موسسه مطالعاتی «بیزینس مانیتور» درباره تبعات سیاسی، اقتصادی لغو توافق برجام هشدار داد / جان برجام در تن جهان

این روزها بیشتر از هر زمان دیگری درباره برهم خوردن توافق برجام صحبت می شود. تیرماه سال 1394 بود که ایران و پنج کشور صنعتی دنیا سرانجام با گذشت بیش از ۱۰ سال مذاکره توانستند به توافقی جامع درباره برنامه هسته ای و لغو تحریم های اقتصادی ایران دست یابند؛ توافقی که چند ماه بعد و در دی ماه همان سال به صورت رسمی کلید خورد و ایران را از عضوی منزوی در اقتصاد جهانی به عضوی فعال و تاثیرگذار بدل کرد، اما با روی کار آمدن چهل و ششمین رئیس جمهوری آمریکا و تصمیمات عجیب دونالد ترامپ در عرصه سیاست و اقتصاد بین الملل از جمله سخنان او درباره پیمان پاریس، توافق نفتا و پیمان تجارت آزاد ترانس آتلانتیک، همزمان تردیدها درباره توافق برجام نیز افزایش یافت؛ با این همه اما نکته مهم اینجاست که برهم خوردن توافق هسته ای نه تنها به اقتصاد ایران آسیب می زند و زمینه را برای خروج سرمایه های خارجی فراهم می کند، بلکه موجب تخریب فضای سیاسی و اقتصادی جهان هم می شود؛ افزایش بی ثباتی در بازار جهانی ارز، افت ارزش دلار، کاهش اعتماد به اقتصاد آمریکا و درنهایت، افزایش تورم از جمله تبعات اقتصادی برهم خوردن توافق برجام برای دنیاست.

در همین زمینه، مرکز مطالعاتی «بیزینس مانیتور» در گزارشی آورده است: درصورتی که آمریکا موفق شود این توافق را بر هم بزند، نرخ رشد اقتصادی دنیا کاهش می یابد، نرخ تورم رشد می کند و فضای تجارت آزاد مختل می شود. از سوی دیگر، تعادل سیاسی و امنیتی جهان نیز به هم می خورد و سرمایه گذاران با تکیه  بر قوانین توافق شده در گذشته، دیگر نمی توانند با فراغ خاطر در جهان سرمایه گذاری کنند. گزارش «بیزینس مانیتور» درباره تبعات سیاسی، اقتصادی لغو توافق برجام به نقل از «آینده نگر» در ادامه آمده است.

برآورد هزینه های برهم خوردن برجام

مرکز مطالعاتی «بیزینس مانیتور» بر این باور است که احتمال برهم خوردن توافق هسته ای بسیار کم است، اما عقل سلیم حکم می کند که به  احتمالات بسیار کم هم توجه کنیم. از دیدگاه این موسسه، عدم بازگشت تحریم های سخت قبلی، مهم ترین مسئله است، زیرا دیگر اجماع جهانی درباره این تحریم ها وجود ندارد و گزارش های مختلف هم از پایبندی ایران به توافق هسته ای حکایت کرده اند. از طرفی، ایران هم در مقابل سخنان و عملکرد دولت تازه آمریکا هوشمندانه عمل می کند و قصد ندارد دستاورد 10 ساله خود را به یکباره از دست دهد و به دنیا پشت کند. «بیزینس مانیتور» مهم ترین مسائل توافق هسته ای را در سه بخش خلاصه کرده است:

اول: موسسه مطالعاتی «بیزینس مانیتور» پیش بینی می کند که به احتمال ۷۵درصد توافق هسته ای پابرجا بماند و تهران به  تمامی بندها و بخش های توافق شده در این پیمان جهانی پایبند باشد. در واقع، ایران در نظر ندارد در بازی ای که ترامپ به راه انداخته همراه شود و توافقی را که برای امضای آن بیش از یک دهه زمان صرف شده به خطر بیندازد. ایران در این مسیر بسیار هوشمندانه رفتار می کند و هیچ بهانه ای برای برهم خوردن توافق به دست غربی ها نمی دهد. حتی نمایندگان سازمان ملل و کشورهای غربی هم بارها بر این مسئله تاکید کرده اند که ایران به تعهداتش کاملا پایبند بوده است و این کار ایران را می توان بسیار درایتمندانه و صحیح دانست. ولی آمریکایی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آن است، ترجیح می دهد از طریق وضع تحریم های اقتصادی به بهانه های غیرهسته ای، فضا را در ایران و در سطح بین المللی متشنج کند و منتظر دیدن عکس العملی است تا بهانه ای برای خارج شدن از این توافق جهانی داشته باشد.

دوم: درصورتی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، موفق به برهم زدن این توافق شود، تاثیرات منفی اقتصادی آن روی ایران بسیار زیاد خواهد بود، زیرا جریان سرمایه ها به ایران اگر هم متوقف نشود، کند خواهد شد ولی تبعات منفی سیاسی آن بیشتر دامنگیر آمریکا خواهد شد. انتظار می رود درصورتی که آمریکا از این توافق خارج شود، دیگر کشورهای صنعتی همچنان به همکاری اقتصادی با ایران ادامه دهند. در چنین فضایی، تعامل کشورهای صنعتی با یکدیگر برای ایجاد صلح و آرامش در دنیا بر هم خواهد خورد، زیرا آمریکا شریکی غیرقابل  اعتماد شناخته می شود.

همچنین برهم خوردن ساختار سیاسی در دنیا و ناتوانی کشورهای صنعتی برای تصمیم گیری در مورد مسائل مهم بین المللی می تواند تردید سرمایه گذاران را در مورد سرمایه گذاری در عرصه های مختلف افزایش دهد و به دنبال آن زمینه را برای کاهش نرخ رشد اقتصادی فراهم خواهد کرد. افزایش بی ثباتی در بازار جهانی ارز، افت ارزش دلار، کاهش اعتماد به اقتصاد آمریکا و افزایش تورم از تبعات منفی اقتصادی بر هم خوردن توافق هسته ای برای جهان است.

سوم: از بین رفتن قدرت جامعه جهانی در برخورد با مسائل بین المللی می تواند زمینه را برای افزایش قدرت نیروهای افراطی در کشورهای عراق و افغانستان و دیگر کشورهای پرتنش دنیا افزایش دهد، زیرا این گروهک های تروریستی و افراطی، قدرت بزرگی را که بتواند با آنها مقابله کند در مقابل شان نمی بینند. افزایش شمار این گروه ها یا قدرت گرفتن گروه های فعلی می تواند به تدریج زمینه را برای ناامن شدن دنیا فراهم کند.

پایبندی جهان به توافق هسته ای

رهبران کشورهای اروپایی به همراه چین و روسیه بارها اعلام کرده اند که پایبندی به تعهدات توافق هسته ای به نفع دنیاست و می تواند زمینه را برای افزایش ثبات و امنیت جهان فراهم کند. در این میان اما تنها کشوری که ساز مخالف می زند، آمریکا است و همین باعث شده است تا بحث های زیادی پیرامون این توافق دربگیرد.

در همین زمینه، موسسه «بیزینس مانیتور» ماه ژوئن سال ۲۰۱۷، دو نظرسنجی در ایران و آمریکا انجام داد؛ نظرسنجی انجام شده در ایران با جامعه ۱۰۰۴ نفری انجام شد و در آمریکا ۲۹۸۰ نفر مورد سوال قرار گرفتند. «بیزینس مانیتور» ضریب خطای نظرسنجی انجام  شده در ایران را ۳.۱ درصد و ضریب خطای نظرسنجی انجام  شده در آمریکا را برابر با ۱ درصد اعلام کرد. البته باید در نظر داشت که جامعه مورد مطالعه در آمریکا سه برابر جامعه مطالعه  شده در ایران است و همین مسئله می تواند ضریب خطای مطالعه ایران را سه برابر ضریب خطای مطالعه انجام  شده در آمریکا کند، اما باز هم می توان با استناد به همین جامعه آماری کوچک، دیدگاه مردم دو کشور را درباره توافق هسته ای دید.

نتایج نظرسنجی «بیزینس مانیتور» درباره برجام

اما نتایج این دو نظرسنجی که موسسه «بیزینس مانیتور» درباره دیدگاه مردم دو کشور ایران و آمریکا نسبت به توافق برجام انجام داده است، چه بود؟ براساس آنچه «بیزینس مانیتور» در این باره منتشر کرده است، ۶۳.۷ درصد از مردم آمریکا بر این باورند که تا زمانی که ایران به تعهداتش در توافق هسته ای پایبند است، آمریکا هم باید به این توافق پایبند بماند، اما ۳۴.۴ درصد از افراد مورد مطالعه بر این باورند که به دلیل کاستی های این توافق باید مذاکرات ادامه پیدا کند و توافق جدیدی حاصل شود؛ آنها بر این باورند که توافق تنها راه حل مسئله  ایران است، اما باید توافق همه جانبه و کامل باشد و ضعفی در آن وجود نداشته باشد. ۱.۹ درصد از افراد مورد مطالعه نیز اعلام کردند که پاسخ این سوال را نمی دانند و مسئله توافق هسته ای ایران و غرب و رویکرد آمریکا در مورد این توافق برای آنها اهمیتی ندارد.

اما در ایران ۳۰.۷ درصد از مردم مورد مطالعه اعلام کردند که با قدرت تمام از این توافق حمایت می کنند و بر این باورند که این توافق، دستاورد بسیار مهمی برای ایران بوده است. ۳۶.۴ درصد از مردم نیز گفتند که این توافق را تایید می کنند، اما قدرت و اطمینان گروه اول را نداشتند. درمجموع بالغ  بر ۶۷ درصد از افراد مورد مطالعه در ایران، حامی این توافق بودند و ۱۵.۹ درصد از افراد گفتند که این توافق را نمی توانند تایید کنند ولی دلیلی قطعی و محکم برای رد آن هم ندارند، اما ۱۱.۶درصد گفتند که قویا توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 را تایید نمی کنند. در این مطالعه ۵.۴ درصد از مردم ایران به این سوال پاسخی ندادند و اعلام کردند که پاسخی برای این پرسش ندارند.

ارتباط با نویسنده: ivankaramazof@yahoo.com