70 درصد حیف، یک درصد میل

قائم‌مقام شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: مدیریت مصرف آب در ایران با ورود درآمدهای نفتی به اقتصاد کشور رها شد. متاسفانه پول نفت فرهنگ بومی ایران در مصرف آب را به شدت تحت تاثیر قرار داد و سبب شد مردم از عرصه مدیریت مصرف آب حذف شوند. به گزارش «فرصت ‌امروز»، محمد علائی در هفتمین نشست از مجموعه نشست‌های «آب، فرهنگ و جامعه» با عنوان «آب، فرهنگ و رسانه»، ظهور دلارهای نفتی در اقتصاد ایران را عامل تغییر نگرش در بخش آب دانست و افزود: ریشه بحران آب در ایران به پنج تا شش دهه قبل باز می‌گردد. وی ادامه داد: متناسب با افزایش درآمدهای نفتی دولت، این حس در میان دولتمردان تقویت شد که به مردم نیازی ندارند. دولت پول توزیع می‌کند و طبیعت و محیط‌زیست به هر قیمتی باید در اختیار دولت باشند. این تفکر در مردم هم نفوذ کرد و نتیجه آن، برداشت 9/5میلیارد متر مکعب آب از 7/5میلیارد متر مکعب ذخایر آب تجدیدپذیر کشور شد. یعنی در دوره‌های ترسالی یا خشکسالی بین 1/1 تا 2میلیارد متر مکعب آب بیش از توان سرزمین، برداشت می‌کنیم. وی تبدیل شدن آب به کالایی اقتصادی را عامل تغییر باورهای مردم و حذف قداست از مسئله آب اعلام کرد.

قائم مقام شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با بیان اینکه اگر بهره‌وری آب در بخش کشاورزی این استان به 50 درصد برسد و میزان ماده خشک تولیدی در این بخش سه برابر شود، سالانه 4/5 میلیارد متر مکعب آب در خراسان رضوی صرفه‌جویی خواهد شد، تاکید کرد: در ایران طی چهار دهه گذشته راندمان آب در بخش کشاورزی تغییری نکرده‌است.وی افزود: بر اساس اسناد موجود میزان ماده خشک تولیدی در بخش کشاورزی در نامه هویدا به شاه به ازای یک متر مکعب آب 700 گرم بوده و در نامه جهانگیری به دکتر روحانی نیز میزان تولید ماده خشک به ازای هر متر مکعب آب، حدود 750 تا 800 گرم اعلام شده‌است. این در حالی است که قبل از انقلاب میزان تولید ماده خشک در اروپا به ازای هر متر مکعب 5/2 کیلوگرم و امروز حدود 30 کیلوگرم است. به اعتقاد علائی سرانه مصرف در ایران دو برابر جهان است زیرا از آب به درستی استفاده نمی‌کنیم. در حوزه صنعت، ایرانیان یک بار از آب استفاده می‌کنند در حالی که این آب در اروپا 17 بار بازچرخانی می‌شود.

سدها پروژه‌های قابل افتتاح

به گفته قائم مقام شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در حوزه مدیریت منابع آب اطلاعات دقیق، به‌روز و عینی وجود ندارد. بنابراین در موقعیت‌های مختلف آمارهای متناقضی ارائه می‌شود. وی معتقد است که به دلیل وجود اعتبار و امکان افتتاح پروژه‌، سدسازی به شدت مورد توجه مسئولان قرار دارد. ضمن آنکه هیچ مسئولیتی متوجه سدسازان نبوده و هیچ کس از آنها نمی‌پرسد که چرا سد به اهداف خود نرسیده یا مخزن آن آب ندارد. علائی بر این باور است که اگر از منظر «حیف‌و‌میل» اعتبارات به سدها توجه کنیم، بیش از 70 درصد اعتبارات سدسازی «حیف» می‌شود و کمتر از یک درصد مربوط به «میل» آن است. ضمن آنکه تا کنون از ابزار تمدن غربی در مدیریت منابع آب کشور به بدترین نحو استفاده شده‌ است.وی بیان کرد: در ایران کارشناسان نمی‌توانند به راحتی در ارتباط با ابعاد بحران آب به ویژه کیفیت آن سخن بگویند. در حالی که مردم با آب کم می‌توانند زندگی کنند، اما بدون آب سالم هرگز ادامه روند زندگی ممکن نیست.

آب مهم‌ترین مسئله بعد از پرونده هسته‌ای

نشست آب، فرهنگ و رسانه به همت سه نهاد اندیشکده تدبیر آب، انجمن جامعه شناسی ایران و انجمن مطالعات فرهنگی با همکاری مرکز تحقیقات استراتژیک در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد. در این نشست هادی خانیکی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز بر ایجاد فضای گفت‌وگو برای حل مسئله بحران آب تاکید کرد. وی افزود: با توجه به ابهامات موجود در مسئله آب، رسانه‌ها را درباره برجسته شدن یا نشدن برخی مسائل نمی‌توان مقصر دانست زیرا به خاطر نگرانی‌ها یا ملاحظات، ابعاد واقعی مسائل در کشور مطرح نمی‌شود. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه به بررسی هفت تیتر عمده رسانه‌ها طی دو سال گذشته در زمینه آب پرداخت.

به اعتقاد خانیکی، سد گتوند،‌ خشکی زاینده رود، ارتباط خشکسالی‌ها با ظهور بهار عربی در منطقه خاورمیانه، گزارش ناسا در زمینه ورود ایران به دوره خشکی 30 ساله، سخنان عیسی کلانتری در نشست تالاب گاوخونی، سخنان دکتر رنانی در سلسله نشست‌های «آب، فرهنگ و جامعه» و نتایج گزارش محققانه دانشجویان دانشگاه تهران درباره مهم‌ترین چالش‌های دولت در سال 94، مهم‌ترین تیترهای مطرح‌شده در رسانه‌ها بوده‌اند.عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: بر اساس نتایج تحقیقات دانشجویان دانشگاه تهران، از بین 165 مسئله مهم کشور در سال 94، 10 اولویت انتخاب شد. در میان این 10 اولویت هم چهار اولویت برگزیده شده بود. بر اساس این مطالعه پس از مسئله هسته‌ای، آب مهم‌ترین چالش دولت در سال جاری است.

مهدی منتظر قائم،‌ مدیر گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران نیز با اشاره به اینکه به دلیل محرمانه بودن آمارهای منابع آب در ایران، هنوز ابعاد بحران برای ما به درستی مشخص نشده است، بیان کرد: نظرات کارشناسی در زمینه بحران آب بسیار متفاوت بوده و از صفر تا 100 تغییر می‌کند. به اعتقاد وی برای سخن گفتن درباره بحران آب ابتدا باید بدانیم مسئله ما چیست. سپس با تهیه یک گزارش جامع الاطراف که مورد قبول تمامی ذی‌نفعان بخش آب باشد، نسبت به تدوین برنامه‌های مناسب وارد عمل شویم. علی یوسفی، معاون دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد نیز بر این باور است که برای حل مسئله آب باید به مسائل فقهی ورود پیدا کرده و در احکام طهارت تغییراتی ایجاد کنیم.به اعتقاد وی وضعیت بحرانی آب جنبه امنیتی، مخفی و غیر علنی دارد. بیشتر دغدغه مدیران و کنشگران و تصمیم‌گیران، تصمیم‌سازی و مدیریت منابع آب است. متاسفانه بهره‌برداران واقعی و ذی‌نفعان، تصویر جدی از بحران آب ندارند. معاون دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد تاکید کرد: باید برای حل مشکل آب گفت‌وگویی فراگیر در سطح ملی، نخبگان و عامه مردم شکل گیرد و ارزش‌های محوری آب رواج یابد.