جوینت ونچر تنها راه توسعه صنعت خودرو

حضــور سرمایه‌گذاران خارجی، بهترین راه‌حل برای بازگشت رونق به صنعت کشور است. این نکته‌ای است که همه کارشناسان اقتصادی به آن اذعان دارند. صنعت خودرو به‌عنوان دومین صنعت بزرگ کشور که سهم زیادی در رشد اقتصادی مثبت سال گذشته ایفا کرده، یکی از نیازمندترین بخش‌ها به حضور سرمایه‌گذاران خارجی است. در چهار سال گذشته با بالا گرفتن تحریم‌ها و سخت‌شدن شرایط همکاری خودروسازان با کشورهای خارجی، خودروسازان اروپایی از همان شراکت نصفه‌ونیمه خود چشم پوشیده و تحت فشارهای بین‌المللی از بازار ایران بار سفر بستند. با روی کار آمدن دولت یازدهم و باز شدن بارقه‌های امید در فضای سیاست خارجی کشور، زمزمه‌های بازگشت خودروسازان خارجی به کشور شنیده شد. البته این‌بار محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت، شرایط سختگیرانه‌ای برای حضور این خودروسازان در کشور در نظر گرفت که یکی از آنها صادرات 30 درصد از محصولات بود. این زمزمه‌ها هر روز رنگ جدی‌تری به خود گرفت تا اینکه ایران خودرو، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان کشور با فرانسوی‌ها قرار داد تازه‌ای امضا کرد تا شریک قدیمی‌اش دوباره به بازار ایران برگردد، البته این‌بار تحت قرارداد جوینت ونچر (joint venture) و با موظف کردن پژو به صادرات 30 درصد از تولیدات مشترکش با ایران. 

مشابه این قرارداد در تاریخ خودروسازی با خودروسازانی نظیر رنو در دهه 80 و چری نیز به امضا رسیده است. برای توسعه صنعت خودرو در دنیا چند مدل وجود دارد. آمریکایی‌ها و آلمانی‌ها با پیوند دادن صنعت و دانشگاه و قدرت بازار داخل صنعت خود را توسعه می‌دهند. ژاپنی‌ها با نیروی انسانی و قدرت تکنولوژی موتور محرک صنعت خودروی خود را راه‌اندازی کردند و نسل سوم کشورهایی که وارد رقابت در سطح بالای صنعت خودرو شدند با مدل جوینت ونچر به این چرخه پیوسته‌اند. اکنون بسیاری معتقدند اگر ایران هم می‌خواهد در دور رقابت جهانی صنعت خودرو قرار بگیرد باید از همین مدل پیروی کند.

امیر جعفری، کارشناس صنعت خودرو، در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در صنعت خودرو برای رقابت در بازارهای جهانی و افزایش سطح رضایتمندی مشتریان، موضوع دسترسی به فناوری‌های جدید است. این فناوری یا باید خلق شود که کشورهایی نظیر آلمان، ژاپن و آمریکا آن را خلق کرده‌اند. راه دیگری که راه میان‌بر است، موضوع جذب تکنولوژی است که از طریق خرید یا مهندسی معکوس اتفاق می‌افتد؛ همان کاری که کره‌ای‌ها و چینی‌ها کردند. مهم‌ترین عاملی که این تکنولوژی را جدی می‌کند، همکاری با خودروسازان بزرگ دنیا در قالب سرمایه‌گذاری مشترک یا همان جوینت ونچر است.» 

او می‌افزاید: «چین اکنون در حال بهره‌برداری از این سرمایه‌گذاری‌های مشترک است. جنرال موتورز و فولکس واگن نخستین شرکت‌هایی بودند که به چین رفتند و اکنون بیش از 15 سال است که خودروسازان بزرگ دنیا در قالب قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک با چین همکاری می‌کنند. جوینت ونچر موجب می‌شود که نیروی انسانی بومی در کنار نیروی انسانی خارجی آموزش پیدا کرده و فرهنگ مدیریتی منتقل شود و دسترسی به اطلاعات فنی فراهم شود و انتقال تکنولوژی به‌راحتی صورت ‌گیرد. تجربه کره و چین به ما نشان می‌دهد که مدل همکاری جوینت ونچر، یکی از راه‌های موفق برای توسعه صنعت خودرو است.» این کارشناس صنعت خودرو اظهار می‌کند: «راه‌اندازی سرمایه‌گذاری مشترک با خودروسازان بزرگ، نه‌تنها برای صنعت خودرو بسیار سودمند است، بلکه از نگاه اقتصاد کلان، ارزآوری، ایجاد اشتغال، افزایش تولید ناخالص ملی را در پی دارد.»

همچنین محمدرضا نجفی منش، عضو انجمن قطعه‌سازان در گفت‌وگو با «فرصت امروز» درباره مزیت‌های چنین قراردادی بیان می‌کند: «سرمایه‌گذاری خارجی کشور را ایمن می‌کند، ضمن اینکه ما به مدل‌ها، همکاری‌ها و بازارهای جدید در صنعت خودرو نیازمندیم که از طریق جوینت ونچر می‌توانیم به همه این موارد دسترسی پیدا کنیم. پژو مدت زیادی در ایران فعالیت می‌کرده و به دلیل فشارهای بین‌المللی ناچار به ترک ایران شده است حالا باید گذشته را رها کنیم و از این سرمایه‌گذاری مشترک برای رسیدن به دانش و تکنولوژی جدید و صادرات محصولات مشترک به بازارهای تازه نهایت استفاده را ببریم.»

صنعت خودروی ما در دهه 80 که دوران شکوفایی خود را می‌گذراند، مدل چنین قراردادهایی را تجربه کرده، اما سوای فشارهای خارجی که موجب رفتن پژو از ایران شد، عوامل دیگری نیز مانع موفقیت این مدل در ایران شدند که نمونه بارز آن را می‌توان در رنو دید که به اعتقاد کارشناسان ماندنش بدتر از رفتنش بود. حالا پرسش اینجاست که برای جلوگیری از تکرار چنین تجربه‌ای چه باید کرد؟ جعفری در پاسخ به این پرسش تصریح می‌کند: «در دهه 80 رنو، فیات و فولکس واگن به ایران آمدند اما به غیر‌از رنو، سایر شرکت‌ها از ایران رفتند. بنابراین به جای اینکه تمرکز خود را روی این بگذاریم که آیا جوینت ونچر خوب است یا نه، باید به تجربه بین‌المللی اعتماد و از آن استفاده کنیم. باید موضوع استفاده از ظرفیت شبکه قطعه‌سازی داخلی، صادرات و عمق داخلی‌سازی محصولات در قرارداد مورد توجه قرار گیرد.

همچنین اتمسفر عمومی فضای کسب‌وکار، شرایط اقتصادی- سیاسی کشور، وضعیت قدرت خرید پول ملی و مصرف‌کننده ایرانی، تنش‌زدایی از روابط بین‌المللی، مجموعه شرایطی را می‌سازد که اگر مساعد نباشد، بهترین خودروسازان دنیا هم بیش از سه سال در ایران دوام نخواهند آورد.» او ادامــه مــی‌دهــد: «همچنین باید توجه کنیم که امروز پژو یک خودروساز تقریبا ورشکسته است که عملا در بسیاری از بازارهای صادراتی حرفی برای گفتن ندارد و در برابر ما یک بازار چند میلیونی را با یکی از کمترین نرخ‌های سرانه وسایل نقلیه در خاورمیانه در اختیار این خودروساز قرار می‌دهیم، بنابراین قطعا باید بیشترین امتیازات را از آن بگیریم و در کنارش سیاست‌گذاران با بهبود فضای کسب‌وکار، تقویت پول ملی، تسهیل قوانین و مقررات و... شرایطی را ترسیم کنند که موفقیت این قراردادها برای یک دهه تضمین شده باشد.»