گفت‌وگوی «فرصت امروز» با عبدالرضا امیرتاش، کارشناس اقتصادی / صنایع خودرو ، نفت و گاز در اولویت سرمایه‌گذاری خارجی در ایران

بازار بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان یکی از منابع تامین مالی شرکت‌ها نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. در‌حالی‌که اقتصاد کشور با وجود تحریم‌ها با کمبود نقدینگی مواجه است، توافق در مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 کلیدی برای گشایش درهای ارتباطی میان ایران با کشورهای مختلف به‌شمار می‌رود. در پی اعلام بیانیه توافق هسته‌ای و با جدی شدن مسئله کاهش نرخ سود بانک‌ها امیدها نسبت به ورود نقدینگی به این بازار و بهبود آن پررنگ‌تر شد. در این زمینه با عبدالرضا امیرتاش درباره چشم‌انداز بازار سرمایه ایران به گفت‌وگو نشستیم.

***

برای آغاز به این پرسش بپردازیم که اهمیت بازار سرمایه در چیست؟

اهمیت بازار سهام و سرمایه در یک اقتصاد سالم از چند جهت قابل تامل است؛ اول اینکه بازار سرمایه محلی است که شرکت‌ها و بخش‌های تولیدی وارد این بازار شده و بدون اینکه به بانک‌ها مراجعه کرده و از منابع مالی بانک‌ها استفاده کنند، نیازهای مالی خود را تامین می‌کنند‌. جنبه حائز اهمیت دیگر آن، سرمایه‌هایی است که وارد بخش تولیدی در بورس می‌شود و به جای اینکه وارد بخش‌های دلالی و واسطه‌گری‌ها و درآمدهای غیر‌تولیدی شود وارد مسیر و فرآیندی می‌شود که به تولید کشور کمک می‌کند‌. هر چقدر که بورس قوی‌تر و فراگیر‌تر باشد، از یک طرف نیاز مالی تولید‌کنندگان را برطرف کرده و از طرف دیگر سرمایه‌هایی را که وارد چرخه‌های دلالی شده است به خود جلب می‌کند و در واقع یک مسیر سالم را برای سرمایه‌های مردم فراهم می‌کند‌. در نتیجه هم از نظر تقویت بخش تولید و هم از نظر اشتغال‌زایی اهمیت بسیار زیادی دارد‌.

مهم‌ترین متغیرهای تاثیرگذار بر بازار سرمایه از دید شما چیست؟

بورس در تمام نقاط جهان نوساناتی دارد که این نوسانات تحت تاثیر شرایط اقتصادی و نوسانات پولی و مالی است که در کشور‌ها رخ می‌دهد‌. حال در برخی کشورها این نوسانات بیشتر جنبه اقتصادی داشته و در برخی کشورها همچون ایران جنبه سیاسی و فرهنگی نیز دارد‌. اگر از دیدگاه فرهنگی و اجتماعی به آن بنگریم، هنوز آن‌طور‌که باید و شاید فرهنگ ورود به بورس در سطح کشور ما و در توده مردم ایران جانیفتاده است و هنوزعده کمی از مردم با فرآیند بورس آشنایی دارند و وارد این بازار می‌شوند‌. بسیاری از افراد نمی‌توانند فرآیند آن را درک کنند و بسیاری از افراد هنوز آشنایی با این بازار ندارند‌.

از نظر سیاسی نیز همان‌طور که می‌دانیم مقدار زیادی از نوسانات متاثر از مسائل سیاسی کشور است کما اینکه دیدیم بعد از اعلام بیانیه لوزان، بورس با رشد نسبتا خوبی مواجه شد‌. در دوره‌های گذشته نیز اگر بنگریم هر زمان که امیدی به بهبود شرایط بوده، بازار بورس رونق پیدا کرده و سرمایه‌ها به سمت این بازار روانه شده و هر زمان مسائل سیاسی پیچیده شده و دیدگاه آینده مقداری تیره شده بازار سهام نیز به آن واکنش نشان داده و شاهد افت قیمتی بودیم‌. بنابراین نوسانات بورس را از این جوانب می‌توان ارزیابی کرد.

با توجه به بیانیه لوزان و برنامه کاهش نرخ بهره سود بانک‌ها، چشم‌انداز بازار سرمایه را در آینده چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بیانیه لوزان تا حدی خوش‌بینی اولیه را نسبت به بهبود بازار به‌وجود آورده است؛ بنابراین بحث‌هایی انحرافی در این مورد مطرح می‌شود که البته من نسبت به این مسئله خوش‌بین هستم و احتمال زیادی می‌دهم که تا زمان مقرر که تیر ماه است توافق نهایی امضا شود‌. اما آن شوک خوش‌بینی اولیه یک مقدار کمی تحت تاثیر اظهارنظر‌ها و مسائل انحرافی قرارگرفته است، چه در داخل ایران و چه در آمریکا و مقداری قیمت ارز و سکه افزایش پیدا کرده است و شاخص کل بورس نیز مقداری افت پیدا کرده است که البته من درمورد نرخ ارز و سکه نقش دلال‌ها و واسطه‌ها را نسبتا پررنگ می‌بینم در اینکه اجازه ندهند قیمت ارز پایین بیاید‌.

در هر صورت اگر این توافق‌نامه نهایی امضا و تحریم‌ها برداشته شود من آینده بازار را بسیار خوب و روشن می‌بینم لذا درمورد نرخ سود سپرده‌ها خیلی باید با احتیاط عمل کرد زیرا کاهش ناگهانی و یکباره آن باعث می‌شود سرمایه‌ها از بانک‌ها خارج شود و بانک‌ها نتوانند تامین مالی لازم را برای افرادی که نیاز دارند یا برای تولید‌کنندگان انجام دهند‌.

چرا بازار طلا و ارز نسبت به تفاهم‌نامه هسته‌ای واکنش زیادی نشان نداد ولی بازار سرمایه واکنش شدیدی نشان داد؟

بازار طلا و ارز هم تا حدی نسبت به اعلام تفاهم نامه هسته‌ای واکنش نشان داد و طی روزهای اولیه مقداری کاهش پیدا کرد لذا نیروهایی در بازار وجود دارد که افت نرخ ارز به نفع آنها نیست و نسبت به این نوسانات مقاومت کرد و در بازار دخالت می‌کنند تا نرخ ارز کاهش نیابد‌. ضمن اینکه بحث‌هایی که در این زمینه مطرح شده نیز- هم در ایران و هم در آمریکا- مقداری این خوش‌بینی‌ها را کم رنگ کرده است که با گذر زمان و نزدیک شدن به زمان توافق هسته‌ای نهایی، در صورتی که موانع از میان برداشته شود آثار مثبت خود را خواهد داشت‌، بنابراین نباید فراموش کرد که اصلا به صلاح اقتصاد نیست که نرخ ارز بیش از حد کاهش یابد و در صورتی که چنین اتفاقی بیفتد باید جلوی آن گرفته شود‌.

با توجه به وضعیت اخیر شاخص کل بورس، علت کند شدن روند شاخص، منطقی شدن بازار بوده یا بازار هنوز هیجانی و تحت تاثیر جو روانی است؟

با توجه به وضعیت اخیر، بستگی به این دارد که جریانات در جهت تایید توافق باشد یا در جهت خلاف آن‌. به نظر من هنوز شاخص کل بورس تا حدی تحت تاثیر جوروانی قرار دارد و هر چقدر به زمان توافق نهایی نزدیک می‌شویم اگر جریانات در جهت تایید توافق پیش برود بازار آرام‌تر و منطقی‌تر و بهتر خواهد شد و بالعکس در صورتی که جریانات در جهت منفی تایید توافق هسته‌ای پیش برود متعاقبا اثرات منفی خواهد داشت که البته من نسبت به این مسئله خوش‌بین هستم.

این توافق‌نامه تا چه اندازه در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران موثر بوده است؟

توافق هسته‌ای هنوز آثار واقعی خود را به جای نگذاشته است و آثار آن بعد از توافق نهایی قابل مشاهده خواهد بود‌. در حال حاضر بحث مذاکرات در حد بیانیه است و آثار نهایی آن را پس از توافق نهایی خواهیم دید‌. در صورتی که توافق نهایی انجام شود و فرآیند سرمایه‌گذاری خارجی نیز در ایران جا بیفتد آن زمان به عمل و به عینه می‌توانیم شاهد آثار مستقیم این توافق باشیم‌.

در مورد سرمایه‌گذاران خارجی صحبت کردید. به نظر شما چقدر زمینه‌ها برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی در ایران فراهم شده است و تا چه اندازه سرمایه‌گذاران خارجی نسبت به سرمایه‌گذاری در ایران امنیت و اعتماد دارند؟

قطعا سرمایه‌گذاری خارجی امتیاز مثبتی برای هر کشور محسوب می‌شود و می‌توان گفت ایران یکی از امن‌ترین کشورهاست و این زمینه بسیار خوبی است برای اینکه سرمایه‌گذاری خارجی در ایران انجام شود‌. بسیار امید است که سرمایه‌گذاری خارجی زیادی در ایران صورت بگیرد و قطعا دولت موانع را از میان برخواهد داشت و این مسلما کمک زیادی به اقتصاد کشور ما در زمینه‌های مختلف از جمله ایجاد اشتغال خواهد کرد‌.

کدام صنایع برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب‌تر خواهد بود و نسبت به سرمایه‌گذاری در آن صنایع بیشتر تمایل نشان خواهند داد؟

صنعت اتومبیل ایران زمینه بسیار مناسبی برای سرمایه‌گذاران خارجی خواهد بود، صنایع نفت و گاز نیز زمینه‌های بسیار مناسبی برای آنهاست‌. من فکر می‌کنم در زمینه صنایع وابسته کشاورزی نیز زمینه مناسبی برای سرمایه‌گذاران خارجی وجود دارد ولی اگر بخواهیم آنها را اولویت‌بندی کنیم صنایع خودرو، نفت و گاز در رأس این هرم قرار می‌گیرند‌.

با توجه به اینکه تا توافق نهایی هنوز زمان باقی مانده، به نظر شما در این مدت سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت بهتر خواهد بود یا بلند‌مدت؟

هر کدام از این دو موضع خصوصیات خود را دارد‌. سـرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت کوچک است و در ابعاد محدودتری انجام می‌شود‌. هم سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و هم بلند‌مدت می‌تواند انجام شود و بازده‌های بسیار خوبی از آن به دست آید‌. برای سرمایه‌گذاران خارجی نیز همین‌طور است‌.

همان‌گونه که می‌دانید سرمایه‌گذاران خارجی بدون انجام محاسبات لازم جایی قدم نمی‌گذارند و در حال حاضر اخباری وجود دارد که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران خارجی نیز منتظر این هستند که وضعیت مذاکرات نهایی شود و با شرایط جدیدی که در ایران در زمینه دولت به وجود آمده است، آنها نیز شرایط را برای سرمایه‌گذاری در ایران مناسب می‌بینند‌. من فکر می‌کنم که سرمایه‌گذاران خارجی در صورتی که قرارداد توافق امضا شود و تحریم‌ها لغو شود به ایران خواهند آمد.