ژاپن، سرزمینی که با پیشرفت تکنولوژی و سنت های عمیق خود شناخته می شود، دنیایی از شگفتی ها را در خود جای داده است. اما آنچه شاید کمتر درباره اش شنیده باشیم، قوانین و هنجارهای اجتماعی خاص این کشور است که گاه برای ما ایرانی ها عجیب و حتی خنده دار به نظر می رسد. تصور کنید در مترویی هستید که سکوت مطلق حکمفرماست، یا مجبورید زباله های خود را ساعت ها با خود حمل کنید. این ها تنها گوشه ای از واقعیت زندگی روزمره در ژاپن است. در این مطلب، قصد داریم شما را با برخی از سختگیرانه ترین و عجیب ترین قوانین ژاپن آشنا کنیم؛ قوانینی که شاید در نگاه اول غیرضروری به نظر برسند، اما در واقع ستون های اصلی نظم و انضباط مثال زدنی این کشور را تشکیل می دهند. آماده اید تا با دنیایی متفاوت از آنچه می شناسید روبرو شوید؟
اگر روزی با تور ژاپن به توکیو سفر کردید و سوار مترو شدید، با صحنه ای عجیب روبرو خواهید شد: سکوتی عمیق که تنها با صدای حرکت قطار شکسته می شود. برخلاف متروهای شلوغ تهران، در اینجا خبری از مکالمات تلفنی نیست. در ژاپن، صحبت کردن با تلفن همراه در مترو و بسیاری از وسایل نقلیه عمومی، نه تنها بی ادبی محسوب می شود، بلکه عملاً ممنوع است. این قانون نانوشته چنان جدی گرفته می شود که حتی اگر تلفن شما زنگ بخورد، باید سریعاً آن را قطع کنید یا با عذرخواهی از واگن خارج شوید.
اما چرا چنین قانونی وجود دارد؟ دلیل اصلی، احترام به آرامش و فضای شخصی دیگران است. ژاپنی ها معتقدند که فضای عمومی متعلق به همه است و نباید با صدای بلند یا مکالمات شخصی، آسایش دیگران را بر هم زد. این فرهنگ می تواند درس ارزشمندی برای ما ایرانی ها باشد. تصور کنید اگر در مترو تهران یا اتوبوس های شهری، همه این قانون را رعایت کنند، چقدر سفرهای درون شهری آرام تر و کم استرس تر خواهد بود.شاید بد نباشد از همین امروز، با خودمان عهد کنیم که در وسایل نقلیه عمومی، کمتر با تلفن صحبت کنیم و بیشتر به فکر آسایش اطرافیانمان باشیم. این تغییر کوچک می تواند گامی بزرگ در جهت بهبود فرهنگ شهروندی ما باشد.
تصور کنید در خیابان های توکیو قدم می زنید و ناگهان با صف هایی عجیب روبرو می شوید: خطوطی کاملاً مستقیم و منظم از افرادی که با فاصله ای دقیق از هم ایستاده اند، بدون هیچ تنش یا عجله ای. این منظره که برای ما ایرانی ها شاید رویایی به نظر برسد، واقعیت روزمره در ژاپن است. در این کشور، صف بستن یک هنر و قانون جدی است. مردم از کودکی می آموزند که چگونه در صف بایستند: شانه به شانه، با فاصله ای مشخص (معمولاً حدود 30 سانتی متر)، و بدون اینکه به فرد جلویی بچسبند. جالب تر اینکه، در بسیاری از ایستگاه های مترو و اتوبوس، خطوط راهنما روی زمین کشیده شده تا مردم دقیقاً بدانند کجا باید بایستند.
وقتی وارد آسانسوری در ژاپن می شوید، انگار وارد دنیایی از قوانین نانوشته شده اید. اولین چیزی که توجه تان را جلب می کند، سکوت عمیق حاکم بر فضاست، در ژاپن صحبت کردن در آسانسور تقریباً ممنوع است.
اما این تازه شروع ماجراست. ژاپنی ها یک الگوی خاص برای ایستادن در آسانسور دارند: نفر اول درست کنار دکمه ها می ایستد و وظیفه فشردن دکمه ها برای همه را به عهده می گیرد. بقیه افراد با فاصله ای مشخص از هم، به ترتیب ورود، در گوشه های آسانسور می ایستند و تا حد ممکن از تماس چشمی با دیگران خودداری می کنند.
این قانون عجیب می تواند درس های کاربردی برای ما داشته باشد. اول اینکه، رعایت سکوت در آسانسور می تواند به کاهش استرس و حفظ آرامش در ساختمان های مسکونی و اداری کمک کند. تصور کنید اگر در آپارتمان های شلوغ تهران، همه این قانون را رعایت کنند، چقدر فضا آرام تر خواهد شد. دوم، الگوی ایستادن ژاپنی ها در آسانسور، راهکاری هوشمندانه برای حفظ فضای شخصی در یک محیط کوچک است.
می توانیم از این ایده در آسانسورهای شلوغ ادارات یا مراکز خرید استفاده کنیم. مثلاً، به جای هجوم بردن به داخل آسانسور، با نظم وارد شویم و سعی کنیم فضای یکدیگر را رعایت کنیم. حتی می توانیم پیشنهاد دهیم در ساختمان های بزرگ، یک نفر مسئول فشردن دکمه ها برای همه باشد تا از تماس غیرضروری با سطوح جلوگیری شود. این تغییرات کوچک می تواند تأثیر بزرگی در بهبود تعاملات روزمره ما داشته باشد.
تصور کنید در یک رستوران شلوغ در توکیو نشسته اید و ناگهان حس می کنید عطسه ای در راه است. در ایران، شاید بدون فکر عطسه کنید و دیگران با گفتن "عافیت باشه" واکنش نشان دهند. اما در ژاپن، این کار می تواند باعث نگاه های خیره و ناراحتی اطرافیان شود. در فرهنگ ژاپن، عطسه کردن در اماکن عمومی نه تنها بی ادبی محسوب می شود، بلکه نوعی بی توجهی به سلامت دیگران تلقی می گردد.
ژاپنی ها یاد می گیرند در صورت نیاز به عطسه، دهان و بینی خود را کاملاً با دستمال بپوشانند، یا حتی محل را ترک کنند. این رفتار به حدی جدی است که برخی افراد از ماسک استفاده می کنند تا مبادا عطسه ای ناخواسته باعث ناراحتی دیگران شود.
این قانون عجیب می تواند درس های ارزشمندی برای ما داشته باشد، به خصوص در دوران پس از همه گیری کرونا. اول اینکه، می توانیم یاد بگیریم در مکان های عمومی مثل مترو، اتوبوس یا رستوران ها، بیشتر مراقب بهداشت تنفسی خود باشیم. به جای عطسه کردن بدون پوشش، می توانیم همیشه دستمال کاغذی همراه داشته باشیم یا از آرنج خود برای پوشاندن دهان و بینی استفاده کنیم.
دوم، این فرهنگ می تواند به ما یادآوری کند که سلامت یک مسئولیت جمعی است. شاید بد نباشد وقتی احساس سرماخوردگی داریم، به جای حضور در جمع، در خانه بمانیم یا از ماسک استفاده کنیم. این تغییرات کوچک در رفتار ما می تواند تأثیر بزرگی در کاهش شیوع بیماری های فصلی و ایجاد محیطی سالم تر در جامعه داشته باشد. پس دفعه بعد که خواستید در مکان عمومی عطسه کنید، لحظه ای فکر کنید - شاید این فرصتی باشد برای نشان دادن احترام و مسئولیت پذیری در قبال سلامت دیگران.
تصور کنید در یک شرکت در تهران، همکارتان را می بینید که سرش را روی میز گذاشته و خوابیده است. احتمالاً فکر می کنید که او تنبل است یا شب قبل خوب نخوابیده. اما در ژاپن، این صحنه نه تنها عادی است، بلکه نشانه ای از تعهد و سخت کوشی محسوب می شود! این پدیده که "اینموری" نام دارد، به معنای خوابیدن در محل کار است و در فرهنگ کاری ژاپن کاملاً پذیرفته شده است. ژاپنی ها معتقدند کارمندی که در محل کار می خوابد، احتمالاً آنقدر سخت کار کرده که از خستگی خوابش برده. جالب تر اینکه، برخی شرکت های ژاپنی حتی فضاهایی مخصوص چرت زدن برای کارمندان خود در نظر می گیرند.
این رویکرد عجیب می تواند درس های ارزشمندی برای فرهنگ کاری ما داشته باشد. اول اینکه، شاید وقت آن رسیده که نگاهمان را به مفهوم بهره وری تغییر دهیم. به جای تمرکز صرف بر ساعات حضور در محل کار، می توانیم به کیفیت کار و نتایج آن توجه کنیم. مثلاً، اگر یک کارمند پس از ساعت ها کار فشرده، نیاز به استراحت کوتاهی دارد، چرا این فرصت را به او ندهیم؟ دوم، این فرهنگ می تواند به ما یادآوری کند که سلامت جسمی و روانی کارکنان، کلید موفقیت هر سازمانی است.
شاید بد نباشد در شرکت های ایرانی هم فضاهایی برای استراحت کوتاه در نظر گرفته شود. این می تواند به افزایش تمرکز، خلاقیت و در نهایت بهره وری کارکنان کمک کند. البته، نباید فراموش کنیم که تعادل در هر چیزی مهم است. هدف، ایجاد محیطی است که در آن کارکنان بتوانند بهترین عملکرد خود را داشته باشند، چه با کار مداوم و چه با استراحت های کوتاه و مؤثر.