سلف سرویس خیابانی

خیابان‌های پایین شهر برخلاف ظاهرشان محل مناسبی برای خرید کالاهای مورد نیاز هستند. بازار بزرگ، سبزه میدان، مولوی، پامنار و... از مکان‌هایی هستند که ‌می‌توان انواع و اقسام کالاهای مورد نیاز یک خانوار را فراهم کرد. اگر طالب زیباترین ظروف مجلسی و پذیرایی و بهترین وسایل آشپزخانه یا خرید و تکمیل جهیزیه باشید، حتما گذرتان به خیابان صابونیان می‌افتد. بورس بهترین و کامل‌ترین اجناس چینی و بلورجات و ظرف و ظروف آشپزخانه در اینجاست.

خیابان شهید عباس صابونیان در یکی از مناطق جنوبی تهران در منطقه 16 شهرداری واقع شده و چسبیده به ضلع جنوبی میدان شوش است. این راسته بازار که 10، 12سالی هست به صنف ظروف چینی اختصاص پیدا کرده، هر روز شاهد رفت‌و‌آمد مشتریان فراوانی است که از دور و نزدیک برای خرید به اینجا می‌آیند. قبل از رسیدن به میدان شوش تک و توک مغازه‌های چینی‌فروشی و بلورفروشی را می‌توان دید.

باریکه‌راه خریدوفروش

نرسیده به خیابان صابونیان هم یک راسته بازار فرعی است که بیشتر مخصوص بلورجات است که روی دیوار تابلوی بن‌بست کوهی نصب شده اما به اهمیت بازار اصلی نمی‌رسد. ورودی خیابان از هر دو طرف پر است از فروشگاه‌هایی که جنس عمده‌شان چینی و بلور است. یک مرکز خرید باریک، کم عرض و دراز که نیمی از آن پیاده‌راه است و مشتری و فروشنده در آن به هم می‌پیچند. به طوری که بیشتر اجناس مغازه‌ها تا دم در و کنار پیاده‌رو هم کشیده شده‌اند و خریدار و فروشنده مشغول چانه زدن هستند.

اینجا بغل به بغل ظروف چینی است و فانتزی، بلور، گلدان، آویزهای کوچک و بزرگ و وسایل تزئینی با طرح‌ها و مدل‌های جورواجور. مغازه‌های کوچک و بزرگ با ویترین‌های شیک و پرزرق و برق که مشتریان را به داخل فروشگاه‌ها دعوت می‌کند. جلوی ویترین شیک و پر نور مغازه‌ای ست مخصوص کدبانوی 5/4میلیون تومانی خودنمایی می‌کند. البته محصولات ارزان‌تر و کم‌حجم‌تر هم هست که در داخل مغازه و فروشگاه‌های مجاور دیده می‌شود.

به‌ظاهر نرخ‌گذاری براساس اعلام اتحادیه است و قیمت‌ها تقریبا فرقی با هم ندارد و بیشتر مانور کسبه بازار روی تنوع جنس، کیفیت و تعداد است. نوع برند و مارک‌های معروف هم بی‌تاثیر نیست. اصغر آقا که یکی از مغازه‌دارهای این راسته است، می‌گوید: «کسی اینجا گرانفروشی نمی‌کند؛ یعنی اگر بخواهد هم نمی‌کند. چون اینجا همه همکار هستند و یک جنس را می‌فروشند. اگر کسی بخواهد به قیمت بالاتری بفروشد، مشتری می‌رود و از مغازه بغلی خرید می‌کند و خودش متضرر می‌شود.

پس در اینجا گران‌فروشی نداریم.» عباس هم حرف‌های همکارش را تایید و اضافه می‌کند: «جلب نظر مشتری با قیمت نیست، با اجناس عرضه شده است. خارجی یا داخلی بودن، مارک‌های معروف، کیفیت و حتی سابقه فروشنده در میزان خریدوفروش موثر است.»

غیر از فروش

علاوه بر محصولات چینی و بلوری، انواع لوازم آشپزخانه از هر چه فکرش را بکنید در این مکان پیدا می‌شود. ظروف تفلون، انواع قابلمه در اندازه‌ها و مدل‌های مختلف، ماهیتابه، قاشق و چنگال، سینی‌های فلزی، ظروف نشکن (پیرکس) و آرکوپال از عمده محصولات قابل عرضه این بازار است. در همان ابتدای خیابان، دو، سه پاساژ و مجتمع تجاری که به همین صنف مربوط هستند، به چشم می‌آیند. مجتمع‌هایی نسبتا کوچک (در مقایسه با سایر مراکز خرید سطح شهر) با ویترین‌هایی وسوسه‌کننده برای مشتریانی که 98درصدشان خانم هستند.

پاساژها دو طبقه، چهار طبقه یا بیشتر هستند. البته چینی تنها محصولی نیست که می‌فروشند. معمولا طبقات پایین بلور یافت می‌شود و طبقات بالاتر چینی و وسایل برقی که با خوش‌سلیقگی در برابر چشم رهگذران چیده شده‌اند. جلوتر که می‌روم، سایر محصولات و اجناس هم خودشان را نشان می‌دهند. اینجا حتی تندیس‌های چینی و فلزی و پلی‌استر را هم می‌توان دید.ساعت‌های فانتزی با قاب چینی، انواع دکورهای کوچک و بزرگ رنگی و تلفیقی با چوب و فلز به وفور یافت می‌شود و از قضا فروش خوبی هم دارد و مناسب کادو دادن در مراسم خاص است.خوب است بدانید که به غیر ‌از موارد عرضه شده، خدمات مناسب و جالبی هم ارائه می‌شود.

از جمله حمل‌ونقل که برعهده فروشنده است که نرخ کرایه را جداگانه حساب می‌کند ولی مطمئن و سریع است و اکثر مردم اجناس خریداری شده را به این صورت به منزل می‌برند. مورد دیگر مشاوره براساس بودجه خریدار و چند پارچه بودن سرویس‌های چینی و بلور است. بیشتر کسبه به مشاورانی خبره در این کار تبدیل شده‌اند. عزیز می‌گوید: «یک خانواده چهار نفره نیازی به سرویس 64پارچه ندارد. هر چقدر هم که استفاده کنند و رفت‌وآمد زیاد داشته باشند، نیمی از آن برای‌شان کافی است و هزینه کمتری را هم می‌پردازند.»

خدمت دیگر راهنمایی براساس نوع مهمانی، غذاهای سرو شده و مکان آن است. محمود که به جمع ما اضافه شده، ادامه می‌دهد: «از نظر اصول تشریفات، غذا، ظروف مورد استفاده، نوع مجلس (مهمانی، عروسی، نامزدی و...)، چیدمان منزل و حتی نوع مبلمان و دکوراسیون خانه هم در تعیین نوع ظروف مورد نیاز مشتری موثر است. حتی مواردی مثل برگزاری مجالس در فضای باز هم این ترکیب را تغییر می‌دهد. ما اینجا مشتریانی داریم که با ما تماس می‌گیرند و سوال می‌کنند یا حضوری می‌آیند تا در مورد جشن‌ها و مهمانی‌های‌شان با ما مشورت کنند.»

بالای شهر و پایین شهر میدان شوش

«اینجا حدود 12 سال است که به شکل کنونی درآمده و تبدیل به بورس ظروف چینی و بلور شده است.سابق بر این، اینجا یک خیابان فرعی خلوت بود که در قسمت انتهایی آن دو، سه واحد کارگاه بلورسازی وجود داشت که الان هم هستند و مختصر فعالیتی می‌کنند.» اینها را آقا ناصر که از کسبه یکی از همان مجتمع‌های تجاری است؛ می‌گوید و ادامه می‌دهد: «سه، چهار انبار هم در اینجا بود که متاسفانه دچار آتش‌سوزی شد و خسارت‌های زیادی به بار آورد. بعد از آن مسئولان وقت شهرداری تهران بنا به تصمیمی که قبلا گرفته بودند مصمم‌تر شدند و کار انتقال واحدهای چینی و بلور را به این منطقه تسهیل کردند.

همان‌طور که می‌بینید این بورس بازار جا افتاده و به اصطلاح گرفته است.هرچند الان مشتری چندانی پیدا نمی‌شود و خریدوفروش زیادی نداریم اما در کل شهر تهران شناخته شده است.» در خیابان صابونیان، تقسیم‌بندی جالبی به چشم می‌خورد. قسمت شمالی خیابان که مشرف به میدان شوش است، در سیطره چینی و بلورفروش‌هاست که خرده‌فروش هستند و البته فروش عمده هم دارند.

قسمت ابتدایی این بازار سنگفرش است و تردد ماشین‌ها در آن امکان‌پذیر نیست. مغازه‌دارها برای خالی کردن بار مجبورند از چرخی‌هایی که توسط شهرداری ساماندهی شده‌اند، استفاده کنند. اما در قسمت جنوبی همان شکل خیابان است و بیشتر مجتمع‌های تجاری در آن واقع شده‌اند. پاساژهایی کوچک مثل پردیس، نگین و بزرگ مانند الماس، میلاد و ایرانیان. این مراکز خرید دربست در اختیار لوازم آشپزخانه است که به نوعی یک تقسیم‌بندی گروهی درون صنفی را به وجود آورده‌اند و خود فروشندها به آن بالای شهر و پایین شهر می‌گویند.

از قاشق و چنگال و کفگیر گرفته تا سرخ‌کن، پلوپز، قهوه‌جوش، مایکروویو، سماور (برقی و گازی)، غذاساز، بخارپز، چرخ گوشت و ظروف چدنی و تفلون در رنگ‌ها، طرح‌ها و سایزهای گوناگون برای تمام سلیقه‌ها و نیازمندی‌ها در این واحدها یافت می‌شود. وارد گفت‌وگو با مغازه‌دارها می‌شوم تا از شرایط کاری در این منطقه تجاری بگویند. حسن آقا که 40سال دارد، با 10،  12سال سابقه فروش دو سال است که اینجا کار می‌کند. او هم مثل همه کاسب‌ها از وضعیت فروش ناراضی است و همچنین از اداره مالیات. بنا به گفته حسن، مردم از اجناس ایرانی خیلی راضی نیستند مخصوصا چینی‌آلات.

این نارضایتی در مورد وسایل تفلون به رضایت نسبی تبدیل می‌شود. او در این باره ادامه می‌دهد: «کارهای ایرانی طالب ندارند ولی در بعضی از موارد چیزهای خوبی می‌بینیم. البته قیمت اجناس ایرانی نسبت به نمونه‌های خارجی کمتر است ولی از کیفیت پایینی برخوردارند. این مسئله به هزینه‌های بالای تولید در کشور بر می‌گردد که قیمت تمام شده محصول را بالا می‌برد و در نتیجه روی دست‌شان باد می‌کند. در حال حاضر چین و تایوان، کره‌جنوبی و ترکیه بازار را قبضه کرده‌اند و بیشتر کالاهای موجود برای این کشورهاست.»

احمد هم علاوه بر گله‌مندی از شرایط بازار صحبت‌های همکارش را ادامه می‌دهد: «مثلا الان شب عید است و ما باید وقت سرخاراندن نداشته باشیم ولی اوضاع و احوال فعلی اصلا مساعد نیست. چند روز پیش سه مغازه کرکره‌ها را پایین کشیدند و رفتند. سابق بر این به‌ویژه تا چهار سال گذشته خریداران برای ورود به داخل این راسته صف می‌بستند. الان با موتور و وانت و دوچرخه برای تفریح می‌آیند! تا دوسال پیش مشتریان ما تلفنی سفارش می‌دادند تا سقف4، 5میلیون اما الان برای خرید قندان و قندشکن هم حضوری نمی‌آیند.»