ایران به چانه‌زنی با کشورهای عضو اوپک نیاز ندارد

لغو تحریم‌های نفتی علیه ایران، آغاز دیپلماسی جدید وزارت نفت در عرصه بین‌المللی است تا بتواند سهمیه از دست رفته خود را در اوپک احیا کند. در این میان کارشناسان معتقدند که ایران به چانه‌زنی با اوپک نیاز ندارد چراکه امروز سهمیه نفت در اوپک معنای حقیقی خود را از دست داده و توان تولید بالا و بازاریابی مناسب جایگزین آن شده است. براساس تصمیم دبیرخانه اوپک، روزانه 30 میلیون بشکه نفت‌خام از طریق کشورهای عضو این سازمان راهی بازار می‌شود. در این میان ایران پیش از تحریم یعنی سال 2012 سهم 2.7 میلیون بشکه در روز را داشت که این سهم بعد از تحریم به 1.2 میلیون بشکه در روز کاهش یافت.

در این مدت سه کشور عربستان، کویت و امارات بیش از سهمیه مصوب خود در اوپک تولید نفت‌خام داشته، به‌طوری که عربستان به جای تولید روزانه حدود 7 میلیون بشکه در روز، نزدیک به 10 میلیون بشکه در روز تولید نفت‌خام دارد. دو کشور کویت و امارات نیز به ترتیب 250 هزار و 500 هزار بشکه نفت در روز تولید مازاد دارند تا کاهش تولید نفت‌خام کشورهای اوپک همچون ایران و لیبی جبران شود. حال با مطرح شدن لغو تحریم‌ها مسئله بازگشت سهمیه ایران در اوپک مطرح است و اینکه کشورهایی که تولید مازاد نفت‌خام دارند حاضر هستند به‌راحتی سهمیه ایران را پس بدهند.

بدون شک برای کشوری همچون عربستان گذشتن از سهم جدیدش و سود حاصله بسیار سخت خواهد بود و از آنجا که در حال حاضر اوپک بیش از سهمیه تعیین شده تولید نفت دارد، مازاد تولید نفت اوپک بیشتر خواهد بود به‌طوری که پیش‌بینی‌‌ می‌شود با بازگشت کشورهایی همچون ایران، لیبی، نیجریه و آنگولا که کمتر از سهمیه خود تولید می‌کنند حجم مازاد نفت در سال 2015 به 2 تا 3 میلیون بشکه افزایش یابد. در این شرایط ایران باید اوپک را متقاعد کند تا سهمیه خود را با کاهش سهمیه افزوده شده برخی کشورها به دست آورد.

سهم نفت ایران در اوپک در سبد عربستان

فریدون برکشلی، عضو سابق اوپک در این باره با بیان اینکه نیازی به رایزنی و جلب موافقت کشوری یا فردی برای بازگشت سهمیه نفت ایران در اوپک وجود ندارد، به «فرصت امروز» می‌گوید: «وقتی کشوری به هر دلیلی نتواند سهمیه نفت‌خام خود را تولید کند این سهمیه به کشورهایی که توانمند هستند، واگذار می‌شود از این رو وقتی آن کشور توانمند شد سهمیه ثبت شده به آن کشور برگشت داده می‌شود.» 

وی با تاکید بر اینکه سهمیه ثبت شده برای ایران در اوپک متعلق به آن و کاملا به رسمیت شناخته شده است، در پاسخ به اینکه اگر کشورهای کنونی به هر دلیلی تمایل نداشته باشند سهمیه افزایش داده خود را کاهش دهند سیاست ایران به چه صورت خواهد بود، می‌افزاید: «بخش اعظم سهمیه کسر شده ایران در اوپک به عربستان تعلق گرفته است و باید این کشور سهمیه خود را کاهش دهد بدون اینکه ایران رایزنی صورت دهد. این مسئله در صورت حل نشدن به مشکل درون سازمانی اوپک تبدیل خواهد شد. گرچه اوپک به عربستان فشار خواهد آورد تا از ظرفیت بالای خود بکاهد.»

ایران در کسب سهمیه از دست رفته خود به دلیل تحریم‌ها مشکلی ندارد اما با توجه به اینکه هم‌اکنون اوپک بیش از سهمیه روزانه خود تولید نفت‌خام دارد بدون شک با تولید دوباره نفت‌خام توسط ایران براساس سهمیه قبلی مازاد تولید نفت‌خام اوپک بیش از 30 میلیون بشکه خواهد بود. برکشلی با تاکید بر اینکه به دلیل افزایش تقاضا در سال 2015 نگرانی برای مازاد تولیدی نفت‌خام وجود ندارد، ‌می‌افزاید: «با این وجود به دلیل ظرفیت بالای تولید عربستان ممکن است اوپک به دور تازه‌ای ازجنگ سهمیه‌ها وارد شود که این وضعیت می‌تواند بازار را با بی‌ثباتی مواجه کند گرچه از دید کارشناسان، عربستان میزان تولید خود را کسر خواهد کرد هرچند انتظار دارد سایر کشورها نیز سهمیه خود را بکاهند.»

ایران مشکلی با اوپک ندارد

البته ایران برای افزایش ظرفیت تولید نفت‌خام به یک میلیون بشکه در روز به یک‌سال زمان نیاز دارد. بدون شک در طول این زمان تقاضای جهانی افزایش خواهد یافت و ایران در این فاصله برای بازگشت با شتاب تقاضای جهانی مواجه خواهد شد. این کارشناس بین‌المللی نفت همچنین اجلاس آینده اوپک را حساس اعلام می‌کند و می‌گوید: «ایران مشکل جدی با اوپک ندارد اما اجلاس آینده اوپک از این منظر که باید ایران، عربستان را متقاعد کند تا در چارچوب سهمیه‌ای خود عمل کند حساسیت بالایی دارد. البته زمان لغو تحریم‌های نفتی بسیار اهمیت دارد.»

بازگشت سهمیه نفت‌خام ایران در اوپک از دید جواد یارجانی، نماینده اسبق ایران در اوپک نیز بدون مشکل است و آنچه تعیین‌کننده است، توان و قدرت تولید هر کشور است. در حقیقت اگر کشوری ممنوعیت صادرات نداشته باشد می‌تواند براساس قدرت و توان تولید خود نفت‌خام به بازار عرضه کند. وی با اشاره به اینکه اگر ایران بتواند قدرت از دست رفته خود را در بازار اوپک به‌دست آورد می‌تواند مازاد بر سهمیه خود در اوپک نیز تولید کند، در پاسخ به اینکه آیا لزومی برای ایجاد تعامل از سوی ایران با کشورهای عضو اوپک وجود دارد، به «فرصت امروز» می‌گوید: «ایران به چانه‌زنی با کشورهای اوپک نیاز ندارد و نیاز اصلی شناسایی بازارهای موجود نفت است؛ ‌بازارهایی که از دست داده و بازارهای جدید. در گام نخست ابتدا باید تحریم‌ها لغو شود اما امور بین‌الملل نفت ایران در این فرصت کار بازاریابی نفت‌خام را با جدیت دنبال کند.»

حذف سهمیه‌بندی نفت‌خام در اوپک

وی می‌افزاید: «کشورهای مصرف‌کننده نفت‌خام تمایل ندارند که تنها به چند کشور وابسته شوند و ترجیح می‌دهند با کشورهای متعدد وارد تعامل شوند و این خود می‌تواند کمک زیادی باشد اما در این میان باید اعتماد‌سازی نیز صورت گیرد.» نکته مهم و تاثیرگذار در بازار نفت اوپک این است که چند سال است از سوی اوپک کد و سهمیه هر کشور اعلام نمی‌شود و تنها تولید دسته‌جمعی یعنی 30میلیون بشکه در روز اعلام می‌شود، این در حالی‌است که پیش از این هر کشور درصد و کد خاص برای تولید نفت‌خام داشت. این نماینده اسبق اوپک در این‌باره می‌گوید: «حدود سه سال است که تنها تولید دسته‌جمعی اعلام می‌شود و از آنجا که اوپک کارتل نیست، نمی‌تواند اگر کشوری خارج ضوابط تعیین شده اقدام کرد ‌آن را مجازات کند و این موجب شده است تا تنها منافع، تعیین‌کننده پایبندی به اوپک باشد.»

وی همچنین اعلام کرد: بدون شک توان تولید بالا علاوه بر افزایش قدرت اقتصادی، در مقوله امنیت ملی نیز تاثیرگذار است. بسیاری معتقدند اگرصادرات ایران به جای روزانه 2.5 میلیون بشکه نفت‌خام 4 یا 5 میلیون بشکه نفت‌خام بود به‌راحتی ایران تحریم نفتی نمی‌شد زیرا در صورت ممنوعیت صادرات نفت‌خام حفره‌ بزرگی در بازار ایجاد می‌شد. اما در این ارتباط علی رشیدی، کارشناس اقتصادی معتقد است که لغو تحریم‌ها برای ایران ارزش ارزی ایجاد نخواهد نکرد زیرا با افزایش تولید نفت‌خام قیمت آن کاهش بیشتری خواهد یافت از سویی ایران در صورت لغو تحریم‌ها قادر نخواهد بود به سهمیه خود دست یابد. وی به «فرصت امروز» می‌گوید: «کشورهای اوپک هیچ‌گاه با یکدیگر هماهنگ نبودند و همیشه چالش میان آنها وجود دارد. لغو تحریم‌ شرایط را برای حضور سرمایه‌گذاران فراهم خواهد کرد و این موضوع فضای روانی در خاورمیانه ایجاد خواهد کرد.»