تازه ترین گزارش موسسه «فریزر» درباره شاخص آزادی اقتصادی ۲۰۱۸ منتشر شد / صدرنشینان لیگ «آزادی اقتصادی»

«جامعه باز و دشمنان آن» نام کتابی از کارل پوپر فیلسوف اتریشی، انگلیسی است که در سیری تاریخی به بررسی ویژگی های جامعه باز در اندیشه فلسفی می پردازد. پوپر در اثر سترگش افلاطون، هگل و مارکس را به عنوان دشمنان جامعه باز معرفی می کند و اندیشه آنها را به نقد می کشد. اما می توان استعاره پوپر درباره «جامعه باز و دشمنان آن» را به حیطه اقتصاد تعمیم داد و از «اقتصاد باز و دشمنان آن» نیز سخن گفت. بیشتر از یک قرن است که علم اقتصاد درگیر مناظره ای فکری است که در یک سوی آن، فیلسوفان و اقتصاددانان بازار آزاد ایستاده اند و از اقتصاد مبتنی بر مالکیت خصوصی دفاع می کنند؛ همان چیزی که «آزادی اقتصادی» نامیده می شود و چندین دهه است که تحت عنوان شاخصی علمی از سوی موسسات بین المللی سنجیده می شود و کشورهای جهان را نسبت به درجه آزادی اقتصادی رتبه بندی می کند؛ مفهومی که به تعبیر فون میزس، اقتصاددان اتریشی به این معنی است که افراد بتوانند راهی را که می خواهند به جامعه بپیوندند انتخاب کنند. در سوی دیگر این مجادله فکری، اما فیلسوفان و اقتصاددانانی ایستاده اند که منتقد «آزادی اقتصادی» هستند و بر نقش پررنگ دولت در اقتصاد تاکید می کنند؛ فیلسوفانی همچون ژان ژاک روسو، کارل مارکس و جوامعی که می توان آنها را بنا به استعاره پوپر، جوامع بسته نامید و اقتصاددانان معتقد به بازار آزاد را دشمنان آن توصیف کرد.

اقتصاد باز و دشمنان آن

در یک کلام، آزادی اقتصادی مفهومی است که به محدودیت های دولتی کمتر برای مشارکت نهادها و بنگاه های خصوصی گفته می شود و می توان آن را فرآیند کاهش نظارت مستقیم بر اقتصاد دانست. این مفهوم آنقدر مهم و کلیدی است که چندین دهه است تحت عنوان شاخصی به همین نام و به منظور اندازه گیری آزادی اقتصادی در کشورهای مختلف جهان از سوی موسسات علمی بررسی و سنجیده می شود. در این بین، دو شاخص آزادی اقتصادی جهان (EFW) و شاخص آزادی اقتصادی (IEF) مهم ترین معیارهای سنجش این مفهوم است؛ شاخص اول از سوی «موسسه فریزر» و شاخص دوم توسط «بنیاد هریتیج» هرساله سنجیده و منتشر می شود، اما به نظر می رسد در سنجش «آزادی اقتصادی» رتبه بندی «مؤسسه فریزر» معتبرتر و مستندتر باشد که سال گذشته مدیرانش به ایران نیز آمدند و در نشست هم اندیشی اتاق بازرگانی تهران شرکت کردند.

در همین حال، تازه ترین گزارش «موسسه فریزر» درباره شاخص «آزادی اقتصادی» در سال ۲۰۱۸ منتشر شد و وضعیت آزادی اقتصادی ۱۶۲ کشور جهان بررسی و اعلام شد. در این رتبه بندی، هنگ کنگ به عنوان آزادترین اقتصاد دنیا در رتبه نخست قرار گرفته و ایران نیز در رتبه ۱۳۰ ایستاده است.

آزادترین اقتصادهای جهان

در تازه ترین گزارش «موسسه فریزر» اطلاعات اقتصادی در فاصله زمانی سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ مورد مطالعه قرار گرفته و ۳ کشور عراق، بلاروس و سودان نیز برای نخستین بار در این رده بندی لحاظ شده اند. این شاخص بر اساس ۵ زیرمجموعه تعریف شده است:

* حجم و اندازه دولت (مصرف دولت به عنوان درصد GDB، حجم یارانه ها، سرمایه گذاری دولت و نرخ های مالیات بر درآمد و حقوق)

* ساختار قانونی امنیت حقوق مالکیت (استقلال از دستگاه قضایی، حمایت از مالکیت معنوی، دخالت نظامی و یکپارچگی دستگاه قضایی)

* دسترسی به نقدینگی سالم (رشد نقدینگی، آزادی مالکیت ارزهای خارجی، نرخ تورم فعلی و تغییر تورم در پنج سال اخیر)

* آزادی تجارت خارجی (مالیات و تعرفه های گمرکی، موانع تجاری قانونی، تفاوت نرخ ارز رسمی و بازار سیاه، کنترل بازار سرمایه و حجم بخش تجارت)

* قوانین مالی، بازار کار و تجارت (میزان مشارکت بانک های خصوصی و خارجی، محدودیت نرخ سود بانکی، سهم سپرده ها در بانک های خصوصی، محدودیت در قوانین دستمزد و اخراج نیرو و سهم اشتغال زایی دولت)

همانند سال های گذشته، هنگ کنگ و سنگاپور رتبه های اول و دوم را از آن خود کرده اند. نیوزیلند، سوئیس، ایرلند، آمریکا، گرجستان، موریشس، انگلیس، استرالیا و کانادا در رده های سوم تا دهم جای گرفته اند. شاخص اقتصادی عددی از ۱ تا ۱۰ بوده و هنگ کنگ با عدد ۸.۹۷، بیشترین نمره را کسب کرده است. همچنین ونزوئلا با نمره ۲.۸۸، بسته ترین اقتصاد جهان است و پس از این کشور، لیبی، آرژانتین، الجزایر، سوریه، کنگو، آفریقای مرکزی، آنگولا، گینه بیسائو و سودان در جمع ۱۰کشور با بسته ترین نظام های اقتصادی قرار دارند.

جایگاه ایران در لیگ آزادی اقتصادی

ایران در رده بندی «موسسه فریزر» با ۶.۰۳ امتیاز، بالاتر از کشورهایی چون اوکراین، برزیل و مصر و پایین تر از کشورهایی چون ویتنام و یونان و چین در رده ۱۳۰ جهان قرار گرفته است. در این رتبه بندی، آلمان در رده بیستم، اتریش بیست و هفتم، کره جنوبی سی و پنجم، ژاپن چهل و یکم، فرانسه پنجاه و هفتم و ترکیه هشتاد و ششم برآورد شده است. متوسط درآمد سرانه کشورهای بالای جدول ۴۰ هزار و ۳۷۶ دلار در سال و برای کشورهای فقیر ۱۰ هزار و ۶۶۰ دلار در سال است. همچنین متوسط امید به زندگی کشورهای برتر ۷۹.۵ سال و برای کشورهای انتهای جدول ۶۴.۴ سال است.

ارتباط با نویسنده :Ivankaramazof@yahoo.com