از تولید تا توزیع فاصله‌ای نیست اگر. . .

تولید کالاهای پرفروش نوعی موفقیت تجاری و اقتصادی محسوب می‌شود که هر کشور برای رشد اقتصادی به آن نیاز دارد. اما بین تولید و فروش، مسیری نه چندان هموار وجود دارد که شبکه توزیع نامیده می‌شود.شبکه توزیع موفق کمک می‌کند تا میزان سود و رشد اقتصادی بالاتر رود و مصرف‌کنندگان با سهولت بیشتری به خرید اقلام مورد نیاز خود بپردازند. با این وجود برخی از دولت‌ها در بخش توزیع و خدمات به مصرف‌کنندگان با چالش‌هایی جدی روبه‌رو هستند. مهم‌ترین مزایای توسعه شبکه توزیع موفق و قدرتمند در چند مورد خلاصه می‌شود:

-ایجاد سیستم بازاریابی موفق‌تر و کاهش مشکلات بین مصرف‌کننده و تولیدکننده

-انطباق بهتر خروجی‌های محصول با نیاز‌های مصرف‌کننده

-افزایش استانداردهای سیستم تولید و تجارت و در نتیجه افزایش بهره‌وری

-کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل و شفاف‌تر شدن وضعیت بازار فروش

از سیستم توزیع حضوری تا مجازی

در کلی‌ترین نوع دسته‌بندی، سیستم توزیع کالا و خدمات به دو طیف مستقیم؛ پخش کاتالوگ، ارائه کالا به شکل خانه به خانه و. . . غیر‌مستقیم؛ از طریق خرده‌فروشی‌ها، عمده‌فروشی‌ها، انواع فروشگاه‌ها و نمایندگی‌ها، هتل‌ها، موسسات خدماتی و. . . تقسیم می‌شود. سال‌ها پیش استفاده از کانال‌های خرده‌فروشی و متقاعد کردن شبکه‌های توزیع محلی برای فروش کالایی خاص کار دشواری بود.

اما این روزها با توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای و استفاده از کارگزارانی برای فروش غیر‌مستقیم شرایط در شبکه توزیع ساده‌تر شده است. درواقع بسیاری از شرکت‌های چند محصولی ترجیح می‌دهند با فروشگاه‌های بزرگ به‌عنوان شبکه‌های توزیع مطمئن وارد معامله شوند تا فروشگاه‌های کوچک محلی. گرچه این یک قاعده دائمی نیست و گاهی مسیر بازار و وضعیت فروش مسیر شبکه توزیع را هم تغییر می‌دهد.

برای مثال، وضعیت جغرافیایی و امکانات منطقه‌ای عامل مهمی است که در انتخاب شبکه توزیع تأثیر بسزایی خواهد داشت. هر اندازه تکنولوژی و امکانات موجود در منطقه بیشتر باشد، مسیر کالا از کارخانه تا خانه مصرف‌کننده کوتاه‌تر خواهد شد. در مناطقی که سیستم معامله به شکل سنتی و محلی است سرعت و شتاب شبکه توزیع کاهش پیدا می‌کند.

بسیاری از شرکت‌های بزرگ و صاحب نام برای جذب توزیع‌کنندگان درگاه‌های اینترنتی را ایجاد کرده‌اند که اطلاعات کاملی، شامل نوع محصولات، هزینه‌ها و سود توزیع‌کنندگان، کوپن‌های جایزه و تخفیف و مواردی مشابه را شامل می‌شوند. بدین ترتیب، راه برای توسعه شبکه‌های توزیع سریع‌تر و مدرن‌تر گشوده خواهد شد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند رقمی حدود 60درصد شتاب شبکه توزیع در ایالات متحده مدیون تجارت الکترونیک و کاهش وابستگی به شبکه توزیع مستقیم است.

شبکه توزیع آزمایشی: همان‌طور که از عنوان این نوع شبکه مشخص است، روش توزیع در این شبکه آزمایشی است، درواقع شرکت‌های بزرگ و با سابقه در شرایطی که تجربه قبلی از حضور در یک محیط جدید را ندارند به شکل آزمایشی از شبکه توزیع جدید کمک می‌گیرند، این روش در بین کشورهای صادر‌کننده رواج بسیاری دارد.

از اتحادیه اروپا تا آسیا

مجله تخصصی کسب‌و‌کار چین، در گزارشی به بررسی عملکرد شبکه توزیع در این کشور پرداخته و نتایج جالب توجهی به دست آورده است. عنوان این مقاله که  «شبکه‌های توزیع تکه‌تکه در چین و ناکارآمدی شرکت‌های محلی» است، تا حدودی مواضع این مقاله را روشن می‌سازد. بنا بر آمارهای سازمان تجارت جهانی، از سال 1978 و پس از اصلاحات اقتصادی گسترده در نظام تجاری و اقتصادی در چین، وضعیت تولید و شبکه توزیع نیز ارتقا یافت. اما براساس بررسی‌های اخیر، به نظر می‌رسد کامیابی‌های بین‌المللی چین بیش از کامیابی‌های داخلی بوده است.

درواقع تمرکز چین بر تجارت خارجی و تقویت زیرساخت‌های توزیع در این بخش باعث شده شبکه توزیع داخلی و به عبارتی شبکه توزیع محلی مراتب ضعیف‌تری داشته باشد. گرچه تلاش برای توسعه روند خصوصی‌سازی در این کشور، به‌عنوان نشانه‌ای از پیشرفت ارزیابی می‌شود اما هنوز با وضعیت مطلوب فاصله دارد.

اما وضعیت در ایالات متحده، تا حدودی دو گانه است. بتسی میچل، مدرس مدارس کسب‌و‌کار فلوریدا و موسس بنگاه‌های کارآفرینی معتقد است شبکه‌های توزیعی مثل فروشگاه‌های زنجیره‌ای در آمریکا سرنوشت مشخصی ندارند. درواقع اگرچه فروشگاه بزرگ و شناخته‌شده‌ای چون وال مارت در بسیاری از ایالت‌های آمریکا شعب موفق دارد، اما از سوی دیگر، در برخی نقاط مثل میشیگان و ویرجینیا مخالفانی سرسخت دارد.

عمده علت این مخالفت‌ها نگرش ساکنان منطقه و عدم پذیرش جایگزینی برای سیستم فروش محلی و تأکید بر حضور خرده‌فروشی‌های سنتی است. قوانین توزیع در اتحادیه اروپا، سرسختانه و در عین حال منضبط است. قوانینی که منافع بسیاری از کشورهای منطقه را تامین می‌کنند، اما عمده نقص‌های وارده به این قوانین به وضعیت اصلاح و به روز‌رسانی این قوانین بازمی‌گردد. تا ژانویه سال 2010 برخی از بخش‌های قوانین توزیع در اتحادیه اروپا در حدود 10 سال متمادی بازنگری نشده بودند.