سهم کِرمِ کتاب‌ها از دنیای مجازی

فقط کتابفروش‌های گوشه پیاده‌رو نیستند که بین روزمرگی ناگهان جلوی‌مان سبز می‌شوند و وسوسه خواندن را به دلمان می‌اندازند. در صفحه‌های مجازی هم که قدم بزنیم، ‌گاهی پستی یا صفحه‌ای خودش را می‌اندازد وسط و یادمان می‌آورد از صفحه‌های کاغذی دور شده‌ایم و مدتی‌ است کتاب دست نگرفته‌ایم. صفحه‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شده‌اند تا ارتباط ما و کتاب‌های کاغذی را از این دریچه دیجیتالی دوباره برقرار کنند. جالب اینجاست که اغلب آنها نه‌تنها کتاب‌های کاغذی را تبلیغ می‌کنند –و نه کتاب‌های آنلاین و دیجیتال- که عکس‌های وسوسه‌کننده‌ای از کتاب‌ها منتشر می‌کنند و حس نوستالژی ورق زدن کتاب‌ها را دوباره زنده می‌کنند. بین این صفحه‌ها گشتی زدیم تا ببینیم سهم کرم‌ کتاب‌های واقعی از فضای مجازی چیست و آنها با ماجرای دور شدن از کاغذ و چسبیدن هر روزه به صفحه‌های نمایشگر دنیای صفر و یک چطور کنار آمده‌اند.

کتابفروشی‌های اینترنتی

آس کار آنها کتاب‌های نایاب است. اگر پیش آنها نشود پیدای‌شان کرد دیگر امید زیادی باقی نمی‌ماند. کتابفروشان تلفنی و مجازی بخشی نامرئی از بازار کتاب را تشکیل داده‌اند و در مواقع حساس به داد کتابخوان‌ها می‌رسند. بعضی از آنها در شبکه‌های اجتماعی هم فعالند و همانجا سفارشات‌ را می‌گیرند و کتاب‌های نایاب و کمیاب را برای مشتری‌های‌شان فراهم می‌کنند. یکی از صفحات اینستاگرام که برای پیدا کردن کتاب‌های کمیاب و نایاب ساخته شده به مخاطبانش می‌گوید از طریق kik می‌توانند کتاب سفارش بدهند. ادمین صفحه هم عکس کتاب‌هایی را که تصور می‌کند ممکن است عده‌ای دنبال‌شان باشند منتشر کرده و قیمت و تعداد صفحات‌شان را نوشته. کتاب‌ها با پست پیشتاز برای سفارش‌دهندگان ارسال می‌شود.

بعضی از کتابفروشی‌های اینترنتی کتاب‌هایی را عرضه می‌کنند که در ایران منتشر نشده‌اند و اغلب به زبان دیگری در خارج از کشور چاپ شده‌اند. یکی از این فروشگاه‌ها که راه ارتباطی با آن از طریق تلگرام است، کتاب‌هایی در زمینه هنر و معماری می‌فروشد و کتاب‌های سفارشی مشتریانش را پیدا می‌کند. مشتریان می‌توانند به وایبر پیام بدهند و لیست کتاب‌های موجود را هم دریافت کنند تا ظرف دو ساعت آنها را در تهران تحویل بگیرند. بعضی دیگر از کتابفروشان اینترنتی اما در محدوده مجاز حرکت می‌کنند و به دنبال سایت‌های رسمی فروش اینترنتی کتاب، حالا صفحاتی را هم در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده‌اند. 30بوک یکی از این فروشگاه‌های اینترنتی است که با 20درصد تخفیف کتاب می‌فروشد. به‌ جز تلفن، از طریق وایبر و کیک هم می‌شود با این کتابفروشی ارتباط برقرار کرد و کتاب‌های مورد نیاز را تهیه کرد. در این صفحه هم می‌شود انواع کتاب‌ها را با شرحی در مورد خالق‌شان دید. مثلا درباره کتاب شعر «من گذشته امضا» از یدالله رویایی نوشته شده: «مجموعه شعر من گذشته امضا اثر یدالله رویایی بعد از سال‌ها، همراه با ترجمه فرانسه اشعار به‌زودی منتشر خواهد شد. رویایی نخستین شاعری بود که به‌طور آگاهانه و پیگیر از فرم در شعر سخن گفت. رویایی همراه با چند شاعر دیگر مانیفست «اسپاسمانتالیسم» را منتشر کردند که بعدها به خلق نگرش تازه شعری با عنوان «شعر حجم» منجر شد.‌»‌

خرید آنلاین از کتابفروشی‌های حقیقی

کتابفروشی‌هایی که کتاب‌های ناشران مختلف را عرضه می‌کنند هم در شبکه‌های اجتماعی صفحه‌هایی درست کرده‌اند تا هم از این طریق مشتریان بیشتری را به کتابفروشی بکشانند و هم امکان سفارش کتاب و فروش و ارسال تلفنی را فراهم کنند. کتابفروشی فرازمند رشت در صفحه اینستاگرامش آدرس محل مغازه را نوشته و امکان سفارش دادن را فراهم کرده. پست‌های این صفحه اغلب عکس‌هایی از کتاب‌هاست به همراه متن کوتاهی در معرفی آنها. مثلا در معرفی کتاب نافرمانی مدنی آمده: «این کتاب فقط یک گزارش نیست، بلکه هم دعوت به کنش و هم روبه‌رو کردن خواننده با پرسش‌هایی است بس اخلاقی و همیشگی آنچنان که گاندی تدریس این کتاب را برای آموزش عمومی مدارس بسیار لازم می‌دید. ثورو، شاعر طبیعی‌دان و فیلسوف سیاسی قرن نوزدهم آمریکاست. متن این کتاب در عین کلاسیک بودن، لذت‌بخش و قابل درک برای عموم خوانندگان است.‌»‌

بعضی از کاربران سراغ کتاب را از ادمین صفحه گرفته‌اند و قبل از مراجعه به کتابفروشی مطمئن شده‌اند که کتاب موجود است. کتابفروشی شمس در خیابان شریعتی تهران هم در صفحه اینستاگرامش علاوه بر اینکه برای کتابفروشی تبلیغ کرده و آدرس و شماره تلفنش را منتشر کرده، در پست‌های جداگانه کتاب‌هایی هم معرفی کرده و برای هر کدام شرحی نوشته. این کتابفروشی نشریه‌های مختلفی را هم روی پیشخوانش دارد و آنها را هم در پست‌های اینستاگرامی تبلیغ می‌کند. مثلا درباره «قصه‌های طهران»، در یکی از پست‌ها آمده: «مجموعه قصه‌های طهران ماشین زمانی است برای سفر در مکان‌ها و زمان‌های تهران. در هر جلد نویسنده به بهانه یکی از هزاران واقعه تاریخی که در این شهر رخ داده، ما را به مکان واقعه برده است و با تشریح موقعیت‌ها می‌کوشد آن را زنده و مجسم و خواننده را با آن هم داستان کند.‌»‌

کافه کتاب بهشت متعلق به دانشگاه شهید بهشتی هم صفحه اینستاگرامی برای مشاوره و فروش کتاب راه‌اندازی کرده است. علاوه بر معرفی کتاب‌های تازه، اعلاناتی هم در این صفحه منتشر می‌شود. مثلا آخرین پست این صفحه خطاب به اهالی فرهنگ نوشته: «امروزه نمایشگاه کتاب فارغ از تمام خوبی‌هایی که دارد، آسیب‌هایی جدی به شبکه توزیع کتاب وارد می‌کند. بنابراین اگر دوست دارید کتابفروشی‌ها زنده بمانند کتاب‌های خود را از کتاب‌فروشی‌ها تهیه کنید. در پست‌های دیگر هم اغلب کتاب‌هایی به خریداران کتابفروشی پیشنهاد شده است. بعضی از کاربران هم سراغ کتاب‌هایی خاص را گرفته‌اند و بعضی هم خواسته‌اند کتاب‌هایی در موضوعاتی که می‌خواهند به آنها معرفی شود.

شهر کتاب‌ها هم اغلب برای خودشان صفحه‌های مجازی ایجاد کرده‌اند. شهر کتاب فرشته در صفحه اینستاگرامش تصاویری از کتابفروشی و محصولات مختلف آن گذاشته و در شرح‌های‌شان از برنامه‌هایی که در جریان است نوشته. یکی از پست‌ها مربوط به برنامه‌ داستان‌خوانی و گفت‌وگو با نویسنده کتاب است. مراسم‌های رونمایی از آلبوم‌های موسیقی و کتاب‌های مختلف هم موضوع پست‌های مختلفی در این صفحه است. این شهر کتاب نگارخانه‌ای دارد که هرازگاهی آثاری در آن به نمایش درمی‌آید. تصاویری از این نگارخانه هم در میان پست‌های اینستاگرامی شهرکتاب فرشته دیده می‌شود. پیشنهاد کتاب هم ‌گاهی بهانه‌ای می‌شود برای پست جدید و معرفی یک کتاب یا نویسنده.

صفحه‌های ناشران

ناشران کتاب هم از این فرصت استفاده کرده‌اند و برای کتاب‌های جدیدشان تبلیغ می‌کنند. کتابفروشی افق در صفحه اینستاگرامش به مخاطبان این انتشارات خبر داده که چه روزی در نمایشگاه می‌توانند از نویسندگانی که دوست دارند امضا بگیرند. اطلاع‌رسانی درباره تخفیف‌های ویژه تعدادی از پست‌های این صفحه را تشکیل داده. یکی از پست‌ها به تخفیف ویژه فروش آثار قیصر‌امین‌پور به مناسبت زادروزش اشاره دارد. این انتشارات عکس‌هایی هم از کتابفروشی‌اش در خیابان انقلاب منتشر کرده و دکورهای جدید مغازه را برای جلب نظر کاربران معرفی می‌کند. معرفی کتاب‌های جدید و عکس انداختن از میز پرفروش‌های هفته هم از جمله تلاش‌های این انتشارات برای جذب مخاطبان به کتابفروشی است. از آنجا که کتابفروشی افق به‌جز کتاب‌ها لوازم دیگری مثل پیکسل، دفترچه، زیورآلات بدلی و... را هم عرضه می‌کند، تصاویری از این لوازم در صفحه اینستاگرام و فیس‌بوک به جلب نظر کاربران کمک کرده است. این کتابفروشی طرحی با نام «ملاقات اتفاقی با کتاب» طراحی کرده که در آن خریداران کتاب به‌صورت شانسی باید یک کتاب بسته‌بندی شده را انتخاب کنند و در واقع کتاب آنها را انتخاب می‌کند. بخشی از پست‌های جدید صفحه هم به همین طرح اشاره دارد.