بورس، غریق نجات یا باتلاق نرخ ارز؟

تاسیس بورس ارز با نهایی شدن توافق هسته‌ای و ایجاد ثبات در چشم‌انداز این بازار، جدی شده است. رئیس کل بانک مرکزی به‌تازگی در این باره گفته است: جلوی افزایش و کاهش قیمت دلار را گرفتن هنر نیست و باید اجازه دهیم بازار نسبت به نرخ ارز قضاوت کند. این گفته سیف نشان می‌دهد که ایده تاسیس بورس ارز و سپردن مکانیزم تعیین قیمت به آن، در آینده نزدیک اجرایی می‌شود.

وی معتقد است: ما نیازمند بازاری هستیم که ارز در آن به‌صورت واقعی معامله شود. درصورتی‌که ارز به‌صورت واقعی معامله شود، قیمت واقعی آن نیز مشخص خواهد شد که البته این بازار می‌تواند به‌صورت بین بانکی بوده یا به‌صورت حقیقی، بورس ارز ایجاد شود.
رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه ارز نیازمند بازاری مطمئن است تا به‌صورت واقعی معامله شود، گفت: این بازار می‌تواند به‌صورت بازار بین بانکی باشد یا اینکه بورس ارز را راه‌اندازی کنیم. با جمع‌آوری مرکز مبادلات ارزی، سد دونرخی شدن ارز در اقتصاد ایران شکسته خواهد شد. 

این اظهارات رئیس کل بانک مرکزی با واکنش‌های مختلفی مواجه بوده است. در این‌باره سراغ چند نفر از موافقان و مخالفان راه‌اندازی بورس ارز رفتیم و نظر آنها را جویا شدیم.

شرایط برای راه‌اندازی بورس ارز فراهم است

محمد ایوبی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این باره گفت: تاسیس بورس ارز در شرایط فعلی اقتصاد امکان‌پذیر است. در حال حاضر ریسک مهمی که موجب نوسان ارزی شدیدی در کشور شود وجود ندارد و می‌توانیم امیدوار باشیم که لااقل تا پایان دولت یازدهم، ریسک قابل ملاحظه‌ای در برابر بازار ارز نیست. وی افزود: یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که بازار ارز با آن مواجه است دخالت‌های بانک مرکزی در تعیین نرخ است. مثلا در یکی از موارد هنگامی که قیمت دلار به 3هزار تومان نزدیک شده بود سخنان رئیس کل بانک مرکزی درباره اینکه قیمت ارز از 3هزار تومان پایین‌تر نمی‌آید موجب شد تا بار دیگر قیمت‌ها رو به افزایش بگذارند.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: یکی از مشکلات مهم بخش تولید و تجارت نوسانات ارزی کشور است. اقتصاد ما این استعداد را دارد تا هر بار به خاطر عاملی خاص دچار شوک شود. این وضعیت راه را برای سفته‌بازی و سودجویی باز گذاشته است. فروش خیابانی ارز و به‌اصطلاح چهارپایه‌ای که جمشید بسم‌الله نماینده این سبک است، زاییده یک بازار بیمار است. این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: بورس ارز می‌تواند به فعالان اقتصادی و تولیدی چشم‌انداز با ثباتی از نرخ ارز را ارائه دهد یعنی فعالان اقتصادی می‌توانند مطمئن باشند که در یک بازه دو تا سه هفته‌ای نوسانات ارزی به چه شکلی خواهد بود. خاصیت بورس، شفافیت اطلاعات آن است و این شفافیت راه را بر دلالی و سوء‌استفاده می‌بندد.

ریسک بازار کم می‌شود

دکتر محمد کهن دژ، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این باره گفت: یکی از مهم‌ترین مشکلات فعلی بازار ارز این است که زمینه کارهای دلالی را فراهم می‌سازد. برای از بین رفتن این زمینه‌ها ابتدا باید ارز تک‌نرخی شود و سپس بورس آن راه‌اندازی شود. در بورس ارز با راه افتادن معاملات آتی، نمای کاملی از وضعیت آتی قیمت ارز در برابر فعالان اقتصادی قرار می‌گیرد و نوسان‌های ناگهانی در بازار خنثی می‌شود. به این ترتیب فعالان اقتصادی می‌توانند با خیال آسوده به تولید و تجارت خود بپردازند.

وی افــزود: پیش‌نیــاز راه‌اندازی بورس ارز از بین رفتن محدودیت‌های بانکی و رفع کامل تحریم‌ها در این حوزه است. در این باره باید منتظر اجرایی شدن توافق هسته‌ای ماند. وی تاکید کرد: با راه‌اندازی بورس، بانک مرکزی دیگر مانند شرایط فعلی در بازار دخالت نخواهد کرد و در کنار بازیگران عمده دیگر مانند کارگزاران بانکی، صندوق‌های بازنشستگی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، در فرآیند تعیین قیمت بازار نقش‌آفرینی خواهد کرد.

ارز کالا نیست

عنایت‌پور سیف، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این باره گفت: این تلقی اشتباه میان مردم ما وجود دارد که به ارز و دلار به‌عنوان یک کالا نگاه می‌کنند. یعنی همان‌طور که می‌روند طلا می‌خرند و در منزل نگه می‌دارند، ارز هم می‌خرند و به دید کالا به آن نگاه می‌کنند. راه‌اندازی بورس ارز مانند بورس کالا و بورس سهام، غلط است. چون جنس ارز با کالا و سهام متفاوت است.

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا راه‌اندازی بورس ارز موجب شفافیت در قیمت آن نمی‌شود، گفت: در حال حاضر بازار سرمایه با وجود ادعاهایی که می‌شود از شفافیت لازم بر خوردار نیست. در پیش‌بینی‌هایی که شرکت‌های بورسی اعلام می‌کنند و صورت‌های مالی منتشره گاهی ابهامات جدی وجود دارد و خود شرکت بورس هم از این مسئله مطلع است. بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که با راه‌اندازی بورس ارز در قیمت شفافیت ایجاد می‌شود.

وی افزود: با راه‌اندازی بورس ارز سرمایه‌های کلان همچنان بازی‌گردان قیمت ارز خواهند بود و سرمایه‌های کلان هم معلوم است که متعلق به کدام صندوق یا سازمان خواهد بود.