دوئل استارتاپ ها در ایران

رودررویی استارتاپ ها در ایران به اوج خود رسیده است. از دیجی کالا تا اسنپ، روزی نیست که رشد کسب وکارهای آنلاین و موفقیت استارتاپ ها در حوزه های مختلف خبرساز نشود و از سوی دیگر، کسب وکارهای آفلاین و سنتی را به چالش نطلبد. ازجمله در حوزه حمل و نقل شهری اگر تا پیش از این تنها کسب وکارهای سنتی و آژانس های تاکسیرانی مخالف سفت و سخت «اسنپ» بودند، اما حالا با منازعه ای که بین سه شرکت «تپسی»، «الوپیک» و «ماکسیم» با «اسنپ» در حوره رقابت استارتاپ های حمل ونقل به وجود آمده است، انتقادها علیه انحصارگرایی «اسنپ» بیش از پیش شدت گرفته و این امر، لزوم اصلاح قوانین کسب و کارهای آنلاین در ایران را بار دیگر گوشزد می کند.

البته رقابت بین استارتاپ های حمل ونقل شهری تنها به ایران محدود نمی شود، بلکه در بسیاری از کشورها ازجمله آمریکا هم این موضوع دیده می شود. پیش بینی می شود جمعیت جهان تا سال ۲۰۳۰ میلادی از مرز 8.5 میلیارد نفر بگذرد و طبیعتا بخش عمده ای از این جمعیت در مناطق شهری زندگی خواهند کرد، بنابر این این موضوع، چالشی عمده برای سیستم حمل و نقل شهری خواهد بود و در این بین، نقش استارتاپ های آنلاین در این حوزه پررنگ تر از قبل می شود.

سال ها پیش، وقتی که استارتاپ ها تازه در دنیا در حال شکل گیری بودند، کلایتون کریستین پیش بینی کرد استارتاپ ها با توجه به قدرتی که در آینده به دست خواهند آورد، کسب وکارهای سنتی و بازارهای آفلاین را نابود کرده و بازارهای جدید با بازیگران تازه پدید می آورند.

اگرچه شاید توسعه استارتاپ ها و کسب وکارهای آنلاین کمی زمانبر باشد، اما در بلندمدت آنها برنده هستند و آفلاین ها می بازند، اما یک مانع اساسی بر سر راه کسب وکارهای آنلاین در ایران، قدیمی بودن قوانین این حوزه است و از جمله قانون تجارت الکترونیک که وضع آن به بیشتر از یک دهه قبل برمی گردد.

به بهانه مجادله ای که بین استارتاپ های آنلاین حمل ونقل در ایران پیش آمده است، در گزارش حاضر به تجربه رقابت برترین استارتاپ های حمل و نقل در آمریکا پرداخته و سعی می کنیم قوانین رقابت استارتاپ ها در ایران و آمریکا را موشکافی کنیم.

«تپسی»، «الوپیک» و «ماکسیم» علیه «اسنپ»

دو روز پیش بود که سه شرکت «تپسی»، «الوپیک» و «ماکسیم» در نامه ای مشترک به وزیر ارتباطات، وزیر صنعت و معاون علمی و فناوری رئیس جمهور خواستار مقابله با انحصارگرایی«اسنپ» شدند که کاربران را مجبور به حذف اپلیکیشن آن ها می کند. مدیران سه شرکت «تپسی»، «الوپیک» و «ماکسیم» در این نامه تند و تیز و گلایه آمیز به مسئولان نوشتند که شرکت «اسنپ» مدتی است با هدف ایجاد انحصار و خارج کردن رقبا از دور، نصب نرم افزارهای رقیب را در تلفن همراه کاربران راننده خود بررسی می کند و در صورت شناسایی نرم افزار رقیب بر بستر تلفن همراه آن ها، کاربر را برای ادامه استفاده از خدمات «اسنپ»، ملزم به حذف نرم افزارهای رقیب می کند.

آنها معتقدند «با توجه به اینکه رانندگان هیچ گونه رابطه استخدامی با این شرکت ها نداشته و تنها کاربر این نرم افزارها هستند، بنابراین تحمیل چنین محدودیتی بر کاربران راننده، توجیهی ندارد؛ نکته جالب توجه آن است که «اسنپ» در قرارداد خود با رانندگان بر عدم وجود هرگونه رابطه کاری و استخدامی فی مابین تأکید و رانندگان را تنها کاربر نرم افزار معرفی کرده است و بر همین اساس، در مراجع بیمه و مالیات، همواره از همین موضع سخن می گوید.»

این بخش از نامه مدیران «تپسی»، «الوپیک» و «ماکسیم»، بی شک حرف دل رانندگانی هم هست که می کوشند به طور همزمان علاوه بر «اسنپ» از اپلیکیشن دیگر شرکت های رقیب نیز استفاده کرده و برای جست وجوی مسافر مطلوب خود از همه آنها بهره ببرند.

اما این اولین بار نیست که مدیران شرکت «تپسی» از «اسنپ» شکایت می کنند. درست یک سال پیش و در آذرماه 96 بود که شکایت دیگری در زمینه ایجاد رقابت ناسالم از سوی «تپسی» علیه «اسنپ» مطرح شد و درنهایت راه به جایی نبرد. ماجرای شکایت پیشین «تپسی» همچون کارزار اخیر به موضوع انحصارگرایی و اجبار راننده ها به حذف اپلیکیشن شرکت های رقیب از سوی «اسنپ» برمی گشت، بنابراین مدیران «تپسی» به شورای رقابت شکایت کردند، ولی شورای رقابت با این استدلال که اقدام «اسنپ» رقابت ناسالم نیست و آنها برای جذب و آموزش رانندگان شان هزینه کرده اند، این شکایت را رد کرد؛ شکایتی که این بار علاوه بر «تپسی» دو شرکت «الوپیک» و «ماکسیم» نیز با آن همراه شده اند و می توان آن را به دوئل استارتاپ ها نیز تعبیر کرد.

تجربه رقابت استارتاپ ها در آمریکا

اما رقابت بین استارتاپ های حمل ونقل نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از جوامع و ازجمله آمریکا نیز وجود دارد و اتفاقاً راهکارهای آن ها برای ایجاد فضای سالم می تواند راهگشا باشد. به گزارش اتاق تهران، بازار حمل ونقل و تاکسی های آنلاین در آمریکا از سال 2010 با تأسیس شرکت «اوبر» به عنوان اولین ارائه دهنده خدمات تاکسی آنلاین شکل گرفت و با توجه به مزیت های آن خیلی زود گسترش یافت، تا جایی که این شرکت هم اکنون در 70 کشور فعالیت دارد.

اما جایگاه پرقدرت «اوبر» به خصوص در آمریکا باعث نشده که رقیبی جدی برای آن شکل نگیرد و بازار به صورت انحصاری در اختیار این شرکت قرار بگیرد، بلکه از سال 2012 اولین رقیب بزرگ اوبر یعنی شرکت «Lyft» نیز وارد میدان شد و خودروهایش به خیابان های آمریکا راه یافتند، به طوری که شرکت «Lyft» در سال های گذشته توانسته 24درصد بازار تاکسی اینترنتی را از دست «اوبر» خارج کرده و برند خود را در بیشتر مناطق مختلف آمریکا مطرح کند.

نکته مهم اما این است که زیرساخت ها و قانون گذاری بر مبنای رقابت، هرگز ورود سایر رقبا را در آمریکا با محدودیت روبه رو نکرده است. درس مهم بازار تاکسی آنلاین آمریکا برای ما آن است که زیرساخت ها و قوانین حامی رقابت به نحوی طراحی شده که همواره فضای رقابت سالم را فراهم سازد. یکی از مصداق های بارز و واقعی رقابت اصولی در بازار تاکسی آنلاین آمریکا، استفاده همزمان راننده ها از اپلیکیشن هر دو شرکت رقیب در بازار است. بررسی ها نشان می دهد که بیش از ۷۰درصد رانندگان در آمریکا به طور همزمان از اپلیکیشن دو شرکت رقیب برای پاسخ به تقاضای مصرف کنندگان و مسافران استفاده می کنند. به علاوه، برای رفع و برطرف شدن مشکل «تغییر یا shift» بین دو اپلیکیشن که هم زمان بر بوده و هم در کاهش شارژ باتری مؤثر است، در آمریکا نرم افزار های دیگری طراحی شده که استفاده همزمان از خدمات هر دو اپلیکیشن در یک اپلیکیشن واحد را میسر کرده است.

ارتباط با نویسنده:Ivankaramazof@yahoo.com