اثرات مثبت لغو تحریم های دلار برای ایران

شرایط ایران در دوران تحریم در نوع خود منحصر به فرد و بسیار پرفشار بود. تحریم های نفتی، تحریم های ارزی، تحریم های صادرات و واردات و... ابعاد گسترده ای از تنش را به دولتمردان این کشور و فضای اقتصادی آن تحمیل می کردند.

با این وجود، بنا بر اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی، لغو تحریم های دلار برای ایران از اهمیت و اولویتی دوچندان برخوردار است؛ اهمیتی که به سیطره نفوذ دلار در عرصه تجارت جهانی بی ارتباط نیست. بر این اساس از زمان لغو تحریم های دلاری تاکنون، نظرات متعددی در خصوص اهمیت این موضوع و چگونگی استفاده از شرایط مناسب ایجاد شده برای ایران مطرح شده است؛ نظراتی که در نوع خود جالب و حاوی نکات مهمی هستند.

دلار؛ نفوذی به وسعت چند قاره

این واقعیت که دلار آمریکا یکی از بزرگ ترین ارکان تجارت جهانی است، انکارناشدنی محسوب می شود. روزانه حجم کلانی از معاملات جهانی براساس دلار انجام می شود و بر همین اساس است که نمی توان نقش پررنگ این واحد پولی را نادیده گرفت. گرچه کشورهای اتحادیه اروپا به یورو می نازند و برخی واحدهای پولی مثل ین ژاپن و پوند انگلستان نیز وضعیت و جایگاه مناسبی دارند، اما حقیقت این است که معاملات عمده جهانی در سایه حضور دلار شکل می گیرد. بر همین اساس است که لغو تحریم های دلار آمریکا علیه ایران، بیش از آنکه به لحاظ دیپلماتیک مهم و حیاتی تلقی شود، به لحاظ تجارت و بازاریابی جهانی مهم تلقی می شود.

پایگاه خبری الجزیره نیز در گزارشی تحلیلی ضمن اشاره به خروج ایران از تحریم های مختلف و به ویژه تحریم های دلار می نویسد: یکی از مهم ترین دستاوردهای خروج از تحریم دلار برای ایران، خروج از انزوای اقتصادی است. اکنون ایران بر سر سفره ای مجلل با فهرست غذاهایی متنوع نشسته است. به عبارت دیگر، از این پس این کشور اجباری برای انتخاب های محدود از بین گزینه هایی اجباری ندارد. با این وجود، ایران برای بهره برداری از آزادی های پس از تحریم، نیاز به برخی مولفه های زیرساختی دارد.

اما نکته اینجاست که این کشور در حوزه مبادلات تجاری در بخش خصوصی ضعف هایی دارد. این در شرایطی است که بخش عمده ای از تجارت بخش خصوصی با کشورهایی انجام می شود که با دلار معامله می کنند. به عبارت دیگر، برای افزایش چرخه مبادلات مبتنی بر دلار، باید به زیرساخت های تجاری، به ویژه تجارت بخش خصوصی نگاهی تازه داشت.

حال و روز نفت مساعدتر از قبل است

به گزارش بانک جهانی، لغو تحریم دلار، آثار مثبت متعددی بر اقتصاد ایران خواهد داشت. یکی از مهم ترین اثرات مثبت، کاهش هزینه های تجارت ایران با سایر کشورها است. از سوی دیگر، انتظار می رود توسعه صادرات و واردات منجر به رشد سرانه رفاه اقتصادی ایران شود. افزایش سرانه رفاه اقتصادی نیز پیامدی به جز رشد رضایت شهروندان این کشور و افزایش مشارکت فعالان اقتصادی در عرصه تولید و تجارت نخواهد داشت.

اما همان طور که در گزارش بانک جهانی نیز به آن اشاره شده است، اگرچه لغو تحریم های دلار بر سود حاصل از فروش نفت ایران موثر خواهد بود، اما همین مسئله در درازمدت به نقطه ضعف بزرگ این کشور تبدیل خواهد شد. درواقع اصلی که مدت هاست به عنوان یک آرزوی بزرگ برای اقتصاد ایران تلقی می شود باید به مرحله اجرا دربیاید؛ اصلی که چیزی جز کاهش اتکا به درآمدهای نفتی نیست.

زاخاری لائوب، تحلیلگر مسائل خاورمیانه معتقد است، تحریم های ایالات متحده علیه ایران، فشار سنگینی بر پیکر این کشور وارد می کرد. ناگفته پیداست که بخش بزرگی از این فشار به سبب تحریم های دلار بود. درواقع حذف دلار از دایره معاملات ایران باعث می شد این کشور آنچنان که باید از صادرات نفتی خود بهره مند نشود. اکنون در دوران پساتحریم انتظار می رود مقامات ایرانی سود بیشتری از صادرات نفتی دریافت کنند.

گرچه کاهش قیمت نفت جهانی، تا حدودی نرخ سوددهی صادرات نفتی ایران را تحت الشعاع قرار داده، اما انتظار می رود رشد صادرات نفت ایران به عنوان مقدمه ای بر رشد تجارت ایران با دیگر کشورهای جهان باشد. توسعه مناطق آزاد تجاری مورد مهم دیگری است که کارکردهای تجارت با دلار را افزایش خواهد داد.

بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس و همسایگان ایران نیز به تجارت های مبتنی بر دلار متمایل هستند. این گروه کشورها عمده درآمدهای خود را براساس واحد دلار تنظیم می کنند. درنتیجه، این یک فرصت استثنایی برای دولت ایران است که با افزایش پایگاه های تجارت آزاد، حجم مبادلات خود را افزایش و نرخ سوددهی این نوع تجارت را تضمین کند.

دکتر ویلیا تی ویلسون، محقق ارشد و پژوهشگر در حوزه مطالعات خاورمیانه نیز معتقد است اگرچه لغو تحریم های علیه ایران نه فقط از سوی ایالات متحده، بلکه از سوی کشورهای اتحادیه اروپا صورت گرفته است، اما اهمیت دلار برای مبادلات تجاری آتی ایران چندین برابر یورو تلقی می شود.