بسته‌بندی، رکن تولید است

بسته‌بندی اصل بنیادین فروش هر چه بیشتر است و نوآوری‌های این حوزه تمامی ندارد. به‌همین دلیل بخش قابل توجهی از منابع انرژی جهان را مصرف می‌کند و ورق‌های آهن و آلومینیوم از جمله مهم‌ترین مواد اولیه این صنعت به‌شمار می‌روند. انواع کاغذها را هم باید به این مواد اولیه اضافه کرد که براساس پیش‌بینی‌ها حجم تجارت بازار کاغذ در صنعت بسته‌بندی تا پایان سال 2018 به بیش از 146میلیارد دلار می‌رسد.همچنین براساس آمار سایت د‌ورلد‌کانتس، (theworldcounts) تنها در صنعت تولید نوشیدنی‌ها سالانه بیش از 200میلیارد قوطی آلومینیومی تولید می‌شود که 5درصد از کل آلومینیوم تولیدی جهان را به خود اختصاص داده است. یعنی هر ثانیه 6‌هزار و 700قوطی آلومینیومی تولید می‌شود. همچنین سالانه بیش از 10میلیون تن قهوه تنها در کیسه‌های تِست، بست‌بندی می‌شود. به این دوقلم کالا باید هزاران کالای مصرفی دیگر در سطح جهان را نیز اضافه کنید تا اهمیت این صنعت را بیشتر دریابید.

هر روز مدرن‌تر از دیروز

اینکه کالایی که خریداری می‌شود در چه هیاتی معرفی شود تا مشتریان بیشتری را به خود جلب کند، دغدغه‌ای بوده که امروزه در ساختار کسب‌وکارها به ایجاد صنعت بسته‌بندی منجر شده است؛ صنعتی که بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری‌ها را به خود اختصاص داده است. اصطلاح بسته‌بندی شاید تصویری از جعبه‌های مقوایی یا قوطی‌های ریز و درشت مواد‌غذایی یا مواد اولیه صنایع سنگین را به ذهن منتقل کند اما این تصویر کلی گویای همه داستان نیست و بسته‌بندی هزارتویی است که بخش‌ها و کانال‌های متنوعی دارد.

انواع چاپ روی کاغذ، روی فلز و سایر اجسام، دستگاه‌ها و ماشین‌هایی که کار بسته‌بندی را انجام می‌دهند، موادی مانند پلیمر، فناوری نانو در این صنعت، انواع قوطی‌ها، جعبه‌ها و خلاصه هر چیزی که به‌عنوان پوشش مواد‌غذایی، بهداشتی، دارویی، حتی نفت و بنزین و... به کار می‌رود در زمره شاخه‌های صنعت بسته‌بندی قرار می‌گیرد. همین امر گستردگی هر چه بیشتر و ظرفیت‌های بالای این صنعت را برای سرمایه‌گذاری، اشتغال‌زایی و کسب سود نشان می‌دهد. همچنین بسته‌بندی‌های مدرن سازگار با محیط زیست را هم باید به این زنجیره عظیم و طویل اضافه کرد. در این گزارش با ذکر نمونه‌هایی از دقت برندها در بسته‌بندی، آماری از میزان مصارف در بعضی مواد‌غذایی و... از اهمیت این صنعت می‌گوییم.

بسته‌بندی هم به نانو بند شد

تکنولوژی نانو برای بسته‌بندی مواد‌غذایی به اصطلاح روی بورس است، اهمیت کار تا بدانجا پیش رفته که بنا به گفته مسئولان امر قرار است در این زمینه رشته دانشگاهی هم احداث شود. اهمیت بسته‌بندی زمانی بیشتر آشکار می‌شود که در سایت‌ شرکت‌های بزرگ و برندهای مطرح دنیا سیری داشته باشیم و به بخش‌های «پکینگ» یا «ابوت آس» آنها سری بزنیم. معمولا از روند موفقیت‌شان که می‌گویند اشاراتی هم به بسته‌بندی می‌کنند. در این میان کمپانی اپل بهایی خارج از تصور برای بسته‌بندی قائل است.

این شرکت، بسته‌بندی خود محصولش را در زمره اختراعاتش ثبت کرده و هیچ کسی حق استفاده از این امتیاز انحصاری را ندارد. اتاق محرمانه‌ای در این کمپانی به بسته‌بندی اختصاص دارد و افراد معدودی حق تردد در آن را دارند. یک نفر ساعت‌ها در این اتاق محرمانه می‌نشیند و جعبه‌های اپل را باز و بسته می‌کند تا مطمئن شود که مشتریان مشکلی از این بابت ندارند. در حالی که ما در ایران برای استفاده از یک سس یک‌بار مصرف به چالشی خوفناک فراخوانده می‌شویم و این سس کوچولو از هر جایی باز می‌شود الا از آن جایی که نوشته شده: «از اینجا باز کنید» البته این جملات به معنای نادیده گفتن تحرکات داخلی در این زمینه نیست.

اما آنچه غیرقابل انکار است، ضعف‌های موجود در این زمینه است و جا دارد که سرمایه‌گذاری بیشتری در این زمینه انجام شود زیرا امروزه فروش در گرو بسته‌بندی است و سهولت استفاده، زیبایی و شفافیت بسته‌بندی و دیدن کالا که اصطلاحا کِلم‌شل نامیده می‌شود که یک محفظه پلاستیکی است که محصول از درون آن دیده می‌شود و این‌روزها براساس آمار طرفداران 400درصدی را به خود می‌بیند و اینها امکاناتی است که بسته‌بندی حرفه‌ای در اختیار خریداران قرار می‌دهد. مهم‌تر اینکه محافظت، اعتماد به صحت محصولی که به دست مشتری می‌رسد و عدم وجود ضایعات از جمله محسنات بسته‌بندی اصولی برای تولیدکننده به‌شمار می‌رود.

بسته‌بندی، رکن تولید است

در همین رابطه رضا نورایی، کارشناس صنعت بسته‌بندی در مورد اهمیت بسته‌بندی به‌عنوان کالا و خدماتی که رشد بخش تولید را رقم می‌زند به «فرصت امروز» می‌گوید: اهمیت صنعت بسته‌بندی زمانی بیشتر روشن می‌شود که به چرخه‌ای از مشاغلی که در ارتباط با آن شکل گرفته‌اند، توجه کنیم. مشاغلی همچون قوطی‌سازان، تولیدکنندگان ظروف یک‌بار مصرف، تولیدکنندگان کیسه و گونی، تولیدکنندگان ماشین‌های بسته‌بندی، تولیدکنندگان ماشین‌های چاپ و لیبل و... نتیجه رشد این صنعت است.

مثلا در ایران بیش از 400 کارخانه تولیدکننده ماشین‌های بسته‌بندی داریم که هر کدام به‌طور میانگین برای 30نفر متخصص ایجاد اشتغال کرده‌اند. نورایی در ادامه اشاره می‌کند که هستند کسانی که بسته‌بندی را یک صنعت تکمیلی برای سایر بخش‌های تولید می‌دانند اما حقیقت قضیه این است که خود این صنعت در مواقع بسیاری رکن اصلی تولید است و محصولات جدیدی که به بازار می‌آیند، یکی از مهم‌ترین تمایزهای رقابتی‌شان بسته‌بندی متفاوت‌شان است.

وی همچنین به هزینه‌های بالای بسته‌بندی در صنایع شیر و آب اشاره می‌کند و از بسته‌بندی مواد خوراکی مانند حبوبات و غلات به‌عنوان بسته‌بندی‌های کم‌هزینه‌تر یاد می‌کند. بنابراین در هر رشته کاری هزینه‌های بسته‌بندی متفاوت است. نورایی هزینه برای بسته‌بندی را هزینه‌ای در ادامه سرمایه‌گذاری برای تولید معرفی می‌کند و شرکتی عربی را مثال می‌زند که از چندین سال پیش در صنعت آبمیوه و نوشیدنی ایران سرمایه‌گذاری کرده است: این شرکت 100میلیون دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده.

از این میزان 40میلیون دلار را برای تامین مواد اولیه و ماشین‌آلات تولید آبمیوه و استخدام نیروی انسانی هزینه کرده و 60میلیون دلار باقیمانده را برای تاسیس کارخانه تولید قوطی‌های برندش سرمایه‌گذاری کرده است. این امر نشان از اهمیت بسته‌بندی دارد و به همین دلیل هم هست که نام این برند به نامی برای آبمیوه پالپ‌دار به طور کلی تبدیل شده است و سهم عمده‌ای از بازار ایران و جهان را در اختیار گرفته است.

این کارشناس حوزه بسته‌بندی همچنین از یک سرمایه‌گذار ترک‌تبار نیز یاد می‌کند که حدود 6میلیارد تومان سرمایه‌ وارد ایران کرده و در صنعت چاپ که از زیرشاخه‌های بسته‌بندی محسوب می‌شود، هزینه کرده است. چون بازار بسته‌بندی ایران را بازاری بکر می‌دانند که ظرفیت‌های خالی بسیاری دارد و فضای بسیار مساعدی پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است.

ارتباط با نویسنده: tkhajehgiri@gmail.com