بازار مس در ایران

ایران به‌دلیل وضعیت زمین‌شناسی خاص از ذخایر فراوان مس از جمله در امتداد کمربند آتشفشانی شمال غرب و جنوب شرق برخوردار است. ذخایر قطعی مس کشور حدود 2میلیارد تن برآورد شده است که با مد نظر قرار دادن عیار محتوای مس در این ذخایر، مس محتوای موجود حدود 18میلیون تن برآورد می‌شود که در مقیاس جهانی حدود 4درصد ذخایر مس جهان را شامل می‌شود و ایران در رده هفتم ذخایر جهانی قرار دارد.

با توجه به اینکه مس نقش زیادی در توسعه اقتصادی جوامع دارد و با رشد تولیدات صنعتی همبستگی زیادی دارد، از این رو صنعت مس کشور با رشد تولیدات صنعتی کشورهای جهان می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور داشته باشد و به یکی از عمده‌ترین منابع ارزآور کشور تبدیل شود. از این رو توجه به این صنعت امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

میزان تولید مس کاتد در سال 1392 به رقم 188هزار و 600تن رسید که کاهش تولید نسبت به سال 91 حدود 10درصد اعلام شد و ناشی از افت عیار معدن، کاهش قیمت جهانی و شرایط تحریم بود. کل تولیدات مس پالایش‌شده ایران در سال 92 معادل 191هزار تن بود که 163هزار تن آن مس پالایش‌شده از معدن و 28هزار تن مس پالایش‌شده از قراضه است. آمارهای منتشر شده حاکی است در دنیا حدود 17درصد مس تولیدی از قراضه و بقیه تولیدی از معدن است.

در شش ماه نخست سال 93، 27هزار تن کاتد صادر شده است و تا پایان همان سال این میزان به 70هزار تن هم رسیده است. در این میان بیش از 70هزار تن کنسانتره هم صادر شده است. هند، امارات متحده عربی و سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس از جمله مهم‌ترین بازارهای صادراتی ایران محسوب می‌شوند.

طبق برآوردهای انجام شده اگر روند صنعتی به همین منوال پیش رود تا 10سال آینده میزان مصرف مس در کشور به 180 تا 200هزار تن می‌رسد. به همین نسبت تا سال 94 می‌توانیم میزان تولیدات را 400هزار تن افزایش دهیم و مازاد 200هزار تنی را صادر کنیم. پیش‌بینی‌ها برای تولید مس تا پایان سال 95 حاکی از تولید 300هزار تن است. البته این میزان تولید را خطراتی مانند کاهش قیمت تهدید می‌کند.

کاهش قیمت نفت و سیر نزولی این کاهش موجب شده تا قیمت مس نیز که متاثر از بازارهای جهانی است و به‌ویژه از قیمت نفت تأثیرپذیری بالایی دارد، کاهش یابد. از دیگر عواملی که در بازار ایران بر قیمت مس تأثیر می‌گذارد، نرخ ارز است که آن هم بر روند قیمت مس مؤثر است و هر گونه افزایش نرخ ارز، افزایش قیمت مس را در پی دارد.

ذخایر جهانی مس

برآوردهای مرکز زمین‌شناسی آمریکا از منابع مس   (USGS) حاکی از وجود 3/1میلیارد تن ذخیره معدنی مس در کره خاکی است که حدود690میلیون تن در فهرست ذخایر ثبت شده وجود دارد. از دهه 1970میلادی تاکنون برآوردهای مربوط به میزان موجودی مس بیش از دو برابر شده و علاوه‌‌بر افزایش تولید معدنی مس، پیشرفت صنعت بازیافت نیز به افزایش مقادیر مس تصفیه‌شده جهان افزوده و هم‌اکنون 20 تا 30درصد از حجم سالانه تولید مس تصفیه شده را به خود اختصاص داده است.

فلز مس در توسعه زیرساخت‌های هر کشوری بسیار تأثیرگذار است، به نحوی که هر کشور در حال توسعه را می‌توان با توجه به میزان مصرف مس آن مورد ارزیابی قرار داد. در حال حاضر متوسط مصرف مس در دنیا به ازای هر نفر 3کیلوگرم و در ایران 1/4کیلوگرم است.

تولید مس در سال 2013 حدود 21میلیون تن در جهان بوده که از این میزان، 17تن مس از محل معادن کشورهای مختلف و 3/5 تا 4میلیون تن از محل مس ضایعاتی تولید شده است. سازمان زمین‌شناسی آمریکا در گزارشی با بررسی میزان تولید مس، 10کشور برتر تولیدکننده فلز سرخ در سال 2013 را معرفی کرد. در این رده‌بندی چهار کشور شیلی، چین، پرو و آمریکا با تولید بالای یک میلیون‌تن در باشگاه میلیونی‌های فلز سرخ قرار دارند.

شیلی همچنان بیشترین سهم تولید جهانی مس را دارد. با این وجود، کشورهایی مانند پرو و آمریکا با انجام عملیات‌های چشمگیر معدنی به‌دنبال رسیدن به جایگاه شیلی هستند. همچنین بیشترین مصرف‌کننده مس در جهان کشور چین با 8/5میلیون تن در سال است و بعد از آن کشورهای آمریکا و آلمان در رتبه‌های بعدی قرار دارند. مطابق آمار منتشره توسط سازمان‌های بین‌المللی در سال جاری میلادی، شیلی با دارا بودن 32درصد ذخایر جهانی، عمده‌ترین کشور دارنده این فلز اساسی بوده و بعد از آن کشور پرو با ذخایر 14درصدی در رتبه دوم قرار دارد.

مکزیک و آمریکا نیز با 6/3 و 6/1درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. با توجه به اینکه بیش از نیمی از ذخایر مس دنیا در منطقه آمریکای جنوبی قرار دارد، لذا هرگونه تحولات سیاسی، اقتصادی و حتی جغرافیایی و محیطی در کشورهای این ناحیه بازار جهانی مس را دچار نوسان‌های شدیدی می‌کند.

به‌عنوان مثال می‌توان به وقوع زمین لرزه شدید شیلی اشاره کرد که با انتشار این خبر بازار جهانی مس دچار شوک قیمتی فزاینده شد. قابل ذکر است که ایران با 4درصد ذخایر مس در رتبه هفتم جهان قرار دارد.