ایجاد محدودیت راه به جایی نمی‌برد

صنعت خودروی ایران به اذعان وزیرصنعت، معدن و تجارت، صنعتی زیان‌ده است. این زیان‌دهی در حالی است که سال‌هاست دست حمایت دولت بر پشت این صنعت بوده اما حالا به جای اینکه این حمایت‌ها نتیجه مثبت بدهد، نتیجه معکوس داده است. حالا پرسش مهم این است که برای جلوگیری از این زیان‌دهی چه باید کرد، در همین رابطه با بهرام شهریاری، عضو انجمن قطعه‌سازان و کارشناس صنعت خودرو گفت‌وگو کردیم.

صنعت خودروی داخلی در حال دست‌وپنجه نرم کردن با زیان است، یکی از علت‌هایی که در رابطه با این زیان‌دهی مطرح می‌شود، از دست دادن بازار داخلی است. با توجه به اینکه حالا بازار داخلی از دستان این صنعت خارج شده، برخی پیشنهاد می‌کنند که جلوی واردات خودرو گرفته شود، آیا این راهکار درستی است؟

اینکه بخواهیم برای جلوگیری از زیان‌دهی صنعت خودروی داخلی، جلوی واردات را بگیریم یا راهی برای ایجاد محدودیت در واردات پیدا کنیم، درست نیست. تجربه ثابت کرده محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها راه به جایی نبرده و تا زمانی‌که مشکل را ریشه‌یابی نکنیم تولید باکیفیت، اقتصادی و قابل قبول برای مشتری امکان‌پذیر نخواهد شد.

پس چه باید کرد؟

همان‌گونه که گفتم علل عدم توفیق باید رسیدگی شود ازجمله آنها قیمت تمام‌شده محصول است، قیمت تمام‌شده از اجزایی تشکیل شده که قابل ردیابی و واکاوی است.

در این‌باره بیشتر توضیح دهید.

قیمت تمام‌شده متشکل از مواد اولیه، هزینه‌های دستمزد و حقوق، هزینه‌های بالاسری و سود است. مواد اولیه لازم این صنعت اکثرا در انحصار دولت است و شرکت‌های دولتی تامین‌کننده مواد اولیه بدون در نظر گرفتن اینکه از مواد کانی و ذخایر ملی استفاده می‌کنند و باید محصول خود را با سودی متعارف در اختیار صنایع پایین‌دستی قرار دهند، محصول خود را با محصولات مشابه خارجی و براساس بورس کالای خارجی به صنایع پایین‌دستی واگذار می‌کنند درنتیجه مواد اولیه که بخش عمده‌ای از قیمت تمام‌شده خودرو است با قیمت بالا به دست تولیدکننده می‌رسد.

نکته بعدی دستمزد و حقوق است فارغ از اینکه دستمزد و حقوق تعیین‌شده با خط فقر و تورم تناسب دارد یا خیر اما نقش تکنولوژی و کثرت کارکنان از یک‌سو و کارایی یا بهره‌وری از سوی دیگر یکی دیگر از عوامل قیمت تمام‌شده بالا در کشور است.

نکته مهم دیگر هزینه‌های بالاسری از جمله نرخ بالای تسهیلات و مالیات‌های رسمی و غیر‌رسمی است. از دیگر عوامل مهم در قیمت تمام‌شده مقیاس اقتصادی تولید در محصول است؛ کارخانجات خودروسازی ما با توجه به کثرتشان هیچ‌یک در مقیاس اقتصادی تولید نمی‌کنند همان‌گونه که اطلاع دارید در بهترین شرایط تا قبل از رکود تورمی کلیه خودروسازان کشور به سقف تولید 5/1میلیون خودرو در سال رسیده‌اند که این تیراژ به نسبت تعداد خودروسازی‌ها به هیچ عنوان مناسب نیست، البته در حال حاضر به همان تیراژ 5/1میلیون در سال هم نرسیده ایم.

عامل دیگری را در عدم توسعه اقتصادی خودروسازی می‌شناسید؟

عامل مهم دیگر در عدم توسعه صنعت خودرو در کشور ما یکنواختی تولید و عدم تمایل به نوآوری و طراحی خودرو است. مشتری تنوع، کیفیت و تغییر را می‌طلبد و صنعت خودرو به هیچ‌یک از این پارامترها توجه نداشته و به‌رغم اینکه در قبل از دوره نهم و دهم برنامه توسعه صنعت خودرو با نگاه و گرایش طراحی در حرکت بود از مسیر خود خارج شد و ساخت داخل عقیم ماند. همان‌گونه که مطلعید بدنه سمند با همکاری شرکت‌های خارجی طراحی و به عنوان نخستین برند ایرانی ثبت شد. مراکز تحقیق و طراحی گام‌های نخستین خود را برداشته بودند و قرار بود در ادامه راه طراحی پلتفرم و قوای محرکه نیز در دستور کار قرار گیرد که متاسفانه با تغییر روند مدیریت نه‌تنها به برنامه‌های بعد توجهی نشد بلکه آنچه ایجاد شده بود و هر آنچه نیروی انسانی آموزش دیده در این راستا گردآوری شده بود، از دست رفت و مراکز یاد شده عملا تعطیل و بیکار شدند با اینکه هیچ‌گونه خروجی نداشتند.

راهکار خروج از این بحران چیست؟

برای رهایی صنعت خودرو از این بن‌بست اولا این صنعت باید از انحصار دولت خارج و به بخش خصوصی واقعی واگذار و البته نظارت دولت مبتنی بر برنامه‌های اقتصاد کلان که باید تدوین شود، اعمال شود. بخش خصوصی مورد نظر مکلف شود که با دعوت از سرمایه‌گذاران حرفه‌ای خودروساز خارجی نسبت به توسعه در امر طراحی، تغییر تکنولوژی و تولید در مقیاس اقتصادی مبادرت ورزد.

در نهایت، دولت براساس برنامه ذکر شده زیرساخت‌های لازم اعم از تهیه و تدارک مواد اولیه، کمک به توسعه شبکه قطعه‌سازی و زیرساخت‌های لازم برای توسعه راه‌ها، پارکینگ‌ها و ارتباطات شهری برای تردد خودرو‌ها و غیره را فراهم کند. بنابراین، این‌گونه امکان تولید خودرو به روز با قیمت رقابتی و دست‌یابی به بازارهای خارجی جهت صدور خودرو را خواهیم داشت.

بنابراین ممنوعیت واردات نمی‌تواند راهکار موثری باشد؟

این یک گمراه‌کننده صنعت خودرو بیش نخواهد بود. موارد گفته شده و مواردی که با مطالعه بیشتر می‌توان درباره آنها صحبت کرد، باید مورد توجه قرار بگیرند.