45سال تاخیر در اجرای یک پروژه

مطالعات اولیه نیروگاه سیاه‌بیشه در سال 42 انجام و از سال 82، اجرای این پروژه به شرکت توسعه مدیریت منابع آب واگذار شد. به این ترتیب عملیات اجرایی ساخت، تجهیز و راه‌اندازی نیروگاه سیاه‌بیشه در ایران، 45سال طول کشیده‌است. این در حالی است که طولانی شدن مدت زمان اجرا عامل اصلی غیر‌اقتصادی شدن بسیاری از طرح‌های عمرانی در ایران است.

به گزارش «فرصت‌امروز»، در ابتدا پیش‌بینی شده بود که این طرح در اواخر سال 1389 به بهره‌برداری برسد، اما محمدرضا رضازاده، مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران از افتتاح چهار واحد نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه‌بیشه در روز شنبه خبر داد. وی در نشستی خبری که دیروز در محل این شرکت برگزار شد، بیان کرد: در خرداد‌ماه سال 92، مراسمی برای آبگیری سدهای بالا و پایین نیروگاه سیاه‌بیشه و راه‌اندازی نخستین واحد توربین این نیروگاه برگزار شد.

رضازاده با اشاره به اینکه نیروگاه سیاه‌بیشه از چهار واحد 260مگاواتی ساخته شده و ظرفیت آن 1040مگاوات است، گفت: طی دو سال گذشته فازهای 2، 3 و4 نیروگاه سیاه‌بیشه هم وارد مدار شده‌است. وی سرمایه‌گذاری انجام شده برای ایجاد نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه بیشه را 13هزار میلیارد تومان اعلام کرد و افزود: به دلیل افزایش مدت زمان اجرای پروژه حدود 25درصد به هزینه‌های اولیه پیش‌بینی شده برای اجرا افزوده شده است.

طولانی شدن اجرا عامل غیر‌اقتصادی بودن

مدیرعامل شرکت آب و نیرو، در پاسخ به این پرسش که آیا احداث نیروگاه سیاه بیشه اقتصادی است، عنوان کرد: این پروژه غیر‌اقتصادی است زیرا مدت اجرای آن طولانی شده‌است. تاخیر در پرداخت منابع هم منجر به افزایش هزینه‌ها شده‌است. ضمن آنکه حجم عملیات اجرایی پروژه پس از آغاز فعالیت نیروگاه افزایش یافته ‌است. وی اضافه کرد: شرکت آب و نیرو مجبور شد برای اجرای پروژه، هزینه‌هایی را به‌منظور ایجاد ایمنی در جاده چالوس انجام دهد. در منطقه گسل داریم و به ناچار پوشش فلزی روی این گسل ایجاد کردیم که در زمان لرزش‌ها دچار مشکل نشود. بحث تحریم‌ها هم هزینه‌های احداث نیروگاه را افزایش داده‌است. رضازاده ادامه داد: برای تامین نیازهای نیروگاه، ناگزیر به احداث کارخانه لوله‌سازی در منطقه شدیم زیرا انتقال این لوله‌ها از جاده چالوس کار دشواری بود.

کامل نبودن پکیج نیروگاه سیاه‌بیشه

نیروگاه سیاه‌بیشه برای پمپ کردن آب به مخزن بالادست، باید از انرژی برق استفاده کند. محمد ابراهیم رییسی، کارشناس اقتصاد انرژی به «فرصت‌امروز» گفت: تامین برق مصرفی مورد نیاز جهت پمپاژ در نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای و هزینه آن از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. به‌طور مثال نیروگاه‌های اتمی به سبب خصوصیات فنی خود در تولید برق می‌توانند گزینه خوبی برای تامین برق پمپاژ نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای در ساعات غیرپیك باشند. همزمانی برنامه‌ریزی احداث نیروگاه سیاه‌بیشه با نیروگاه اتمی بوشهر با همین رویكرد انجام شده بود. این کارشناس اقتصاد انرژی ادامه داد: در واقع نیروگاه سیاه‌بیشه تکه‌ای از یک پازل است که قطعات مختلف آن باید همزمان مورد توجه قرارگیرد.

البته وی به مزیت‌های نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه‌بیشه هم اشاره کرد. به اعتقاد رییسی اهمیت نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای در میزان برق تولیدی آنها نیست، بلكه ارزش اضافه‌ای است كه برای برق ایجاد می‌كند. این نیروگاه‌ها برق كم‌ارزش در ساعات كم‌باری و برق پرارزش در ساعات پیك تولید می‌كنند. توجیه اقتصادی نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای، براین پایه قراردارد.

وی ادامه داد: یكی از مهم‌ترین كاركردهای نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای، ایجاد تعادل در شبكه برق مصرفی كشور در ساعات پیك و كم‌باری مصرف است. نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه‌بیشه می‌تواند سهم مهمی در بحث کنترل فرکانس شبکه داشته باشد؛ اثری كه تاكنون ارزش آن در كشور به درستی قیمت‌گذاری نشده‌است.  این کارشناس اقتصاد انرژی بیان کرد: در زمان تحویل برق به مصرف‌کننده دامنه خاصی از تغییرات فرکانس قابل قبول است. عدم تعادل و پایداری در شبكه برق كشور سبب ایجاد خسارات اقتصادی فراوانی می‌شود كه در این رابطه باید به آن توجه شود.

مصرف انرژی برق از سوی مردم در ساعات مختلف شبانه روز متفاوت است. معمولا این میزان در ساعات نخست شب در حالت حداكثر است. احداث نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای به‌عنوان یكی از مناسب‌ترین روش‌ها برای تنظیم بار شبكه سراسری برق به حساب می‌آیند. این نیروگاه‌ها در عین مولد برق بودن، توانایی متعادل كردن میزان مصرف را در اوقات پربار و كم‌بار دارند. به‌طوری كه قادرند مقادیر زیادی از انرژی را كه توسط سایر نیروگاه‌ها در زمان كم‌مصرف تولید شده، به زمان‌های اوج مصرف منتقل كنند. بدین ترتیب این نیروگاه‌ها به‌گونه‌ای خاص انرژی برق را ذخیره می‌كنند.

در این نیروگاه‌ها، پمپ ذخیره‌ای با پمپ‌كردن مقدار آب از یك مخزن تحتانی به یك مخزن فوقانی در زمان مصرف كم‌انرژی در شبكه، انرژی برق اضافی و غیرقابل مصرف در شبكه را به‌صورت انرژی پتانسیل در مخزن سد بالادست ذخیره کرده و در ساعاتی كه نیاز به مصرف بیش از ظرفیت تولید است (ساعات پیك مصرف)، آب ذخیره شده در مخزن بالا، توربین نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای را به گردش درآورده و برق تولید می‌کند. با این كار در حقیقت آب ذخیره شده به‌صورت انرژی پتانسیل، به انرژی الكتریكی تبدیل می‌شود.

گفتنی است که مطالعات اولیه برای ایجاد نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای در ایران با درخواست از مهندسان مشاور بلژیکی در منطقه البرز و در قالب همکاری بین دو دولت ایران و بلژیک آغاز شد. در سال 1349 گزارشات اولیه آن توسط شرکت تراکسیونل بلژیک به وزارت نیرو ارائه شد. عملیات مقدماتی زمین‌شناسی اجرای نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه بیشه در اوایل سال 1357 آغاز اما با خروج پیمانکاران خارجی از ایران، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، متوقف شد. این پروژه مجریان متفاوتی را هم در مرحله اجرا تجربه کرد. ابتدا شرکت مشانیر-لامایر وارد فاز اجرایی این پروژه شد اما بعدها پیمانکاران ایرانی نظیر فراب، تابلیه، کیسون، بتا و مکانیک خاک نیز به مجموعه مجریان این پروژه اضافه شدند.