می‌آید.

رحمت‌الله مه‌آبادی در این باره گفته که تاکنون سه موافقت‌نامه با شرکت‌های فرانسوی برای توسعه فرودگاه‌های امام خمینی (ره)، اصفهان و مشهد و دو موافقت‌نامه هم با شرکت‌های ایتالیایی برای توسعه فرودگاه‌های تهران و تبریز امضا شده است که در صورت اجرا می‌تواند تحولی در فرودگاه‌های کشور ایجاد کند.

وی با اعلام اینکه مذاکره با شرکت‌های خارجی برای توسعه فرودگاه‌های بوشهر و اهواز نیز در حال انجام است، افزود: تعدادی از این توافق‌نامه‌ها به قرارداد اصلی تبدیل خواهد شد که این کار سرعت توسعه را در فرودگاه‌ها افزایش خواهد داد.

در کنار انعقاد موافقت‌نامه با شرکت‌های اروپایی در این حوزه، آسیایی‌ها هم برنامه‌هایی برای ورود به فرودگاه‌های ایران ارائه کرده‌اند و در این بین چین و کره جنوبی اصلی‌ترین گزینه‌ها به حساب می‌آیند. ورود این سرمایه‌گذاران خارجی باعث شده ایران در برنامه‌ریزی برای اهداف کلان فرودگاهی خود بسیار بلندپروازانه‌تر از گذشته عمل کند. طرح توسعه فرودگاه امام در دو فاز نهایی خواهد شد؛ ابتدا ظرفیت این فرودگاه را به حدود 50 میلیون مسافر افزایش می‌دهد و البته در مراحل پایانی کار امکان جابه‌جایی حدود 100 میلیون مسافر سالانه را به وجود می‌آورد که استفاده از تمام این ظرفیت، نام این فرودگاه را در کنار بزرگ‌ترین و پرترددترین فرودگاه‌های دنیا به ثبت می‌رساند.

توسعه فرودگاه‌های ایران تنها محدود به عملیات هوانوردی نخواهد بود و به نظر می‌رسد پیگیری اهداف اقتصادی و تجاری کشور بخش قابل توجهی از این برنامه‌ها را خواهد ساخت.
بررسی عملکرد کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در طول سال‌های گذشته نشان از آن دارد که گسترش توان اقتصادی و توریستی فرودگاه‌ها توانسته آورده مالی قابل توجهی را نصیب آنها کند و از این رو بسیاری از این فرودگاه‌ها به مراکزی بدل شده‌اند که عملیات هوانوردی تنها بخشی از آن به حساب می‌آید. شبیه به همین برنامه در فرودگاه‌های ایران نیز اجرایی خواهد شد. طرح شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) که بناست با مشارکت خارجی‌ها ساخته شود، به مجموعه‌ای از هتل‌ها و فروشگاه‌های بزرگ ختم خواهد شد که نتیجه آن تبدیل شدن این مجموعه به محدوده‌ای توریستی است.

لغو تحریم‌ها فرصتی جدی را برای بازگشت سرمایه‌گذاران خارجی به طرح‌های زیرساختی ایران به وجود آورده و این امر فضایی برای یک بازی برد – برد ایجاد کرده که می‌تواند در آینده نزدیک تحولاتی قابل توجه به وجود آورد، تحولی که شاید فرودگاه‌های ایران یکی از اصلی‌ترین ارکان آن باشند.

* ارتباط با کارشناس: j.hashemi1992@gmail.com