بخش خصوصی توان درآمدزایی 15 میلیارد دلاری از برق را دارد

در حالی بخش خصوصی در حوزه برق توان تولید و صادرات به ارزش 10 تا 15 میلیارد دلار دارد تا ایران را به هاب انرژی در منطقه تبدیل کند، اما سیاست‌های دولت مانع اصلی تحقق این امر است، به طوری که نگرانی‌های فعالان بخش خصوصی از تصدی‌گری تمام وزارت نیرو این روزها جدی شده است. براساس آمار وزارت نیرو ایران جزو هشت کشور نیروگاه ساز جهان است و در حال حاضر، در بیش از 20 کشور خارجی خدمات فنی و مهندسی ایران در زمینه برق به ارزش بیش از دو میلیارد دلار انجام می‌دهد.

همچنین گفته می‌شود، 1200 مگاوات برق توسط دولت به کشورهای همسایه همچون عراق، ترکیه، افغانستان، پاکستان صادر می‌شود که از این محل نیز درآمد یک میلیارد دلاری عاید کشور می‌شود.

اما سوال اینجاست که با توجه به تاکید اصل 44 قانون اساسی سهم بخش خصوصی در این میان چقدر است؟ بخش خصوصی در سال‌های گذشته سهم زیادی از تولید برق و خدمات فنی و مهندسی داشته است، به‌طوری که دولت بدهی‌های 18 هزار میلیارد تومانی به این بخش دارد، اما براساس گفته فعالان این بخش هم‌اکنون سهم این بخش از تولید برق کمتر از شش‌درصد است و بخش شبه دولتی سهامدار اصلی است.

با این وجود، یکی از خـواسـتـه‌ها و مـطالبات اصلی سرمایه‌گذاران ایجاد زیرساخت لازم برای صادرات برق است، چراکه هم‌اکنون از 1200مگاوات برق صادراتی این بخش هیچ سهمی ندارد و حتی یک مگاوات آن توسط این بخش مبادله نمی‌شود.

بخش خصوصی فعال در حوزه برق در قالب سندیکای برق فعالیت گسترده‌ای دارد حتی فدراسیون صادركنندگان انـرژی بـا 18 تـشـکل بخش‌خصوصی در حوزه انرژی نیز در اتاق بازرگانی تشکیل شده است، اما با وجود این تلاش‌ها سهم این بخش نه تنها گسترش نمی‌یابد، بلکه سهمی در صادرات برق نیز ندارد.

درآمد 10 میلیارد دلاری از صادرات برق

مـحـمـد پـارسـا، عضو هیات‌مدیره سندیکای برق و رییس فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران درباره مشکلات موجود این بخش در صادرات برق به «فرصت امروز» می‌گوید: «برای بخش خصوصی صادرات برق بسیار اهمیت است و از آنجا که ایران منابع گازی بسیاری در اختیار دارد می‌تواند تولید زیادی داشته باشد، همچنین نیاز کشورهای همسایه به برق موضوع دیگری است تا ایران را به هاب انرژی در منطقه تبدیل کند. به طوری که پیش‌بینی می‌کنیم صادرات برق برای ایران 10 تا 15 میلیارد دلار در آمد ایجاد کند و بخشی از درآمدهای نفتی را بپوشاند.»

وی می‌افزاید: «بهتر است دولت از صادرات نفت خام فاصله بگیرد و به صادرات برق فکر کند، در این مسیر نیز از ظرفیت بخش‌خصوصی راغب بهره بگیرد، چرا دولت تنها یک میلیارد دلار صادر می‌کند در حالی که بخش خصوصی معتقد است توان 10 برابر شدن این درآمد را دارد البته اگر وزارت نیرو خود تنها صادر‌کننده باشد، قطعا صادرات برق محدود خواهد بود و تنها با چند کشور وارد تعامل خواهد شد، اما اگر فضا برای بخش خصوصی فراهم شود این میزان چندین برابر خواهد شد.»

رییس فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران بر این باور است: «از دید دوستان در بخش خصوصی این رویه کنونی دولت برای صادرات برق اجحاف و ظلم به مردم است، چراکه با وجود داشتن توان فنی و مهندسی تولید و صادرات برق این کار محدود انجام می‌شود. چرا باید صادرات برق در انحصار دولت باشد و سهم واقعی بخش خصوصی کمتر از شش‌درصد در تولید باشد و بخش شبه دولتی 49 درصد تولید را انجام دهد بر چه اساسی بیشتر وزارتخانه‌ها و نهادهای عمومی نیروگاه دارند؟»

اما سوال اینجاست که چرا بخش خصوصی با وجود تمامی ظرفیت‌هایی که دارد و سرمایه‌گذاران به آن اشاره می‌کنند سهم قابل توجهی ندارد؟ و چرا دولت نگران واگذاری صادرات برق به این بخش است؟

مدیران میانی نگران حضور بخش خصوصی در صادرات

پارسا در این باره می‌گوید: «علت اینجاست که اقتصاد کشور ما نفتی است و درآمدهای نفت تعیین‌کننده سیاست دولت است، ازاین رو دولت نگاه ویژه‌ای برای صادرات برق ندارد، با این وجود ما تعاملات زیادی با شرکت‌های خارجی داریم و در زمان تحریم‌ها و در فضای سیاسی نیز کمک خوبی برای دولت‌ها بودیم و هستیم تلاش بر این است که کمک کنیم دولت از تصدی‌گری کنار برود. به زعم من متاسفانه مدیران میانی نگران آن هستند که با ایجاد فضای کار برای بخش‌خصوصی اختیارات آنها محدود شود، البته این مقاومت طبیعی است.»

اگر بخش خصوصی برای صادرات برق پای کار بیاید مزیت‌های بسیاری عاید وزارت نیرو می‌شود، از این رو، شاید لازم باشد اثبات شود که ورود بخش خصوصی به این معنا نیست که قرار باشد کسی جای کسی را بگیرد، تبدیل شدن ایران به هاب انرژی در صورت صرفا نگاه دولتی امری غیرممکن است، اما با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی این امرسریع‌تر رخ خواهد داد، کافی است دولت این را بپذیرد.

متاسفانه شنیده‌ها بر این است که یک شرکت صنعت برق با سابقه‌طولانی به دلیل برخی سیاست‌های دولت جدید غیرفعال شده است، این مسئله موید این است که نگرانی فعالان بخش‌خصوصی از دولت کنونی برای فعالیت آنها جدی است، چراکه فضای کاری آنها هر روز محدودتر می‌شود. برخی از گمانه‌زنی‌ها بر این است که بسیاری از اقداماتی که در گذشته به نوعی به بخش غیردولتی واگذار شده بود، هم‌اکنون به وزارت نیرو واگذار شده است.

پارسا در این باره می‌گوید: «متاسفانه این موضوع صحت دارد، مطالبه اصلی ما از دولت این است فضای کار برای بخش خصوصی فراهم کند حتی با اعتماد به این بخش کمک کند تا صادرات برق توسط این بخش گسترده شود.»

البته ظرفیت بخش خصوصی در صادرات برق بسیار است، به طوری که می‌تواند در ایجاد و توسعه کابل‌دریایی نیز نقش‌آفرینی کند. اخیرا هوشنگ فلاحتیان، معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی در این باره اعلام کرده است که این اتصال با کشور امارات انجام می‌شود و به‌نظر می‌رسد، در چند ماه آینده با کمک یک مشاور بین‌المللی وارد بحث اجرایی شویم تا سال آینده شاهد اتصال کابل زیردریایی ایران و امارات باشیم.

بخش خصوصی را بپذیرید

ناصر شایان، عضو هیات‌مدیره سندیکای برق نیز در این زمینه به «فرصت امروز» ضمن تایید گفته‌های همکار خود در سندیکا می‌گوید: «قطعا اینکه ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی توان صادرات برق را در مقیاس بزرگ دارد، بدون شک در این میان باید از تمامی ظرفیت‌های خود استفاده کند، اما مسئله مهم‌تر این است که باید بپذیریم که بخش خصوصی را در این میدان ببینیم. اما نکته اساسی اینجاست که کمتر اعتمادی به این بخش می‌شود و باید این دیدگاه اصلاح شود.»

لزوم توسعه کابل زیردریایی

عضو هیات‌مدیره سندیکای برق در این باره می‌گوید: «این موضوع در چند سال گذشته مطرح شد و حتی بخش خصوصی اقداماتی را انجام داد، اما با عدم موافقت دولت گذشته مواجه شد، به طوری که کار متوقف شده و این در حالی‌است که باید خط اتصال با کشورهای عربی جنوب برقرار شود. پیش از 200 کیلومتر کابل زیردریایی توسط وزارت نیرو انجام شد، اما فعلا متوقف است.» وی می‌افزاید: «دولت باید کمک کند تا بخش‌خصوصی در این حوزه فعال شود، زیرا سرمایه آن زیاد است و باید فاینانس شود، این کار توسط بخش خصوصی راحت‌تر انجام می‌شود.»