سه مقام نخست صادرات دارو در دست اروپایی هاست / نوشدارو بعد از تکاندن کیف پول سهراب

بیمار شدن یک طرف و خوردن داروهای گوناگون و گاه بدمزه هم یک طرف. اگرچه گاهی شدت بیماری افراد تا حدی است که برای فرار از بیماری چاره ای جز خوردن همین داروها نیست و در برخی شرایط وخامت حال بیمار تا جایی است که مصداقی بر این شعر امیر خسرو دهلوی می شود که «طبیبی چه خوش گفت در خاک بلخ/ که آب حیاتست داروی تلخ».

درواقع بیمار برای فرار از شرایط بغرنج بیماری و حال وخیم خود، حاضر می شود هر نوع داروی تلخ و بد طعمی را تجربه کند تا شاید مرهمی باشد برای وضعیتش اما این تنها یک سوی ماجراست. حتی شاید در دیدگاهی منطقی تر بتوان این بخش را ساده ترین قسمت ماجرا دانست.  سوی دیگر ماجرای بیماری و داروها، به قیمت داروها، کمیاب بودن شان و گاه خریدشان از بازار سیاه مرتبط است.

این همان موضوعی است که به شکل مستقیم و غیر مستقیم سرانه مرگ و میر در جهان را نیز تحت تأثیر خود قرار می دهد و بر همین اساس نه تنها موضوعی اقتصادی، بلکه موضوعی اجتماعی و حائز اهمیت محسوب می شود.

اما چرا گاهی اوقات تهیه یک داروی کمیاب از یافتن پر سیمرغ شاهنامه هم سخت تر می شود؟ پاسخ به انحصاری بودن تولید برخی داروها مرتبط است. تعدادی از کشورهای جهان در خصوص تولید بعضی داروها انحصاری عمل می کنند یا صادرات داروها را تحت سلطه خود دارند.

اگرچه این تسلط و نفوذ بر بازار زمینه را برای سودهای کلان کشورهای صادرکننده فراهم می کند، اما در طرف دیگر ماجرا، کار را برای کشورهای وارد کننده یا کشورهایی که ذخیره ارزی قابل توجهی برای تأمین نیازهای دارویی کشورشان تدارک ندیده اند، دشوار می کند.

در بخش پایین تر زنجیره صادرات و واردات دارو، مصرف کنندگان نیز به سبب محدودیت های خرید داروهای مورد نیازشان دچار مشکلاتی متعدد می شوند؛ مشکلاتی که شامل عدم توانایی خرید داروهای مورد نیاز، تهیه داروهای تقلبی با قیمت های نازل تر و حتی سفرهای گردشگری پزشکی برای پیگیری درمان های دارویی بیمار در کشوری ثانی می شود. همه این موضوعات برای کنجکاوی در مورد صادرکنندگان کافی است.

در ادامه مطلب نگاهی داریم به پنج رتبه نخست صادرات دارو و تجهیزات درمانی جهان. اگرچه رتبه دهم صادرات اقلام دارویی در اختیار هند است، اما به جز این کشور، سایر رتبه های برتر حوزه صادرات خارج از دسترس آسیایی هاست و این عدم دسترسی تا رتبه چهاردهم -که در اختیار سنگاپوری ها قرار دارد- ادامه دارد.

***

آلمان

رتبه نخست صادرات اقلام دارویی جهان در اختیار آلمان است، این کشور با حجم صادرات دارویی 48.9 میلیارد دلار، 2. 15درصد از کل صادرات اقلام دارویی در جهان را در اختیار خود دارد.

نکته جالب در خصوص وضعیت داروها در آلمان، ارتباط مستقیم آن با شرایط مراقبت های بهداشتی و نحوه ارائه خدمات درمانی در نظام آموزش و خدمات پزشکی است. درواقع به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصاد بین الملل، صادرات دارو، یکی از بازیکنان رشد اقتصاد آلمان است؛ بازیکنی پرکار که در شطرنج اقتصاد جهان به خوبی هدایت می شود.

بر همین اساس است که کشور آلمان بالغ بر 900 شرکت دارویی معتبر و مستقل دارد و در سال 2011 با بیش از 34 هزار اختراع دارویی، رکورددار بالاترین ثبت اختراعات دارویی در اتحادیه اروپا شد. 

از شناخته شده ترین شرکت های دارویی آلمان می توان به merck اشاره کرد؛ شرکتی چندملیتی که اگرچه شعبه اصلی آن در آلمان است اما در بیش از 70کشور جهان شعبه دارد. شرکتی که از زمان تأسیسش در دهه 60 میلادی تاکنون، رقیب جدی گروه های تولید کننده دارویی آمریکا محسوب می شود. حضور فعال این شرکت در بازار بورس فرانکفورت نیز از موارد مهمی است که به لحاظ اقتصادی به این شرکت کمک می کند.

***

سوییس

رتبه دوم لیست برترین صادرکنندگان دارو در جهان به سوییس می رسد؛ کشوری اروپایی که سال هاست در حوزه تولیدات علمی و دارویی در وضعیتی پایدار و برتر قرار دارد. رکورد صادرات دارویی سوییس 34.5 میلیارد دلار است که 10.7درصد از سهم بازار جهانی را به خود اختصاص داده است.

صنعت داروسازی در سوییس برای بیش از 150هزار نفر اشتغال زایی کرده و 30درصد از صادرات سوییس را در تسلط خود دارد. بر همین اساس بسیاری از سرمایه داران و فعالان اقتصادی تمام یا بخشی از سرمایه های خود را وقف فعالیت در حوزه تولید تجهیزات دارویی و بهداشتی می کنند.  فعالیت همزمان شرکت های بیوتکنولوژی و داروسازی و فعالیت های بین المللی سوییس در حوزه اقتصاد بین الملل باعث شده این کشور روند رشد باثبات در چندین حوزه را به خود اختصاص دهد.

از مطرح ترین شرکت های تولید کننده دارو در سوییس می توان به شرکت های Novartis و Roche Holding اشاره کرد. شرکت Novartis یکی از معتبرترین شرکت های چندملیتی دنیا محسوب می شود که تا مدت ها به سبب ارائه حجم وسیعی از داروهای مخدر /آرام بخش  (کلوزاپین، والزارتان، لتروزول و...) شناخته می شد. ناگفته پیداست سهام هر دو شرکت در بازار سهام سوییس از جایگاه قدرتمندی برخوردار است.

***

بلژیک

مقام سوم صادرات اقلام دارویی در جهان به بلژیک تعلق دارد؛ کشوری که حجم صادراتش 27.3 میلیارد دلار است و 8.5درصد از سهم بازار صادرات را در اختیار دارد. نکته جالب در مورد صادرات دارو در بلژیک، روند باثبات صادرات این کشور طی شش سال اخیر است. در بین کشورهای صادرکننده اقلام دارویی، بلژیک تنها کشوری است که موفق شده وضعیت صادرات خود را در حد متعادل حفظ کند.

براساس پژوهش های اخیر در حوزه اتحادیه اروپا، رشد نظام درمانی اتحادیه بر اقتصاد دارویی کشورها تأثیر منفی نخواهد داشت. برای مثال تا پایان سال 2016 مصرف داروها برای درمان های سرپایی بالغ بر 3.12 میلیارد دلار از سهم بازار را در اختیار داشت. این در حالی است که سهم داروهای ویژه جراحی ها و درمان های منجر به بستری تنها 1.37 میلیارد دلار بوده است. این آمار نشان می دهد چرا کشوری مثل بلژیک با وجود کاهش آمار بستری های بیمارستانی و افزایش تعداد درمان های سرپایی همچنان پیشتاز حوزه تولید و صادرات دارو محسوب می شود.

حوزه دارو سازی در بلژیک بالغ بر 135هزار شغل ایجاد کرده و در نتیجه به لحاظ اشتغال نیز حائز اهمیت بسزایی است؛ مشاغلی که با توجه به کیفیت صنعت داروسازی در بلژیک در شرایط ایده آل و امنی قرار دارند.

***

ایالات متحده آمریکا

ایالات متحده در مقام چهارم صادرات اقلام دارویی جهان ایستاده است؛ مقامی که براساس 24.6 میلیارد دلار صادرات دارو و 7.7درصد تسخیر بازار جهانی به دست آمده است.

براساس آمارهای FDA  (سازمان تنظیم مقررات فدرال دارو، غذا و اقلام بهداشتی) بخش مهمی از بار تولید و صادرات دارو و اقلام دارویی در ایالات متحده بر دوش شرکت های کوچک و متوسط است؛ شرکت هایی که باوجود تمامی مشکلات موجود در صحنه رقابت موفق شده اند به تولید و پخش داروهای مختلف بپردازند.به نظر می رسد سیاست های حمایتی ایالات متحده از مشاغل کوچک و متوسط در رونق آنها در بازار تولید بی تأثیر نبوده و به افزایش آمار فروش محصولات شان کمک کرده است. 

کمپانی های شناخته شده ای مثل Pfizer، Abbott Laboratories و McKesson، کار خود را از پایین ترین سطح تولید و عمدتا با یک الی دو قلم دارو آغاز کردند اما به مرور زمان نرخ تولید این شرکت ها و فعالیت های شان در عرصه بین المللی پیشرفت کرد، تا حدی که ایالات متحده به صورت مستمر جزو لیست پنج کشور برتر در حوزه تولیدات دارویی محسوب شود. اگرچه به عقیده برخی کارشناسان اقتصادی مقررات سختگیرانه آمریکا برای واردات دارو و حفظ ارزش داروهای تولید داخل به حمایت مضاعف از تولیدات دارویی ایالات متحده کمک کرده است.

***

بریتانیا

کشور پنجم فهرست برترین های صادرات داروی جهان، بریتانیاست؛ کشوری که گرچه در طول سال گذشته میلادی با حواشی مختلفی مثل برگزیت دست وپنجه نرم کرده، اما در عمل با حفظ حجم صادرات خود از مشکلات اقتصادی احتمالی پیشگیری کرده است. این کشور در طول سال گذشته میلادی با 24.2 میلیارد دلار صادرات و کسب رکورد 5درصدی بازار موفق شده ارزش صادرات دارویی خود را در باشگاه میلیاردی ها تثبیت کند. 

یکی از موارد مهم در مورد سیستم صادرات دارویی بریتانیا، تلاش های این کشور برای کنترل نرخ سلامت بازار است. درواقع بخش بزرگی از تولیدات دارویی بریتانیا را داروهایی تشکیل می دهند که می توانند در گروه داروهای مخدر طبقه بندی شوند. با این وجود، نظام صادراتی بریتانیا و موازین این بازار به شیوه ای تنظیم شده که احتمال هر گونه تخلف و صادرات غیرقانونی را به حداقل ممکن برساند. 

کمپانی های شناخته شده ای مثل GlaxoSmithKline وAstraZeneca جزو برترین شرکت های دارویی اروپا و جهان محسوب می شوند که دفتر مرکزی شان در بریتانیا قرار دارد. افزون بر اینها، مدتی است این دو شرکت و سایر شرکت های معتبر تولید داروی بریتانیایی، بر افزایش همکاری با کشورهای در حال توسعه تمرکز کرده اند؛ همکاری هایی که عمدتا با هدف رشد بازارهای صادراتی انجام می شود.

ارتباط با نویسنده: royapakseresht@gmail.com