تامین امنیت و حفاظت از فرآیند تامین انرژی مورد نیاز اروپا

هدف‌گذاری اتحادیه اروپا در رابطه با کاهش وابستگی خود به منابع انرژی روسیه و تلاش‌های آن در راستای تاسیس یک اتحادیه انرژی سبب شد تا در رابطه با اولویت‌های گازی اتحادیه اروپا با آلن رایلی استاد حقوق دانشگاه سیتی لندن و از اعضای شورای مرکز جهانی انرژی آتلانتیک گفت‌وگو کنیم که متن این مصاحبه در ادامه از نظرتان خواهد گذشت:

در اظهارنظرهای اخیرتان گفته‌اید که ارتباطات و اقدامات اتحادیه انرژی در حال حاضر با وظایفی که ابتدا برای آن در نظر گرفته شده بود متفاوت است، لطفا بفرمایید که این تفاوت در کجا است؟

در آوریل سال 2014 میلادی دونالد توسک، نخست‌وزیر لهستان با انتشار یادداشتی در فایننشیال تایمز پیشنهاد تاسیس اتحادیه انرژی را مطرح کرد. ایده اصلی تاسیس چنین اتحادیه‌ای تامین امنیت انرژی اتحادیه اروپا از طریق تاسیس گروهی متشکل از کشورهای خریدار انرژی بود. وزارت خارجه لهستان نیز در آن زمان جزییات این طرح را در اختیار اعضای اتحادیه اروپا قرارداد. بعد از مطرح شدن پیشنهاد توسک، اتحادیه انرژی به موضوع بحث‌های فراوان در جهت چگونگی اتخاذ یک استراتژی مناسب از طریق تاسیس این اتحادیه در رابطه با رویارویی احتمالی با بروز هرگونه اختلال در فرآیند تامین انرژی اروپا خصوصا از سوی روسیه بد شده است.

مشکل اصلی تاسیس کارتل خریداران انرژی در چارچوب اتحادیه انرژی آن است که تاسیس چنین گروهی و تصمیم‌گیری جهت خرید گاز با یک قیمت مشخص براساس قوانین رقابت آزاد اتحادیه اروپا یک عمل غیرقانونی محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال در صورت تاسیس چنین گروهی شرکت گازپروم روسیه می‌تواند با مراجعه به مراجع قانونی اتحادیه اروپا و براساس قوانین این اتحادیه علیه تاسیس کارتل خریداران انرژی اقامه دعوا کرده و ادعای ضرر و زیان کند.

نکته بعدی آن است که تاسیس گروه کشورهای خریدار انرژی در تضاد با استراتژی اتحادیه اروپا در دو دهه گذشته و تلاش این اتحادیه در راستای ایجاد یک بازار گاز واحد است. این استراتژی از جهت ایجاد یک بازار واحد انرژی و تامین امنیت و حفاظت ازفرآیند تامین انرژی مورد نیاز اروپا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بنابراین پاسخ سوال شما این است که نباید چیزی متفاوت ایجاد کنیم، بلکه باید در مسیر سیاست اروپا در دو دهه اخیر در رابطه با ایجاد یک بازار واحد انرژی حرکت کرد. 

با این وجود بفرمایید که از نظر شما موانع اصلی در مسیر اتحادیه انرژی کدامند؟

در نگاه اولیه به نظر می‌رسد که اتحادیه انرژی قصد دارد به تمامی چالش‌ها در زمینه بهره‌وری انرژی بپردازد. ساخت و توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز، رعایت استانداردهای بین‌المللی در رابطه با تغییرات آب و هوایی و در نهایت تنوع‌بخشیدن به منابع تامین انرژی مورد نیاز اروپا. در اهداف اتحادیه انرژی موضوعات متناقضی به چشم می‌خورد، تعهد به استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر و کاهش بهره‌برداری از سوخت‌های فسیلی و در نهایت تعهد به استفاده از گاز بیشتر. به عقیده من باید اولویت‌بندی کنیم، امنیت انرژی را باید در مرکز توجه قرار داده و سایر مباحث را پیرامون آن دسته‌بندی کنیم.

به‌نظر شما کدام پروژه‌های مربوط به توسعه زیرساخت‌های مربوط به انتقال گاز در اتحادیه اروپا باید در اولویت‌های این اتحادیه قرار گیرد؟

در حال حاضر پروژه‌های گازی بسیار زیادی در دست اقدام قرار دارند، برای مثال پروژه ساخت ترمینال LNG لهستان در حال اتمام است. این در حالی است که خط لوله گاز لهستان – لیتوانی نیز در سال 2019 به بهره‌برداری خواهد رسید. به نظر می‌رسد ایده تاسیس اتحادیه انرژی موجب تقویت و توسعه زیرساخت‌های لازم در اروپا خواهد شد. یکی از عمده‌ترین اثرات تاسیس اتحادیه انرژی بر زیرساخت‌ها در اروپا می‌تواند دسترسی به ترمینال‌های گاز LNG در غرب اروپا باشد. با در نظر گرفتن ظرفیت ترمینال‌های اسپانیا و بریتانیا می‌توان گفت ظرفیت این دو ترمینال می‌تواند حجمی معادل حجم گاز صادراتی گازپروم به اروپا در سال‌جاری را تولید کند. بنابراین افزایش ظرفیت ترمینال‌های LNG اسپانیا و بریتانیا می‌تواند گاز LNG را به اروپا سرازیر کرده و نقدینگی بیشتری را وارد بازار اروپا کند.

در رابطه با منابع تامین گاز چه انتخاب‌هایی پیش‌روی اتحادیه اروپا قرار دارد؟

آمریکایی‌ها به تامین 60میلیارد مترمکعب گاز متعهد هستند که این میزان معادل نیمی از گازی است که گازپروم به اروپا صادر می‌کند. انتظار ما این است که به دلیل تولید مازاد بر نیاز گاز در آسیا، آمریکایی‌ها به بازار گاز اروپا وارد شوند. ژاپنی‌ها به دنبال تامین انرژی مورد نیاز خود از انرژی هسته‌ای بوده و استرالیا به دنبال افزایش تولید گاز LNG است. بنابراین تولید گاز از تقاضا پیشی گرفته و این خبر بسیار خوبی برای بازار گاز اروپا به شمار می‌رود.

اقدامات بسیار زیادی جهت کاهش وابستگی اروپا به گاز روسیه که شما از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین خطر موجود برای امنیت انرژی اروپا یاد کرده‌اید صورت پذیرفته است. اروپا چه مقدار به هدف خود در این رابطه نزدیک شده است؟

بازار در حال تغییر است، روسیه از منابع گازی بسیار وسیع و گسترده‌ای برخوردار است و می‌تواند گاز را با قیمتی ارزان به اروپا صادر کند که این موضوع به اقتصاد اروپا کمک بسیاری خواهد کرد. روسیه و اروپا در آستانه یک توافق گازی قرار دارند که به سود طرفین خواهد بود. اگرچه روس‌ها اساسا با رویکرد برد - برد مشکل دارند اما دستیابی به چنین توافقی هم به سود اروپا است و هم به سود روسیه. چالش اصلی در این زمینه آن است که به مرحله‌ای برسیم که بتوانیم از آن به‌عنوان برد – برد یاد کنیم. بنابراین با توجه به افزایش رقابت در بازار گاز می‌توان گفت که در رابطه با کاهش وابستگی به گاز روسیه شرایط برای دستیابی به چنین هدفی در حال مهیا شدن است.

آیا شما شخصا به ایده اتحادیه انرژی اعتقادی دارید؟

به نظر من سوال اصلی این است که «پروژه تاسیس اتحادیه انرژی اساسا به چه معنا است؟» ما هنوز به‌طور کامل نمی‌دانیم این اتحادیه و هدف از تشکیل آن چیست؟ ایده‌ها و بحث‌های بسیار زیادی پیرامون تاسیس اتحادیه انرژی مطرح شده است اما هنوز شاهد اقدامی جدی در رابطه نبوده‌ایم.