خط آهنی که در مسیر توسعه اقتصادی بنیان شده

یکی از دغدغه‌های همیشگی دولت‌ها، دستیابی به بهترین و مناسب‌ترین مسیرها برای مبادلات تجاری است. در این راه تاسیس اسکله‌های تجاری، تاسیس مسیرهای زمینی ایمن و تاسیس خطوط راه‌آهن روش‌هایی متداول هستند. در همین راستا، هفت سال پیش، یعنی در 16 اکتبر سال 2007 میلادی، دولت ایران، قزاقستان و ترکمنستان یک اعلامیه همکاری مشترک منتشر و در یکم دسامبر همان سال تفاهم‌نامه‌ای امضا کردند تا براساس آن، مسیر خط آهنی را به منظور ترانزیت کالاها تاسیس کنند. 

حال، با گذشت هفت سال از آن پیمان، خبر پایان احداث و افتتاح یک خط آهن 920 کیلومتری بین این سه کشور منتشر شده است. این خط‌آهن ۹۲۰کیلومتری به‌عنوان کریدور ریلی شمال به جنوب از شهر اوزن در قزاقستان تا شهر گرگان در استان گلستان ساخته شده است که از این میزان حدود ۸۵ کیلومتر در خاک ایران، ۷۰۰ کیلومتر در خاک ترکمنستان و ۱۴۰ کیلومتر نیز در خاک قزاقستان قرار دارد...

 از طرفی سال هاست نقش دریای خزر به‌عنوان یک مرکز ترانزیت مهم بین اروپا و آسیا همیشه مورد توجه کشورهای منطقه بوده است. با این مقدمه و با آغاز به کار این خط راه‌آهن، این سوال مطرح است که براساس احداث این مسیر چه مزایای اقتصادی را برای موسسان خود در پی دارد؟ 

صرفه‌جویی در وقت، انرژی و هزینه 

با احداث این مسیر، سه کشور موسس، سود زیادی در زمینه مدت زمان ارسال و مبادله کالاها خواهند داشت. تا پیش از این، قزاقستان سالانه رقمی در حدود 13 میلیون تن دانه به کشورهای حوزه خلیج‌فارس صادر می‌کرد. پیش‌بینی می‌شود با کمک این خط ترانزیت جدید میزان صادرات قزاقستان تا 3 برابر قابل افزایش باشد. ایران نیز برای مبادلات تجاری با کشورهای آسیای میانه مجبور بود 45 تا 60 روز زمان از دست بدهد. اما با تاسیس این خطوط این زمان به 25 تا 30 روز کاهش یافته است. از سوی دیگر، کاهش تعداد روزهای ترانزیت کالاها به اضافه کاهش مسیر، نتیجه‌ای نخواهد داشت جز صرفه‌جویی در هزینه‌های مبادلات کالای سه کشور.

امنیت، آسایش و استقلال در مبادلات منطقه‌ای 

تاسیس خط آهن جدید منطقه شرق دریای خزر، علاوه بر آنکه سه کشور قزاقستان، ترکمنستان و ایران را به هم متصل می‌کند، امکان ارتباط و دسترسی این سه کشور به کشورهای شرقی منطقه، چین، روسیه، ترکیه، اروپا و مدیترانه را نیز افزایش می‌دهد. قزاقستان و ترکمنستان تا پیش از افتتاح این مسیر، برای رسیدن به آب‌های اقیانوس ناچار به تزانزیت از طریق روسیه بودند،

با توجه به اینکه قزاقستان و ترکمنستان همواره در پی ایجاد یک مسیر جایگزین و در واقع دور زدن روسیه بوده‌اند. استفاده از این مسیر یک روش بسیار ارزشمند و مهم برای این دو کشور است. ایران نیز با توجه به تحریم‌های بین‌المللی، فرصت خوبی دارد، تا از طریق خطوط آهن حجم مبادلات خود را افزایش داده و پتانسیل‌های صادرات خود را بیشتر کند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های این مسیر ترانزیتی نسبت به دیگر مسیر‌ها، امنیت بالای آن است. استفاده از خطوط آهن برای ترانزیت کالا همواره به‌عنوان یکی از امن‌ترین روش‌ها برای مبادلات تجاری شناخته شده است . 

چشم‌انداز آینده روشن تجاری 

ریاست جمهوری ایران در مراسم افتتاح خط آهن ترانزیتی شرق دریای خزر اعلام کرد: «ایران قصد دارد در سال‌های آتی این خط آهن را به دریای عمان متصل کند.»

در صورت تحقق این سخن، ایران باید منتظر یک تحول چشمگیر در حجم مبادلات تجاری خود باشد. قزاقستان نیز از صادر‌کنندگان عمده گندم و اقلام خوراکی به کشورهای حوزه خلیج فارس است، طبق برآوردهای اقتصادی، قزاقستان در صورت توسعه مبادلات خطوط آهن قابلیت ارسال سالانه 12 میلیون تن محموله را دارد. قزاقستان همچنین امید زیادی به افزایش مبادلاتش با امارات متحده عربی به‌عنوان یکی از عمده خریداران اصلی محصولاتش دارد. بر این اساس توسعه خطوط آهن کنونی به نفع دولت‌های مشارکت‌کننده در طرح احداث خط آهن است. 

همبستگی و صمیمیت 3 کشور موسس خط آهن در منطقه 

از این پس، به طور حتم سه کشور موسس خط آهن سالانه تعداد زیادی مبادله و قراردادهای تجاری خواهند داشت. این قراردادها و برخوردهای تجاری، با توجه به منافع مشترکشان، میزان صمیمیت کشورها را افزایش خواهد داد. با در نظر گرفتن شرایط ایران در منطقه و تلاش این کشور برای کنترل مشکلات اقتصادی و مقابله با شرایط تحریم، چنین فرصت‌هایی بسیار ارزشمند هستند. در واقع داشتن دوستان بی‌حاشیه‌ای مثل قزاقستان و ترکمنستان، در منطقه پربحران خاورمیانه برای ایران ارزش زیادی خواهد داشت. این صمیمیت برای قزاقستان و ترکمنستان هم چندان کم‌ارزش نخواهد بود. 

ایران با داشتن منابع متعدد و ظرفیت‌های بالای سرمایه‌گذاری، می‌تواند در زمینه‌های مختلف دیگری هم با قزاقستان و ترکمنستان وارد معامله شود. به‌ویژه آنکه قزاقستان هم در زمینه صادرات بسیار فعال است. بنابراین هرچه سطح همکاری بین‌المللی این سه کشور افزوده شود به نفع هر سه خواهد بود.