یکسان سازی نرخ ارزپایانی بر بی ثباتی اقتصاد ایران / ارز سرو سامان می گیرد

اقتصاد ایران بی ثبات است؛ این واقعیتی است که می توان در لا به لای گزارش های نهادهای تحقیقاتی داخل و خارج از کشور جست وجو کرد. چندی پیش مرکز پژوهش های مجلس گزارشی را منتشر کرد که در آن نشان می داد براساس میانگین شاخص بی ثباتی محیط اقتصاد کلان (شاخص ماستریخت) در طی 23 سال گذشته (2014-1991)، بی ثباتی محیط اقتصاد کلان در ایران (2/11) بسیار بالاتر از میانگین جهان (4/6) و میانگین در همه گروه های کشورها حتی کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت (4/7) بوده است. 

مطالعات و آمارها نشان می دهند که کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت از نرخ تورم و نرخ ارز واقعی بی ثبات تری نسبت به سایر کشورها برخوردارند و ایران در این زمینه شرایط به مراتب بدتری در طی 23 سال گذشته (دوره 2014-1991) داشته است، به طوری که بی ثباتی ناشی از نرخ ارز واقعی و نرخ تورم ایران حدود سه برابر میانگین جهان و بیش از دو برابر میانگین کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت بوده است. آسیب ناشی از بی ثباتی نرخ ارز واقعی برای کارآفرینان و کسب و کارها بسیار شدید است؛ شاید از همین روی باشد که بانک مرکزی تلاش دارد با هموار سازی محیط بازار ارز برای تحولات اقتصادی از بی ثباتی موجود جلوگیری کرده و چشم انداز بهتری را از اقتصاد ایران پیش روی سرمایه گذاران داخلی و خارجی قرار دهد.

زمانی که اقتصاد ثبات داشت

سال های زیادی از زمانی که ارز در بازارهای ایران تک نرخی بود نمی گذرد؛ زمانی که در بازار یک قیمت حکمفرمایی می کرد و فعالان اقتصادی می توانستند براساس آن فعالیت های خود را تنظیم کنند. اما این دستاورد در دولت بعدی دوام نیاورد و دوباره ارز چند نرخی به تابلوها بازگشت تا بار دیگر بی ثباتی و تاخت و تاز دلال ها در بازار آغاز شود.

با روی کار آمدن دولت یازدهم، بانک مرکزی بارها اعلام کرده است که قصد دارد نرخ ارز را در مسیر صحیحی هدایت و تجربه پیشین را در تک نرخی شدن ارز، تکرار کند. شاید یکی از مهم ترین موانعی که در این میان وجود داشت، مذاکرات هسته ای بود که موجب تعویق این برنامه می شد چنانکه بارها ولی الله سیف اعلام کرده بود که ارز پس از توافق هسته ای تک نرخی می شود اما چیزی که موجب طولانی شدن آن وتعویق یکسان سازی نرخ ارز شد، مشکلات اجرایی برجام و ایجاد دوباره روابط کارگزاری ها بود اگر چه در این میان و پس از توافق هسته ای، بانک مرکزی از ذخایر ارزی بیشتری برخوردارشده است و توان آن را دارد تا در روزهای ابتدایی اجرای این برنامه که عطش بازار برای ارز افزایش پیدا می کند، ارز زیادی را به بازار تزریق کند.

اکنون در حالی که برجام یک سالگی خود را پشت سر گذاشته است، به نظر می رسد که بانک مرکزی با عادی شدن بخش مهمی از روابط کارگزاری بانک ها تلاش دارد تا ارز تک نرخی را به اجرا بگذارد. شواهد امر هم نشان می دهد که مقدمات این کار در حال فراهم شدن است و قیمت های ارز دولتی و آزاد بیش از پیش به هم نزدیک می شوند.

کم شدن شکاف ارز دولتی و آزاد و نشانه ها

در حال حاضر شکاف بین دو ارز بازار آزاد و مرکز مبادلات ارزی نسبت به دو دوره قبلی کمتر بوده و به حدود ۱۲ درصد رسیده که فضای مناسب تری برای دلار تک نرخی و سایر ارزها ایجاد می کند.

این در حالی است که تازه ترین آمار منتشره بانک مرکزی نشان می دهد با وجود اینکه در سه ماهه منتهی به خرداد سال ۱۳۹۵ متوسط نرخ دلار در بازار آزاد نسبت به دوره مشابه سال قبل تنها در حدود ۴.۴درصد افزایش داشته، شکاف نسبی نرخ دلار رسمی و بازار آزاد در حدود ۲.۴درصد کاهش یافته است. 

مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی در این باره به «فرصت امروز» گفت: انضباط مالی و سرو سامان دادن به مشکلات بازار های مالی کشور مهم ترین اولویت اقتصادی کشور است. در این میان ضرورت دارد که بانک مرکزی هر چه زودتر با فراهم کردن شرایط لازم، ارز را یکسان سازی کرده و اقتصاد کشور را به سمت ثبات سوق دهد.

وی افزود: ارز دو نرخی همواره فساد آفرین بوده است و شرایطی را به وجود آورده که در آن کسانی با استفاده از رانت هایی که در اختیار دارند بتوانند به سودهای بادآورده ای برسند. در نهایت رانت ثبات اقتصادی را در کشور تضعیف می کند.

پازوکی تاکید کرد: نشانه هایی وجود دارد که بانک مرکزی باید هر چه زودتر نرخ ارز را به سمت تک رقمی ببرد. گزارش های بانک مرکزی نشان می دهد که در حال حاضر نقدینگی رو به افزایش نهاده است این نقدینگی توان آن را دارد تا با بهره جستن از وضعیت بازار ارز، تلاطمات قیمتی به وجود آورده و اقتصاد کشور را دستخوش تحولات نامطلوبی کند. بنابراین بانک مرکزی ناچار است که یکسان سازی نرخ ارز را به عنوان یک برنامه گریزناپذیر به اجرا بگذارد.

ارتباط با نویسنده : nasim64najafi@gmail.com