حداکثر منافع را از برجام به دست آوردیم

اظهارات رئیس‌کل بانک مرکزی که برای شرکت در اجلاس بهاره صندوق بین‌المللی پول به آمریکا سفر کرده بود، در داخل کشور با برخی حواشی همراه بود. وی در این سفر اظهار داشت که توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 موسوم به برجام، تاکنون «تقریبا هیچ» دستاورد اقتصادی برای تهران در بر نداشته است.

سیف در پایان این سفر در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایرنا به تشریح نظرات خود در این خصوص پرداخت؛ نظراتی که از سوی برخی رسانه‌های داخلی با هدف‌های خاصی منتشر شده است. رئیس‌کل بانک مرکزی تأکید کرد: واشنگتن برای رفع ابهامات بانک‌های اروپایی به منظور همکاری با ایران، باید احساس مسئولیت بیشتری کند. 

وی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر ارتباطات بین‌المللی بانکی با کشورهای آسیایی و اروپایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: خوشبختانه طرف‌های آسیایی و اروپایی کم و بیش تحرک‌های مثبتی را نشان داده‌اند. البته نوع برخورد کشورهای اروپایی در این رابطه از منظر همکاری‌های بانکی متفاوت است. یکی از دلایل اصلی آن هم در کنار پیچیدگی‌های صنعت بانکداری و زمان‌بر بودن ایجاد ارتباطات کارگزاری جدید، مربوط به نگرانی‌ها و ابهاماتی است که بانک‌ها در مورد کار با ایران دارند. در بعضی از کشورها نگاه مثبت و استنباطی درست از وضعیت بانک‌های ایران وجود دارد و لذا می‌بینیم در عمل کار را با ایران شروع کرده‌اند. به‌عنوان نمونه بانک‌مرکزی ایتالیا باتوجه به تحرکات مثبت در روابط دو کشور به خصوص بعد از بازدید رئیس‌جمهوری، به‌صورت فعال همکاری با بانک‌مرکزی ایران را در سطح مناسبی شروع کرده است. حتی در حاشیه اجلاس صندوق بین‌المللی پول در واشنگتن یک تفاهم‌نامه بانکی بین بانک‌های مرکزی دو کشور در ارتباط با گسترش روابط و همکاری‌های فنی به امضا رسید. 

وی افزود: همچنین چند بانک بزرگ ایتالیایی که به همراه نخست‌وزیر آن کشور به تهران سفر کرده بودند ارتباطات خوبی با برخی بانک‌های تجاری کشور شروع کرده‌اند. در جلسه‌ای که در بانک‌مرکزی با هیأت بانکی ایتالیا به سرپرستی رئیس انجمن بانکداران ایتالیا داشتیم طرف ایتالیایی علاقه‌مندی زیادی برای گسترش روابط بانکی با ایران نشان داد و همزمان یکی از بانک‌های تجاری بزرگ و بین‌المللی آن کشور روابط بانکی با بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را آغاز کرد. بانک‌های اتریشی نیز تمایل زیادی نشان داده‌اند و در حال انجام تشریفات و مقدمات مربوط به افتتاح حساب برای بانک مرکزی و برخی بانک‌های تجاری هستند. گسترش روابط با بانک‌های اروپایی به‌تدریج وضعیت مناسب‌تری پیدا خواهد کرد. 

سیف ادامه داد: لازم است به این مهم توجه شود که مکانیزم‌های بانکی، بانکداری و روابط کارگزاری بانکی یکی از پیچیده‌ترین موضوعات بین‌المللی است. این پیچیدگی‌ها و قوانین و مقررات حاکم بر بانکداری بین‌الملل تحت‌تأثیر دو عامل مهم بحران جهانی که بانک‌ها در گسترش آن در سطح بین‌المللی نقش اصلی را داشتند و گسترش پولشویی و تأمین مالی تروریسم که باز بانک‌ها محمل اصلی آن بوده‌اند، تشدید شده‌اند و متأسفانه در این سال‌ها به علت تحریم‌های ظالمانه و انزوای سیستم‌بانکی کشور فاصله زیادی بین روش‌های بانک‌های ایران با استاندارد‌های بین‌المللی وجود دارد؛ البته با تلاش شبانه‌روزی همکاران بانک‌مرکزی و سیستم بانکی کشور اقدامات خوبی برای شناسایی خلا‌ها و پر کردن آنها در دست اقدام است. به‌عنوان یک تجربه تلخ باید اذعان کرد که بازسازی و جبران ویرانی‌ها و تخریب‌ها به زمانی به مراتب بیشتر از ساختن یک بنای جدید نیاز دارد.

وی تأکید کرد: بانک‌مرکزی و نظام بانکی از زمان اجرایی شدن برجام اقدام برای رفع موانع موجود را شروع کرده‌اند. به همین جهت شاهدیم که با گذشت زمان، به مرور روابط بانکی در حال گسترش است. یکی از اقداماتی که در این رابطه مؤثر بوده تعیین وضعیت اقلام باز و تعیین تکلیف مطالبات موسسه‌های بیمه صادراتی اروپایی مانند ساچه (ایتالیا)، هرمس (آلمان)، کوفاس (فرانسه) و اوکابه (اتریش) بوده است که همکاران ما بعد از بررسی و رفع مغایرت، اقدامات لازم را برای پرداخت و تسویه آنها شروع کرده‌اند. به‌زودی در اتحادیه این موسسه‌ها، موضوع رتبه ریسک ایران مطرح خواهد شد که امیدواریم با رسیدن به رتبه مناسب در آینده بتوانیم از منابع مالی بین‌المللی با شرایط سهل‌تری استفاده کنیم. همانطور که پیش از این گفته شد و مورد بازدید خبرنگاران نیز قرار گرفت، خوشبختانه سوییفت در همه بانک‌های کشور متصل بوده و قابلیت برقراری ارتباط و مخابره پیام در سطح بین‌المللی فراهم شده است. با ایجاد و گسترش روابط کارگزاری که هر روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود کارایی و استفاده از سوییفت نیز گسترش بیشتری پیدا خواهد کرد.

وی اظهار کرد: در ارتباط با تسریع بازگشت کامل ایران به بازار مالی دنیا، آنچنان که در برجام تعهد شده است، طرف آمریکایی می‌تواند نقش جدی‌تر و ملموس‌تری را ایفا کند. البته اقداماتی را شروع کرده‌اند اما به نظر ما به هیچ وجه کافی نیست. آمریکا باید برای رفع ابهامات بانک‌ها برای کار با ایران، احساس مسئولیت بیشتری کند. همان‌طور که در زمان اعمال تحریم‌ها برای وادار کردن بانک‌ها به قطع رابطه با بانک‌های ایرانی، به تک تک آنها مراجعه و آنها را مورد تهدید قرار می‌داد یا بانک‌های مختلف را با مبالغ هنگفت جریمه می‌کرد در شرایط کنونی نیز باید به صورت شفاف، نگرانی‌ها و ابهامات بانک‌های اروپایی را برطرف کند.

سیف افزود: متاسفانه تا به‌حال اقدام مؤثری از طرف آمریکایی‌ها مشاهده نکرده‌ایم و به همین دلیل ادعا می‌کنیم از این نظر تقریبا هیچ اتفاقی نیفتاده است. بنابراین آنها باید با سرعت و حساسیت بیشتر و با روش‌های اعتمادساز نسبت به رفع نگرانی بانک‌ها و مؤسسه‌های مالی به منظور شروع همکاری با بانک‌های ایرانی در سطح بین‌المللی اقدام کنند. بدیهی است ما از همه فرصت‌ها استفاده می‌کنیم که حداکثر منافع را از ظرفیت برجام به نفع کشور و مردم به دست آوریم.

***

عادی شدن روابط به زمان نیاز دارد

هادی حق شناس

اظهار نظر رئیس‌کل بانک مرکزی براساس آنچه توقع می‌رفت پس از برجام اتفاق بیفتد بیان شده، به عبارتی مقرر بود نقل و انتقالات دلاری و گشایش ال‌سی قابل اجرا باشد و این اتفاق رخ داده اما مسئله اینجاست که بانک‌های بزرگ دنیا تمایلی به همکاری با بانک‌های ایرانی ندارند و صحبت‌های آقای سیف به همین دلیل بوده و مفهوم این صحبت‌ها این است که همانطوری که این اراده در طرف ایرانی برای عادی شدن روابط به قبل از تحریم‌ها وجود دارد در طرف غربی هم این اراده شکل بگیرد که تاکنون به لحاظ اجرایی چنین کاری انجام نشده است. 

واقعیت این است که فروش نفت ما پس از برجام افزایش یافته، لاینر‌های خارجی در بنادر ما تردد دارند و پول بلوکه شده ما در حال انتقال به کشور است و. . . بنابراین واقعیت این است که برخی از موانعی که بر سر راه تجارت خارجی ما وجود داشته برداشته شده است اما اینکه رابطه تجاری ما به روال قبل از تحریم‌های هسته‌ای برگردد زمان زیادی نیاز است و اظهارات رئیس‌کل بانک مرکزی هم بیشتر در همین راستا بوده است.

این صحبت‌ها مقامات آمریکایی را تحت فشار قرار خواهد داد و اظهار نظر وزیر خزانه‌داری آمریکا در خصوص اینکه «تا زمانی‌که ایران به برجام متعهد است ما هم به برجام متعهد خواهیم بود» خود نشان‌دهنده تأثیرات بین‌المللی این موضوع است. به عبارتی این صحبت‌ها طرف‌های غربی را از این منظر تحت‌تأثیر قرار خواهد داد که متعهد به برجام باشند و سفر اخیر خانم موگرینی به ایران و تاکید وی در خصوص پایبندی به برجام در همین راستا است.

در عرصه‌های داخلی این اظهار نظر بیشتر مخالفان برجام را خوشحال کرد و آنها این نظر را دلیلی بر صحت مخالفت خود با برجام تلقی می‌کنند. باید بپذیریم وقتی اقتصاد کشور و روابط تجاری آن بیش از یک دهه تحت تأثیر تحریم‌های ظالمانه بوده بازگشت به نقطه اولیه نیازمند زمان است.

***

بانک‌های بین‌المللی تحت‌تاثیر آمریکا

محمود جامساز

سیاست‌های خوشبینانه‌ای که از اجرایی شدن برجام در مورد اقتصاد ایران شکل گرفته بود با بروز برخی مشکلات در مسیر اجرا مواجه شد. در حال حاضر مبادلات خارجی کشور هنوز از کانال‌های غیر‌رسمی و پر هزینه صورت می‌گیرد. گرچه اعلام شده است مناسبات بانکی بین‌المللی با ایران از سر گرفته شده و سوییفت نیز آغاز به کار کرده است اما عملاً چنین وضعی در واقع به‌طور کامل محقق نشده است چراکه بسیاری از بانک‌های بین‌المللی تحت‌تأثیر تهدیدات آمریکا و جرائم موضوعه از سر‌گیری روابط خود با ایران را یا به تعویق انداخته‌اند یا بسیار محتاطانه عمل می‌کنند و مایل به انجام عملیات بانکی با ایران به سبب نفوذ آمریکا نیستند.

اخیرا از سوی مقامات غربی اعلام شده که معاملات دلاری با ایران ممنوع است و معلوم نیست دارایی‌هایی مسدود شده ایران که دلاری است آزاد شود. دوگانگی در سیاست‌های آمریکا که ناشی از مخالفت‌های شدید جمهوری‌خواهان با دموکرات‌ها به‌ویژه شخص اوباما است باعث شده حتی با تحت فشار قرار دادن کاخ سفید از برطرف کردن مشکلات پیش‌روی اجرای برجام ممانعت شود و این موضوع حتی تا اعتراض به ورود رئیس‌کل بانک مرکزی ایران به آمریکا پیش رفت.

گرچه تا حدودی معاملات نفتی رشد داشته اما بازگرداندن درآمد‌های نفتی بدون دسترسی به مبادلات دلار با محدودیت‌های شدیدی روبه‌رو است. به بانک‌های بین‌المللی در مورد مبادله با ایران هشدار داده شده است؛ این شیوه عمل آمریکا که دولت‌های غربی را نیز تحت نفوذ دارد عملا مخاطراتی را برای برجام به‌وجود آورده که به نظر نمی‌رسد با تداوم این وضعیت اقتصاد ایران از اجرای برجام نتیجه‌ای بگیرد. رئیس‌کل بانک مرکزی ایران در سفر اخیر خود و شرکت در اجلاس بهاره صندوق بین‌المللی پول در همین راستا به کشور‌های موسوم به 1+5 هشدار داد تا نسبت به اجرای برجام جدی باشند در غیر‌این صورت این توافق برای ایران بی‌ارزش خواهد بود.

آمریکا به استناد پابرجا بودن تحریم‌های غیر‌هسته‌ای این اجازه را به خود می‌دهد تا پایه‌های برجام را سست کرده و با ادامه تحریم‌ها، اقتصاد ایران را همچنان در انزوا قرار دهد. این شیوه عمل نتیجه‌ای نبود که ایران پس از برجام انتظار داشت، اقتصاد ایران هنوز در انزواست و رکود هم عمیق‌تر شده است.