اوضاع زنان چشم بادامی در ژاپن و کره

در حالی‌که این روزها صحبت‌های زیادی پیرامون نابرابری‌های درآمدی میان زنان و مردان در ژاپن مطرح می‌شود، کره جنوبی هم از این شکاف‌ها بی‌نصیب نیست. گزارش شکاف جهانی جنسیتی سال 2013 که به سنجش شکاف اقتصادی، سیاسی، آموزشی و معیارهای سلامت‌محور میان زنان و مردان می‌پردازد کره جنوبی را در رده 111 و پایین‌تر از ژاپن با رتبه 105 قرار داده است. موضوع وقتی بغرنج‌تر می‌شود که بدانیم کره جنوبی در سال 2006 از نظر رتبه جایگاه بهتری داشت و در جایگاه 92 قرار گرفت. این گزارش نشان داد که کشورهای گوناگون، بدون توجه به قدرت اقتصادی که از آن بهره می‌برند، راهی طولانی برای رسیدن به برابری جنسیتی پیش‌رو دارند. پارک جون ‌های، نخستین رییس‌جمهور زن کره جنوبی، در کمپین‌های تبلیغاتی خود قول داد که به مشکلات زنان از جمله بهبود وضعیت مراقبت از کودکان توجه ویژه‌ای داشته باشد. شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن هم اعلام کرد که به دنبال بهبود نرخ اشتغال در ژاپن و همزمان توانمندسازی زنان در محیط کار است. به‌عنوان نمونه، یکی از اهداف او رساندن حضور زنان در پست‌های مدیریتی به 30درصد تا سال 2020 است.

فرهنگ کار در ژاپن و کره جنوبی بسیار به هم شبیه است. ساعت‌های طولانی کار کردن و فعالیت‌های اجتماعی سنتی بعد از کار که حقوقی بابت آن دریافت نمی‌شود اما بخش اجباری شغل هر نفر محسوب می‌شود. هدف از این کار برقراری گفت‌وگوها و تماس‌های کاری میان همکاران است. همچنین جمعیت هر دو کشور به سرعت به سمت سالخوردگی پیش می‌رود که این امر تربیت کودکان برای تبدیل شدن به نیروی کار توانمند در آینده را دچار مشکل کرده است.

در کره جنوبی، مثل ژاپن، زنان پس از زایمان با سدهایی روبه‌رو هستند. اگرچه در کره جنوبی آمار فارغ‌التحصیلان دختر و پسر از دانشگاه‌ها با هم برابر است اما این کشور شرق آسیا پایین‌ترین رتبه را در سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه OECD در زمینه استخدام خانم‌های تحصیلکرده دارد. OECD به تعبیری عمده‌ترین سازمان تصمیم‌گیرنده اقتصادی بین‌المللی است. در کره‌جنوبی 7/27درصد از زنان از میان تمامی نیروهای کار زن به‌صورت پاره وقت کار می‌کنند که این آمار نسبت به آمار 5/12 درصدی در 22 کشور دیگر OECD با داده‌های مشابه برق از سر پراننده است. بسیاری از زنان در کره جنوبی وقتی به دهه چهارم زندگی وارد می‌شوند و سن‌شان از 30 می‌گذرد، به دلایلی چون ازدواج و بچه‌داری دست از شغل خود می‌کشند. آنها بعدها دوباره به شغل خود بازمی‌گردند اما تنها کار پاره‌وقت می‌کنند و دلیل‌شان هم رسیدگی به فرزندان است.

براساس گزارشOECD، شهروندان کره‌جنوبی یکی از کشورهایی هستند که ساعات کاری بسیار طولانی دارند. به همین دلیل، آقایان زمان چندانی برای در خانه بودن ندارند. در نتیجه ‌بخش بزرگی از کارهای خانه به دوش همسران‌شان می‌افتد. از طرفی زنانی که آرزوی کار کردن دوشادوش مردان را دارند با بچه‌هایی روبه‌رو هستند که نیاز به مراقبت دارند، آن‌هم در شرایطی که کره‌جنوبی این روزها و این سال‌ها نرخ باروری پایینی را تجربه می‌کند. در این حال درصد زنانی که هرگز ازدواج نکرده‌اند، در سال 2013 به 15درصد رسید که بیش از 9درصد از سال 2000 بیشتر است. کره جنوبی تنها کشور عضو OECD است که اشتغال زنان دارای تحصیلات دانشگاهی نسبت به زنانی که تنها دوره‌های تحصیلی اجباری (تا دیپلم) را گذرانده‌اند، نرخ پایین‌تری دارد. این امر نشان از وجود بازدارنده‌هایی چون فاصله حقوق دریافتی میان زنان و مردان و مشاغل کمتر موجود برای زنان است. برآوردها نشان می‌دهد که زنان ژاپنی تا 57درصد حقوق مردان درآمد دارند، این درحالی است که در کره جنوبی این رقم حدود 44درصد است. 

بهتر کردن نرخ اشتعال زنان می‌تواند راه دستیابی به دستاوردهای اقتصادی را برای هر دو کشور هموار کند. داده‌های مربوط به نرخ مشارکت نیروی کار زن نشان می‌دهد آن دسته از کشورهای OECD که نرخ بالای اشتغال زنان را دارند، همزمان از نرخ مناسبی در باروری نیز برخوردارند. کره جنوبی در تلاش برای حل معضل نابرابری جنسیتی از طریق صرف هزینه‌های بیشتر و دادن پشتیبانی‌های بیشتر در مسئله مراقبت از کودکان است. اگرچه پول تنها راه‌حل گذر نابرابری‌های جنسیتی نیست، اما حمایت مالی از مادران شاغل بسیار مهم است. ژاپن هم از ضعف در حمایت کافی از مسئله مراقبت از کودکان رنج می‌برد. بسیاری از کودکان در فهرست انتظار دریافت امکانات مربوط به مراقبت از کودکان هستند و از آنجا ‌که اولویت با مادران شاغل حال حاضر است، مادرانی که آرزوی ورود به مشاغل تمام وقت را دارند، هنوز باید منتظر بمانند.

قرار شینزو آبه، ‌نخست‌وزیر، با مردم ژاپن این است که تا سال 2017 هیچ ژاپنی در فهرست انتظار دریافت امکانات مربوط به مراقبت از کودکان نباشد. اما یکی از راهکارها برای رسیدن به این هدف افزایش مرخصی زنان دارای فرزند به سه سال است، امری که باعث سرباز زدن شرکت‌ها از استخدام خانم‌ها می‌شود. از این گذشته، چنین غیبت طولانی باعث از دست رفتن فرصت دستیابی زنان کارمند به مجموعه‌ای از مهارت‌ها و تجربه‌ها نسبت به همتایان مردشان می‌شود. البته کره جنوبی تجربه شیرین رشد بسیار بالای اقتصادی در نیمه دوم قرن بیستم را دارد. در دهه 1960، فقر و محدودیت در آزادی‌های اجتماعی شاه‌بیت غزل شهروندان کره جنوبی بود اما حالا این کشور یکی از پیشرفته‌ترین اقتصادها و تکنولوژی‌ها را در جهان دارد. اما هنوز هم مثل ژاپن نقش زنان در سنجش این رشد بالای اقتصادی نادیده گرفته می‌شود. این امر باعث شده هر دو کشور ژاپن و کره‌جنوبی با معضلاتی چون نرخ پایین باروری، جمعیت پا به سن گذاشته و پابرجایی نابرابری برای زنان شاغل دست‌وپنجه نرم کنند.