رضا پدیدار / بی واکنشی بازار انرژی به تحولات سياسی

اقتصاد با دو عامل اصلی و اساسی سروکار دارد. عامل اول، رفتار اقتصادی یعنی عرضه و تقاضا و عامل دوم، فضای سیاسی و اجتماعی است. این دو عامل به طور مستقیم بر شاخص هایی مثل قیمت نفت اثر می گذارند و با نبض اقتصاد سروکار دارند. انسان را تصور کنید که نبض او در شرایط عادی به طور منظم می زند و در هر گروه سنی تعداد ضربان مشخصی برای نبض انسان برآورد شده است.

اگر ناگهان عارضه ای به بدن انسان وارد شود، چه عارضه فیزیکی و چه عارضه روانی، شوک ناشی از این اتفاق ضربان نبض انسان را  تغییر می دهد. بدنه بازار به ویژه بازار انرژی از حساس ترین پیکرهای اقتصادی در واکنش نشان دادن به عارضه های رفتاری یا سیاسی و اقتصادی است.

بازار انرژی در کشورهایی که در فرایند تولید و عرضه نفت خام فعالیت می کنند و حتی کشورهایی که در فرایند اجرایی عمل می کنند( مثل سنگاپور که تنها پالایش کننده نفت است) از تنش های نظامی، سیاسی و اقتصادی و البته تنش های اجتماعی که در یک دهه اخیر با آن زیاد برخورد کردیم، اثر می پذیرد. بنابراین نبض بازار انرژی به ویژه نفت خام به شدت حساس است.

دو شب پیش ایران بر اساس سیاست های کشور به مواضع تروریست ها در سوریه حمله موشکی کرد و حالا سؤال این است که این رخداد نظامی و سیاسی چقدر بر بازار انرژی ایران، منطقه و درنهایت جهان اثر می گذارد؟ اگر حمله ایران اخطاری به طرف مقابل بوده باشد، این اثرگذاری شوکه کننده و البته کوتاه مدت است اما اگر این گمانه مطرح شود که حملات ایران تداوم دارد و با کوچک ترین واکنش گروه های مخالف و معاند، ایران واکنش نشان می دهد، این اثر کوتاه مدت و شوکه کننده کهنه شده و در مدت زمانی طولانی تری در بازار بروز می کند.

در حال حاضر این اقدام نظامی حتی اثر کوتاه مدت قابل توجهی هم بر بازار انرژی نداشته است. دلیل اول این است که ذخایر استراتژیک و تجاری کشورهای تولیدکننده نفت افزایش پیداکرده است و از سوی دیگر ذخایر استراتژیک کشورهای مصرف کننده هم بالا رفته است. حجم بالای ذخایر تجاری و استراتژیک کشورهای تولیدکننده باعث شده شوک های سیاسی بازار را به اندازه قابل توجهی تکان ندهد هرچند ممکن است در بورس های بین المللی وقفه ای کوچک ایجادشده و خریداران برای خرید هجوم آورده و قیمت ها چند درصد افزایش پیدا کند.

انتشار خبر حمله موشکی ایران به مواضع تروریست ها در شاخص نفت سبک آمریکا موسوم به وست تگزاس به افزایش 28 سنتی در هر بشکه منجر شده یعنی 0.6 درصد که بسیار ناچیز است. از سوی دیگر قیمت نفت سبک دریای شمال موسوم به نفت برنت در اثر این جریان 45 سنت تغییر کرده که این هم رقم قابل اعتنایی نیست. حتی قیمت سبد نفتی اوپک 45 دلار و چند سنت بوده که از شب انتشار این خبر 32 سنت افزایش قیمت داشته یعنی 0.63 درصد که این تغییر هم قابل توجه نیست.

این در حالی است که اگر کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده، ذخایر استراتژیک و تجاری را افزایش نداده بودند و اوپک تصمیم به کاهش عرضه به میزان 1.8 میلیون بشکه نگرفته بود، بازار واکنش دیگری نشان می داد.

اکنون ادامه طرح فریز نفتی توسط اوپک نه تنها منجر به افزایش نرخ نفت نشده بلکه قیمت ها را هم کاهش داده است. این مسئله به دلایل متعدی ازجمله ورود شیل اویل و استفاده از مخازن غیرمتعارف نفت آمریکا، و از سوی دیگر کاهش تقاضا به دلیل تغییرات آب و هوایی در نیمکره شمالی رخ داده است. 

به نظر می رسد این کاهش تقاضا و قیمت آسیب پذیری بیشتر بازار اثرات تحولات سیاسی و نظامی منطقه را پررنگ کند اما به نظر من، با شروع فصل تابستان و افزایش تقاضای انرژی با توجه به ثبات میزان عرضه نفت،  شاهد تغییرات مثبتی در بازارهای جهانی خواهیم بود.