خط تولید خودروسازان خارجی راه‌اندازی می‌شود؟

حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بخش خودرو، یکی از عوامل مهمی است که همواره برای توسعه صنعت خودرو داخلی مطرح شده و اکنون صدای پای خودروسازان خارجی در ایران شنیده می‌شود.

وقتی صحبت از مشارکت خارجی در صنعت می‌شود، فقط اهمیت سرمایه‌ای که به داخل کشور وارد می‌شود، مدنظر قرار نمی‌گیرد، بلکه ورود تکنولوژی، آموزش نیروی انسانی و نزدیک‌تر شدن محصولات تولید داخل به استانداردهای جهانی از دیگر عواملی هستند که به یک اندازه اهمیت دارند.

حالا با نزدیک شدن اعلام نتیجه نهایی مذاکرات هسته‌ای، گویی راه برای ورود خارجی‌ها هموارتر شده است. دومین صنعت بزرگ کشور نیز از مدت‌ها پیش ساز حضور خارجی‌ها را نواخته و اکنون خبر از به نتیجه رسیدن مذاکرات برخی از خودروسازان ایرانی با شرکت‌های خودروسازی خارجی به گوش می‌رسد.

شرط دولت برای سرمایه‌گذاران خارجی چقدر راهگشاست

در این شرایط و در حالی که محمدرضا نعمت زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت پیش از این موضوع زیان‌دهی صنعت خودرو را مطرح کرده بود، ایده تازه‌تری مطرح می‌شود که پیش از این در چین که اکنون خودش به یکی از قدرت‌های خودروسازی دنیا تبدیل شده، اجرا شده است.

نعمت‌زاده در جلسه اخیر خود با شورای سیاست‌گذاری خودرو، با اشاره به امکان مدیریت ۵۱ درصدی سرمایه‌گذاران خارجی بر واحدهای خودروسازی در ایران گفته است: «در این شرایط حداقل ساخت داخل می‌تواند ۴۰ درصد باشد، به شرط اینکه صادرات در برنامه قرار گیرد.»

اینکه 40 درصد از تولیدات خودروهای وارداتی در کشور تولید شود و راه‌اندازی خط‌های تولید برای تامین نیاز این خودروها، نکته بسیار مثبتی است که پیش از این چینی‌ها از آن استفاده کرده و سود برده‌اند. پیشینه کشورهایی که اکنون در میان قدرت‌های برتر خودروسازی جهان قرار دارند، نشان می‌دهد که این کشورها برای سال‌ها درهای واردات خودرو را روی بازارهای خود بسته‌اند. کشور چین یکی از آخرین کشورهایی است که به جرگه این قدرت‌ها پیوسته است و با توجه به قوانین سخت‌گیرانه سازمان تجارت جهانی برای ایجاد محدودیت در واردات، چین از حربه‌ای دیگر استفاده کرد.

چینی‌ها یکی از شرایط واردات خودرو به این کشور را راه‌اندازی خط تولید خودرو در چین توسط شرکت‌های واردکننده قرار دادند. حربه‌ای که نتیجه خوبی برای چینی‌ها به همراه داشت. اکنون وزیر صنعت ایران نیز پیشنهادی شبیه به آن را ارائه کرده است، اما آیا چنین پیشنهادی در کشور ما می‌تواند به درستی به اجرا دربیاید و نتیجه خوبی هم در پی داشته باشد؟

مصطفی جعفری، کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «اینکه شرکت‌های بزرگ خودروسازی برای در دست گرفتن بازار ایران، به راه‌اندازی خط تولید در کشور اقدام کنند، پیشنهاد بسیار خوبی است. زیرا راه‌اندازی خط تولید برای تامین بخشی از قطعات مورد نیاز خودرو‌ها، آموزش نیروی انسانی و ورود تکنولوژی را به دنبال دارد، اما موضوع اینجاست که ما در بحث پیاده‌سازی این پیشنهاد در شرایط فعلی با مشکل مواجه هستیم.»

جمشید پژویان، کارشناس صنعت خودرو و اقتصاددان نیز دراینباره به «فرصت امروز» می‌گوید: «بستگی دارد که 40 درصد تعیین شده شامل کدام قطعات خودرو باشد. اگر 40 درصد تعیین شده نیازمند فناوری‌های پیشرفته باشد قطعا برای ما مفید خواهد بود، زیرا خودروسازان را مجبور می‌کند تا به همراه خودشان فناوری‌های نوین بیاورند و در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار دهند. از سوی دیگر می‌تواند در تولید ناخالص ملی و اشتغال اثر مثبت داشته باشد اما اگر مثل گذشته فقط به استفاده از ورقه برای ساخت بدنه و پرس کردن، محدود شود، نفع چندانی برای صنعت خودرو ندارد.»

او بیان می‌کند: «نکته دیگری که باید در نظر گرفته شود این است که شرایط بازار به‌گونه‌ای است که تولیدات تازه باید جایگزین تولیدات داخلی شود زیرا قطعا تقاضای بازار با ورود خودروسازان خارجی دو برابر نخواهد شد.»

تجربه رنو تکرار می‌شود؟

پیشینه راه‌اندازی خط تولید خودروسازان خارجی در داخل کشور، تجربه رنو را یادآوری می‌کند که سرانجام موفقی نداشت. بنابراین باید پرسید برای تکرار نشدن تجربه رنو، چه باید کرد؟ جعفری، در این‌باره بیان می‌کند: «وقتی سرمایه‌گذاران خارجی را وارد کشور می‌کنیم باید امنیت سرمایه‌گذاری آنها را تامین کنیم و اجازه دهیم که به سوددهی برسند. اما اصولا در سیاست‌های در پیش گرفته شده در صنعت خودرو ما، تعادلی وجود ندارد.»

او می‌افزاید: «بازار خودروی ایران دارای جذابیت‌ها بسیاری است که می‌توان از همین موضوع به‌عنوان اهرمی برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی استفاده کرد. اما متاسفانه ما در حوزه سیاست‌گذاری‌های کلان و مدیریت صنعت خودرو، دچار مشکل هستیم. برای تکرار نشدن تجربه پروژه رنو، نیازمند یک بازنگری در حوزه‌های بنیادی صنعت خودرو هستیم. در صنعت خودرو ما با چند صدایی و تعدد نهادهای تصمیم‌گیر مواجه هستیم. ما به برنامه بلند‌مدت مدون برای تسهیل شرایط کسب‌و‌کار و تامین امنیت سرمایه‌گذاران خارجی نیاز داریم.»

پژویان در پاسخ به این پرسش که چه اقداماتی برای جلوگیری از تجربیات گذشته انجام شود؟ اظهار می‌کند: «اینکه سرمایه‌گذاران خارجی به دنبال سود حداکثری خود هستند، موضوعی بدیهی است بنابراین آنها به دنبال این هستند که خود را کمتر درگیر سرمایه‌گذاری‌های سنگین و عمده کنند. برای جلوگیری از تکرار تجربه‌های گذشته بستگی به مهارت ما در بستن قرارداد دارد زیرا به هر جهت آنها در تلاش برای رسیدن به سود حداکثری خود هستند و مونتاژ کردن در داخل کشور، برای آنها کار راحت‌تری است.»

پیشنهادی که از سوی وزیر صنعت ارائه شده، پیشنهادی است که امتحان خود را پیش از این پس داده، اما وقتی در پیاده‌سازی این تصمیم به شرایط صنعت خودروی ایران می‌رسیم، توقع برای نتیجه دادن آن، کمتر می‌شود. صنعت خودروی ایران اکنون در تامین نیازهای داخلی، مشکلات متعددی را دارد، بنابراین باید واقعیت‌های این صنعت را در نظر گرفت و سپس به پیشنهادها فکر کرد. آنگونه که به نظر می‌رسد تا زمانی‌که زیرساخت‌های موردنیاز سرمایه‌گذاران خارجی به‌درستی فراهم نشود، احتمال اینکه برندهای خارجی دیگر نیز به سرنوشت رنو، دچار شوند، کم نخواهد بود.