حاشیه های حذف یارانه بگیران ادامه دارد / دیوار کج یارانه ها

فرصت امروز: این روزها بحث های حاشیه ای درباره حذف قابل توجه یارانه اقشاری از مردم در رسانه ها و شبکه های اجتماعی بالا گرفته است. این درحالی است که به باور اقتصاددانان، یارانه نقدی باید از همان ابتدا در حدود مبلغی بین 18 تا 20 هزار تومان براساس درآمد دولت از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها بین خانوارها تقسیم می شد و نه عدد 45 هزار تومان، اما دولت وقت 45 هزار و 500 تومان تومان یارانه نقدی پرداخت کرد که موجب کسری بودجه و بسیاری از مسائل دیگر شد.

در حقیقت، تغییر مفهومی پرداخت یارانه، خشت اولی بود که باعث شد دیوار یارانه نقدی از همان ابتدا تا ثریا کج برود و این مبلغ نه بر مبنای تعریف درست قانون هدفمندی یارانه ها، بلکه به عنوان کمک مالی برای حمایت از اقشار ضعیف در سطح اجتماع شناخته شد؛ تا آنجا که رئیس دولت دهم، یارانه های نقدی را پول امام زمان (عج) خواند که بین مردم تقسیم می شود و از آنها خواست این پول حلال را با بقیه پول های شان قاطی نکنند. به عبارت دیگر، این تغییر مفهومی پرداخت یارانه موجب شد به تعبیر محمدحسین شریف زادگان، وزیر سابق رفاه و تأمین اجتماعی، یک اعانه اجتماعی برای گروه های ضعیف به حقی برای همه تبدیل و حالا قطع آن بسیار دشوار و پرهزینه شود.

خروج از باتلاق یارانه

سال 1389 بود که دولت نهم دو طرح مهم و پر سر و صدای «مسکن مهر» و «سهام عدالت» را با تبلیغات عجیب و غریبی اجرایی کرده بود و حالا نوبت آن بود که «پولی در جیب مردم برود». به گزارش خبرآنلاین، 28 آذرماه سال 1389 محمود احمدی نژاد در مقابل دوربین های تلویزیونی با اشتیاق خبر از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها داد و وعده کرد این پول در یک بازه پنج ساله ثروت عظیمی برای ایرانیان می شود.

اما آنگونه که پیش بینی می شد، طرح هدفمندی یارانه ها پیش نرفت. طرح هدفمندی یارانه به جای آنکه به توسعه زیرساخت های تولید بینجامد، به دست انداز پرداخت های نقدی افتاد. به همین ترتیب، دولت روحانی از حدود پنج سال گذشته برای هدفمندی این یارانه ها دست به حذف یکسری افراد پردرآمد زده، اما جمعی اندک، که شاید شمارشان به کمتر از 4 میلیون نفر برسد، یارانه دریافت نمی کنند و همچنان 76 میلیون ایرانی در فهرست یارانه بگیران جای دارند.

اما دولت دوم روحانی، با انتشار لایحه بودجه سال ۹۷ دست به اقدام بزرگی زد. در اولین قدم، براساس لایحه بودجه سال 97 کل کشور، پیشنهاد شده از ابتدای سال 1397 سازمان هدفمندسازی یارانه ها ضمن تغییر نام به صندوق رفاه اجتماعی و اصلاح اساسنامه به منظور انجام ماموریت جدید تحت نظر وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی قرار بگیرد.

از سوی دیگر، با توجه به این اعداد و ارقام و سایر مواردی که در بودجه سال آینده پیش بینی شده است، دولت در نظر دارد میزان یارانه بگیران را حدود ۳۱ میلیون کم کند، یعنی یک سوم یارانه بگیران از دریافت یارانه حذف خواهند شد و به این ترتیب تعداد یارانه بگیران در بودجه سال آینده ۴۵ میلیون نفر خواهد بود.

آنطور که در لایحه بودجه سال 97 آمده است، دولت در اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها و با هدف تحقق عدالت، کاهش فقر مطلق و توسعه بهداشت و سلامت مردم و همچنین معطوف کردن پرداخت یارانه نقدی به خانوارهای نیازمند، این اجازه را دارد که در سال آینده از محل منابع سازمان هدفمند کردن یارانه ها تا مبلغ 37 هزار میلیارد تومان هزینه کند. این در حالی است که این رقم در قانون بودجه سال 96 حدود 48 هزار میلیارد تومان تعیین شده بود. به این ترتیب، بنا به لایحه بودجه سال 97، این بخش با کاهش حدود 11 هزار میلیارد تومانی مواجه شده است.

چه کسانی ماندند و چه کسانی حذف شدند؟

در همین راستا، محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه گفت: «هیچ نیازمندی از پرداخت یارانه ها حذف نمی شود و همه نیازمندان چه افرادی که شناسایی شده اند و چه کسانی که خود اعلام می کنند مشمول پرداخت یارانه ها خواهند بود.» نوبخت با بیان اینکه امسال مستمری افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی سه و چهار دهم برابر افزایش یافته است، افزود: «تا 700 هزار تومان به خانواده های پنج نفر به بالا پرداخت می شود.»

از طرف دیگر، نتیجه آخرین نشست ها در سازمان برنامه و بودجه حکایت از آن دارد که در پروسه قطع یارانه های فراگیر 45 هزار و 500 تومان، سال آینده یارانه کسانی که تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی قرار دارند، برقرار مانده و پروسه افزایشی را نیز تجربه خواهد کرد. در عین حال مقرر است یارانه بازنشستگانی و مستمری بگیرانی که تا سقف2 میلیون تومان حقوق دریافت می کنند نیز همچنان برقرار باقی بماند.

دیدگاه مردم درباره یارانه ها

در این شرایط این سؤال مطرح است که برای شناسایی درست و دقیق غیرنیازمندان از گروهی که در طبقات ضعیف جامعه هستند، چه باید کرد؟ کاربران خبرآنلاین در این خصوص دیدگاه جالبی داشتند. یکی از کاربران در این خصوص نوشته است: «یارانه متعلق به همه مردم است؛ فرقی هم نمی کند که طرف متمول باشد یا فرودست. با قطع کردن یارانه ها فقط در این کشور  تر و خشک با هم می سوزند و پولش هم معلوم است که کجاها هزینه خواهد شد. با قطع یارانه حتی یک نفر مخالفم.»

«حقیقت» یکی دیگر از کاربران خبرآنلاین عنوان کرده است: «خداوکیلی این یارانه را برای همه قطع کنید. یارانه چند ساله 45 هزار تومانه. حامل های انرژی چند درصد افزایش داشته است. تو این چند سال 45 هزار تومان می دید، چقدر از مردم می گیرید.» یکی دیگر از کاربران تصریح کرده است: «معیار نیاز و نیازمندی از فردی به فرد دیگر فرق می کند. یارانه سهم هر ایرانی از به اصطلاح هدفمندی است. اگر می توانند بدهند، باید به همه بدهند. اگر هم نه، لااقل شهامت اعتراف به اشتباه داشته باشند و قیمت ها را به قیمت سابق برگردانند.»

یارانه 18 هزار تومانی و نه 45 هزار تومانی

در همین زمینه، دستیار ویژه اقتصادی رئیس جمهور معتقد است: «در سال 89 که هدفمندی یارانه ها اجرا شد، یارانه نقدی باید بین 18 تا 20 هزار تومان براساس درآمد دولت از اجرای این طرح بین خانوارها تقسیم می شد.» اگرچه به باور اقتصاددانان، ثروتمندان بخش کوچکی از جامعه را تشکیل می دهند که این گروه به جای دهک، در قالب صدک رتبه بندی می شوند، اما با این حال، بخش زیادی از سوبسیدها متعلق به این گروه است.

به گفته دستیار ویژه اقتصادی رئیس جمهور، «صدک اول جامعه در مقایسه با صدک آخر درآمدی به نسبت یک به 86 دارد که عدد غیرقابل قبول و ناعادلانه ای است.»

مسعود نیلی در برنامه گفت وگوی ویژه خبری شبکه دو سیما با توضیح این موضوع، گفت: «ثروتمندان جامعه نیز درآمد بسیار بیشتری در مقایسه با دهک های پایین تر از خود دارند.»

آنچه در ادامه می خوانید، بخش های مهمی از سخنان مسعود نیلی، دستیار ویژه اقتصادی رئیس جمهور است.

- میانگین نرخ بیکاری در بلندمدت در دنیا 6درصد، اما در کشور ما 12 درصد است.

- نرخ مشارکت در مقایسه با 10 سال گذشته بسیار بیشتر شده و درحالی که 750 هزار شغل ایجاد شده است، اما با 3 میلیون و 300 هزار بیکار روبه رو هستیم.

- اقتصاد به شرطی می تواند شغل ایجاد کند که توسعه پایدار داشته باشد، اما رشد اقتصادی کشور با نوسان های بسیاری روبه رو است و این اقتصاد، اشتغال کمی در پی دارد.

- فقر در کشور مربوط به یکی دو سال پیش نیست. توزیع درآمد در کشور ما شرایط نامساعدی دارد. دهک اول جامعه که 8 میلیون نفر را شامل می شود، در مقایسه با دهک دوم، سطح درآمدی بسیار پایین تری دارد.

- از سال 84 بودجه خانوارها در قشرهای کم درآمد ساکن مانده است و از سال 86 همگرایی بسیاری بین قشر کم درآمد و قشر متوسط جامعه در مسیر نزولی بودجه خانوار وجود دارد. این روند تا سال 93 ادامه یافته اما از سال 93 چرخش به سمت بالا آغاز شده است.

- از سال 86 تا 93 قشر محروم جامعه بهره ای از منابع کشور نبرده است و اینکه به سطح درآمدی سال 86 برای قشر کم درآمد جامعه برسیم، زمان می برد.

- در اقشار میانی جامعه نابرابری کمتری در مقایسه با دو دهک اول و آخر جامعه وجود دارد.

- در جامعه، فقر بازتولید نمی شود اما مکانیزم هایی که وضع فقرا را بهتر کند، فعال نیست.

- بزرگ ترین گروه فقیر در کشور افرادی هستند که شغل دارند، اما از نظر عمق فقر افراد بیکار فقیرترند. شغل درآمد کافی ایجاد نمی کند، بنابراین برای خروج از فقر باید کاری کنیم سطح درآمدی شاغلان افزایش یابد.

- اگر نظام مالیاتی هدف خود را شناسایی کند و از 800 هزار نفر بالای جامعه مالیات گرفته شود و در میان 8میلیون نفر دهک پایین جامعه توزیع شود، این دهک از فقر مطلق خارج خواهد شد.

- مالیات در کشور ما هیچ گاه بازتوزیعی نبوده، بلکه تأمین  کننده بودجه است. تغییر در توزیع درآمد، کار شش ماهه نیست، بلکه این کار را باید آهسته آهسته انجام داد.

- نظام مقابله با فقر، نظام کارایی نبوده است و هر حمایتی که به عنوان عدالت می خواستیم انجام دهیم چون قشر فقیر جامعه را نشناخته ایم به حمایت های فراگیر تبدیل شده است. در نخستین گام همانطور که در لایحه بودجه سال 97 پیش بینی شده است برای شناسایی افراد نیازمند، آنها باید بر اساس جدول درآمدی که دولت اعلام کرده است، در سازمان های حمایتی کمیته امداد و بهزیستی نام نویسی کنند.

- اصلاح قیمت های حامل های انرژی موجب اصلاح مصرف انرژی خواهد شد. در سال 89 که هدفمندی یارانه ها اجرا شد، یارانه نقدی باید بین 18 تا 20 هزار تومان براساس درآمد دولت از اجرای این طرح بین خانوارها تقسیم می شد، اما دولت 45 هزار تومان یارانه نقدی پرداخت کرد که موجب کسری بودجه و مسائل دیگر شد.

- آینده برای تولیدکنندگان از نظر اقتصادی قابل پیش بینی است اما بنگاه های اقتصادی نمی توانند براساس شرایط سیاسی تصمیم گیری کنند. هر چه نرخ تورم بیشتر شود، عدم قطعیت در پیش بینی برای تولیدکنندگان ایجاد می شود.

- نرخ ارز حتی برای یک روز نیز قابل پیش بینی نیست، اما در سال های اخیر این نرخ روند یکنواختی داشته است.

- در کشور پنج برنامه توسعه نوشته شده اما هیچ کدام از آنها اجرا نشده است زیرا کسی که برنامه می نویسد، کسی نیست که برنامه را اجرا می کند. در بنگاهداری خصوصی نیز وفاق میان تصمیم گیران در این زمینه وجود ندارد.

- نتیجه رفتار بلندمدت اقتصادی ما تورم 20درصدی، نرخ بیکاری 12 درصدی، ضریب جینی 38 تا 42 و رشد اقتصادی سرانه 3.8 درصدی است.