لزوم صدور شناسنامه مالیاتی برای فعالان اقتصادی / سهم درآمدزایی مالیات در دولت های مختلف چقدر بوده است؟

اتاق ایران در مطالعه ای به تحلیل وضعیت مالیات های مستقیم از تحول درآمدهای مالیاتی تا نقدهای وارد به سیستم مالیاتی مستقیم پرداخته و در پایان پیشنهاد کرده است که صدور شناسنامه های مالیاتی برای فعالان اقتصادی راهی مفید و کارا در فرآیند پرداخت مالیات است.

به گزارش  «فرصت امروز»،  «از تحول تا نقد» عنوان مطالعه ای است که به همت کمیسیون مالیات، کار و تامین اجتماعی اتاق ایران انجام شده است و به تحلیل وضعیت مالیات های مستقیم از تحول درآمدهای مالیاتی تا نقدهای وارد به سیستم مالیاتی مستقیم پرداخته است.

در این گزارش ابتدا به کلیاتی در مورد مالیات های مستقیم پرداخته شده و تأکید دارد که شرایط دریافت مالیات های مستقیم باید به چه ترتیبی باشد؛ سپس به بیان مطالبی در مورد روند تحول درآمدهای مالیاتی در ایران و علل مربوط به آن می پردازد. در این بخش روند درآمدهای مالیاتی در چهار دوره زمانی مورد بررسی قرار گرفته است و روند تحول آن در برابر درآمدهای نفتی نیز به تصویر کشیده شده است.

بنا به آنچه در این گزارش عنوان شده، بالاترین سهم درآمدهای مالیاتی دولت مربوط به دوره زمانی 1380 تا 1388 بوده است که نزدیک به 36.5درصد از کل درآمدهای دولت را تشکیل می دهد.

پس از اشاره به کلیات، رابطه بین توزیع درآمد و مالیات های مستقیم مورد توجه قرار می گیرد و عنوان می شود که با افزایش سهم مالیات های مستقیم از کل مالیات ها، انتظار می رود توزیع درآمد بهبود یابد، چراکه طرح مالیات های تصاعدی در مالیات های مستقیم قابل اجراست، درحالی که در مالیات های غیرمستقیم این قابلیت وجود ندارد. همچنین در مالیات های مستقیم امکان اصابت مالیاتی به حداکثر میزان خود خواهد رسید و امکان انتقال این گونه مالیات ها به گروه دیگر، به صفر کاهش می یابد.

این گزارش در ادامه به بررسی برخی اصلاحات انجام شده در قانون می پردازد و پس از اشاره به نظرات موافقان و مخالفان اصلاحیه های قانون مالیات های مستقیم، بحث ضمانت اجرایی را که در قانون جدید به آن توجه جدی شده است به عنوان کلیدی ترین موضوع این قانون مطرح می کند، نکته دوم، زمان ارائه این قانون به مجلس است که به شرایط رکود برمی گردد و همین وضعیت مانع تصویب برخی مواد آن شده است.

در جمع بندی این مطالعه آمده است: مالیات ها یکی از مهم ترین درآمدهای دولت محسوب می شود که بحث ها پیرامون آن همیشه بالا بوده است، زیرا مالیات ها علاوه بر افزایش درآمد دولت، تأثیر بسیار مهم دیگری نیز در اقتصاد خواهند داشت که آن اثر، بحث توزیع درآمد است. توزیع درآمد همواره به عنوان پیامد هر سیاستی از جمله سیاست مالی در نظر گرفته می شود. بنابراین تصویب اصلاح قانون مالیات های مستقیم با چالش های بسیار جدی مواجه بوده است که شرایط اقتصادی کشور در زمان تصویب قانون مالیات ها، یکی از اثرات آن بوده است.

کشور در زمان ارائه این قانون به مجلس، دچار شرایط رکودی بوده است که کمی تصویب برخی مواد این قانون را با مشکل مواجه کرد. چالش دومی که این قانون با آن مواجه بوده است، بحث های توزیعی آن بوده است، به طوری که نگاه ها متوجه پیامد این سیاست ها بوده است.

در شرایط خاص اقتصادی کشور، بحث توزیع درآمد و همچنین تأثیر این مالیات ها بر سیستم تولید بسیار حساس بوده است. اینکه این مالیات ها چه تأثیری بر تولید می گذارد نقطه اختلاف صاحب نظران بوده است، به طوری که این موضوع مطرح بوده است که آیا این سیستم مالیات، مالیات رکودی است یا خیر؟

در ادامه این گزارش، به برخی اصلاحات انجام شده در این قانون و نقدهای وارد بر آن پرداخته شده و همچنین از توجه این قانون به بحث ضمانت اجرایی به عنوان یکی از نکات مثبت آن قلمداد شده است: برخی اصلاحات بسیار مفید بوده اند که یکی از آنها، بحث ضمانت های اجرایی است که به منظور شناسایی و ستاندن مالیات از متخطیان و متخلفان بسیار مفید بوده است. سازمان مالیاتی با کسب مجوز به راحتی می تواند به شناسایی درآمدها و دارایی های افراد بپردازد و مالیات حقیقی را محاسبه و همچنین از فرار مالیاتی جلوگیری کند.

از طرفی دیگر سیستم اظهارنامه مالیاتی و سیاست های تشویقی مربوط به آن یکی از کاراترین سیاست ها بوده است که هم می تواند هزینه های جمع آوری مالیات ها را کاهش و هم می تواند درآمدهای دولت را افزایش دهد. همچنین در این گزارش، به بحث مالیات بر خانه های خالی نیز اشاره می شود که همواره در حال رفت و آمد از قانون مالیات های مستقیم بوده است و در قانون جدید مجددا گنجانده شده است. اما موافقان و مخالفان بسیاری در مورد این ماده وجود دارند که آن را به یکی از چالش های اساسی سازمان مالیات تبدیل کرده است.

در پایان این گزارش نیز پایه های جدید مالیاتی با هدف بالا بردن درآمد در شرایط رکود حاکم بر اقتصاد مورد انتقاد قرار گرفته است و همچنین توجه به بحث زیرساخت ها در امر مالیات، نظیر صدور شناسنامه مالیاتی برای فعالان اقتصادی به عنوان راهی مؤثر در فرآیند پرداخت مالیات معرفی شده است:

یکی دیگر از نکات، تعریف پایه های مالیاتی جدید بوده است تا دولت بتواند درآمد بیشتری کسب کند که این ماده نیز جای بحث دارد، زیرا شرایط رکودی کشور باعث شده تا اقتصاد توانایی پرداختن مالیات بالایی نداشته باشد.

در پایان می توان گفت که جدی گرفتن بحث ضمانت های اجرایی، یکی از بهترین موادی است که در قانون جدید گنجانده شده است که می تواند از فرار مالیاتی جلوگیری کند و از طرفی خود اظهاری ها نباید به سمتی برود که افراد بتوانند از مالیات و پرداختن مالیات فرار کنند، بنابراین ایجاد زیرساختی نظیر شناسنامه اقتصادی برای فعالان اقتصادی می تواند راهی مؤثر برای دریافت مالیات باشد.