آرزوهای دور و مشکلات نزدیک گردشگری

بخش‌خصوصی در حال اجرای 1500 پروژه گردشگری به ارزش 40 هزار میلیارد تومان است. پروژه‌هایی که براساس گفته‌های اخیر رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به‌طور میانگین 45 درصد رشد فیزیکی دارند. به گفته این مقام، سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی در حال حاضر 6 درصد است و چشم‌انداز 10 درصدی برای آن پیش‌بینی شده است. افزایش سهمی که به نظر می‌رسد دولت آن را از بخش‌خصوصی انتظار دارد و این بخش نشان داده مطالبه‌گر جدی برای دولت در حوزه توسعه اقتصادی کشور است. 

نایب رئیس اتاق تهران نیز سال گذشته در روز ملی گردشگری از دولت خواسته بود عملیاتی شدن جایزه صادراتی را برای فعالان این بخش هر چه زودتر به نتیجه برساند. مهدی جهانگیری در اهمیت برنامه‌ریزی منسجم و هماهنگ در توسعه این صنعت گفته بود، گردشگری در سال 93، 10 میلیارد دلار برای کشور درآمد ارزی داشته، رقمی که معادل نیمی از درآمد نفت به‌عنوان تنها تکیه‌گاه همیشگی درآمد کشوراست.

با وجود این آمارها اما بخش‌خصوصی کجای این صنعت است. یک سرمایه‌گذار بخش‌خصوصی در استان فارس معتقد است دولت اگر چه بخش‌خصوصی را تشویق به مشارکت در سرمایه‌گذاری می‌کند و دائماً می‌گوید آماده هر کمکی به بخش‌خصوصی برای ورود به سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری است اما در عمل این‌طور نیست. 

به اعتقاد فرهاد بخشی، اگر سرمایه‌گذاری در حوزه‌های دیگر تنها چند نهاد را درگیر می‌کند اما در حوزه گردشگری ارگان‌های زیادی باید در کنار هم باشند و دولت پیش از آنکه برای حضور بخش‌خصوصی اعلام آمادگی کند باید نهادهایش را منسجم و هماهنگ کند و این هماهنگی تداوم داشته باشد.

این سرمایه‌گذار بخش‌خصوصی که در شهرستان فراشبند در استان فارس ایجاد یک اکو کمپ عشایری را در یکی از مناطق نمونه گردشگری در دست ساخت دارد به «فرصت امروز» می‌گوید: دولت در مناطق نمونه گردشگری که خود معرفی کرده وعده‌هایی به سرمایه‌گذاران داده است اما در این مناطق هم حمایت لازم را نمی‌کند و ما که کار را به تنهایی شروع کردیم حالا نه راه پیش داریم و نه راه پس. دولت بنا بود برای سرمایه‌گذاران در این مناطق زیرساخت‌ها و تسهیلات ارزان قیمت را فراهم کند. به گفته بخشی، یک قرار داد 30، 40 صفحه‌ای هم بین سازمان میراث فرهنگی و او به امضا رسید، اما در سه سال گذشته که زمین واگذار شده است به هیچ یک از درخواست‌های این سرمایه‌گذار پاسخی داده نشد.

بخشی می‌گوید: طرح ما سنتی- صنعتی است و ما در بخش صنعتی به برق و آب و دیگر زیرساخت‌ها نیاز داریم اما در این چند سال با وجود استقبال گردشگران و تورهای ورودی به این منطقه همچنان مشکلات ما حل نشده باقی مانده و این طرح در حال حاضر بدون کمک دولت پیش می‌رود.

براساس گفته‌های این سرمایه‌گذار، در این طرح در بخش صنعتی، کارگاه تولید فرش، صنایع دستی و دامداری پیش‌بینی شده وهمچنین برای گردشگرانی که نمی‌توانند در چادر اقامت کنند، به ساخت اقامتگاه نیاز دارند. هزینه این کار 10 تا 12 میلیارد تومان است و این بخش بدون کمک دولت و ایجاد زیرساخت‌های اولیه آماده نمی‌شود.

بخشی می‌گوید: دولت باید در بخش گردشگری اولویت داشته باشد، درحالی‌که گردشگران خارجی بسیاری به دلیل جاذبه منحصر به فرد عشایری در این منطقه از کشورهای مختلف به اینجا می‌آیند، اما دولت به بی‌نظیر بودن این جاذبه بی‌توجه است. این رفتار سرمایه‌گذار را فراری می‌دهد.

اما در این سو در ارتباط میان پایگاه بخش‌خصوصی و دولت چه می‌گذرد. یعقوب امین زاده، کارشناس کمیسیون گردشگری اتاق‌های بازرگانی ایران و تهران نبود آمار و اطلاعات دقیق و قابل استناد را در این حوزه بزرگ‌ترین مشکل بخش‌خصوصی می‌داند، یعقوب امین‌زاده این نقص را دلیل اصلی مشخص نبودن سهم و جایگاه بخش‌خصوصی معرفی کرده و با اشاره به تازه کار بودن اتاق‌های بازرگانی در این حوزه به «فرصت امروز» می‌گوید: گستره صنعت گردشگری به اندازه کل یک کشور است بخش‌خصوصی در کنار دولت، مجلس و تمامی ارکان در کشور باید نقش ایفا کند و به نظر من در این زمینه کارش سخت است که به آنچه در سند چشم‌انداز و برنامه‌های توسعه‌ای است دست پیدا کند، چرا که نهادهای متولی در این حوزه هماهنگی و انسجام لازم را ندارند.

این متخصص مدیریت استراتژیک فراهم کردن مسیر اعتماد‌سازی برای رشد گردشگری را طولانی می‌داند و توضیح می‌دهد: سرمایه‌گذاری در گردشگری برای یک خارجی یا داخلی باید ارزش افزوده ایجاد کند و ما هم به‌عنوان سرمایه‌پذیر به لحاظ مسائل حقوقی، فرهنگی و مدیریتی باید زمینه‌ها را فراهم کنیم و این در حالی است که با وجود انقطاع بیش از سه دهه‌ای در تعاملات بین‌المللی نباید انتظار داشته باشیم به این زودی این فاصله پر شود.

به گفته امین‌زاده، اگر اتاق بخواهد به‌طور جدی وارد این حوزه شود، بسیاری از پارادایم‌ها در داخل و خارج باید به نفع سیاست‌های اخیر کشور مبنی بر توسعه سرمایه‌گذاری خارجی تغییر کند. مخصوصا در این صنعت که ابعاد فرهنگی، مذهبی دارد اینجا باید گام‌های جدید‌تری پیموده شود. به گفته او، سند راهبردی توسعه گردشگری در اتاق ایران به تصویب رسید و در حال نهایی شدن است. همچنین این سند در در اواخر ماه جاری در اتاق تهران نیز به کمیسیون گردشگری ارائه خواهد شد. این کارشناس معتقد است اتاق به عنوان نماینده بخش‌خصوصی برای تدوین این سند ملی توانمند است و می‌تواند مورد اعتماد دولت بوده و محوریت اجرای این سند باشد. 

به گزارش «فرصت امروز» هم‌اکنون در اتاق ایران کمیسیون گردشگری، اقتصادهنر، اقتصاد ورزش و در اتاق تهران کمیسیون گردشگری فعالیت می‌کنند. در تازه‌ترین آمار منتشر شده در حوزه گردشگری، به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران در صنعت گردشگری جهان درحال حاضر در رتبه 46 قرار دارد. این مقام ارشد در این حوزه، گردشگری فرهنگی و تاریخی را بالاترین ظرفیت در گردشگری عنوان کرده است.

براساس اهدافی که درسند چشم‌انداز پیش‌بینی شده است ورود گردشگر خارجی تا 10 سال آینده باید به 20 میلیون نفر برسد. آخرین آمارها در گردشگری نشان می‌دهد در سال 1393 کمی بیش از 5 میلیون نفر گردشگر خارجی از ایران دیدن کردند این در حالی است که به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، امروز باید آمار گردشگران خارجی به 9 میلیون نفر رسیده باشد. گردشگری از اولویت‌های برنامه ششم و حوزه‌ای است که برای جایگزین کردن درآمد نفت دولت مدعی است، برای آن برنامه‌های جدی دارد.

* ارتباط با کارشناس: minoo.galeh@gmail.com