تبدیل بحران مالی از وضعیت بد به فاجعه

حتی پیش از ورشکستگی شرکت برادران لیمن (Lehman Brothers) در 10سال پیش نیز شرایط اقتصادی همچنان بد بود، اما این ورشکستگی شرایط را از بد به وخیم تبدیل و خبر فروپاشی اقتصادی را به دنیا مخابره کرد.

شرکت برادران لیمن می توانست از شکست فرار کند، اما جو روانی موجود، آنها را به ورطه شکست کشانید. برای سال ها دلیلی احتمالی برای این اتفاق در ذهن داشتم و آن را در کتاب «مدیریت رفتاری ریسک» و در کلاس های درسی در دانشگاه نیویورک نیز مطرح کردم.

در کتاب فِد و برادران لیمن (The Fed and Lehman Brothers) نوشته لارنس بال (Laurence Ball) که اخیراً چاپ شده، اسنادی آمده است که دلیل شکست لیمن را نشان می دهد. کتاب دیدگاه جدیدی را در مورد شکست آنها ارائه می کند که به نظر موجه می آید.

توضیحات رسمی مؤید آن است که به دلیل پایین بودن ارزش کلی این شرکت، دولت آمریکا اجازه نجات این مجموعه را نداشته است. این دیدگاه از جانب تصمیم گیرندگان اصلی همچون هنک پائولسن (Hank Paulson) وزیر دارایی زمان، بن برننک (Ben Bernanke) مدیر فِد و تیموتی گیتنر (Timothy Geithner) رئیس بانک ذخایر نیویورک به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است.

مطلب مرتبط: اصول رهبری در شرایط بحران / در شرایط بحرانی فرصت بسازید

از نظر من مسائل روانی فردی در پائولسن و مسائل ذهنی هر یک از سه مسئول نامبرده، دلیل اصلی چنین تصمیمی است. در واقع ذهنیت حفظ لیمن به دنبال تصمیم به حفظ بیر استیرنز (Bear Stearns) در چندماه پیشتر از آن، از او چهره «نجات از ورشکستگی» را در اذهان ثبت خواهد کرد.

لورنس بال در کتاب خود، روابط پویای میان پائولسن، برننک و گیتنر را توضیح می دهد. با آنکه تصمیم اصلی جهت حفظ لیمن باید از جانب فِد و نه وزارت خزانه داری گرفته می شد، پائولسن، برننک و گیتنر را متقاعد کرد تا به لیمن اجازه ورشکستگی دهند. این مورد از بهترین مثال های خرد جمعی در رسیدن به یک تصمیم سخت و دشوار است.

مسائل روانی حول حفظ لیمن از ورشکستگی و همچنین نتایج مربوط به آن بسیار شایان توجه است. پیش زمینه ذهنی در قبال اطلاعات مربوط به این مسئله و همچنین ارزیابی نکات موجود بسیار قوی هستند. پائولسن، برننک و گیتنر تلاش بسیاری کردند تا نشان دهند حفظ لیمن از نظر قانونی امری درست نبوده است. پائولسن عنوان کرد صرف نظر از تلاشهای صورت گرفته، هنوز این موضوع مورد پذیرش عمومی قرار نگرفته است. اگر چنین ادعایی درست باشد، پیش زمینه ذهنی مردم دلیل اصلی چنین عدم باوری است. حتی پس از چاپ کتاب بال، مطبوعات کمی به دلایل اصلی منجر به تصمیم در مورد ورشکستگی لیمن پرداختند.

من انتقادات بسیاری نسبت به مسائل مربوط به بحران مالی دارم. موضوع «نجات از ورشکستگی» دلیل بحران مالی نبوده؛ بلکه مسائلی چون بدهی های کلان، فعالیت های بانکی در سایه، حباب موجود در قیمت گذاری دارایی ها و قانون گذاری ضعیف دلایل اصلی بحران مالی بوده است. در حقیقت مقوله «نجات از ورشکستگی» تنها شرایط را از بد به فاجعه مبدل کرد.

طبیعی است که همه انتظار دارند از اتفاقات درس گرفته شود. به نظر من پاسخ دقیق به این انتظار مستلزم بررسی های دقیق است.

بانک ذخایر نیویورک اطلاعات بسیار مهمی از سطوح بدهی ها و روند آینده آن در ایالت متحده منتشر می سازد. در سال اخیر، ویلیام دودلی (William Dudley)، رئیس و مدیرعامل بانک اذعان داشت که در حال حاضر، مردم آمادگی به مراتب بهتری برای مقابله با بحرانی مشابه بحران 10سال گذشته دارند.

در همان مصاحبه، دودلی اخطارهایی را از جمله بدهی دانش آموزی مطرح کرد. آمارهای خیره کننده ای در این مورد در سایت رسمی بانک منتشر شده است. میان سال های 2006 و 2016، تعداد دانش آموزان مقروض، 170درصد افزایش یافته و مضاف بر آن سود ناشی از این وام ها نیز بالا رفته است.

مطلب مرتبط: بحران های اقتصادی و مواردی که کارآفرینان باید مد نظر داشته باشند

در جامعه جهانی نیز نگرانی هایی وجود دارد و ترکیه، ایتالیا و چین نیز در این میان مطرح هستند. چین به دنبال جنگ تجاری اخیر با آمریکا، تغییراتی در سیاست کلان خود ایجاد و اقتصادی پایدار ایجاد کرد. مدیر سابق بانک مرکزی چین، ژو ژیائوچان (Zhou Xiaochuan) اکتبر سال گذشته استعفا کرد. دلیل این استعفا اعتقاد او به اجتناب ناپذیر بودن کاهش ارزش سهام، افزایش نقدینگی و بروز بحران مالی در آینده بود.

چین دومین اقتصاد بزرگ دنیاست. بروز بحران مالی مردم چین را مجبور به واکنش می کند. در نتیجه بحران مالی چین، بحرانی برای ما نیز است.

مشخص نیست «نجات از ورشکستگی» بعدی در کجا اتفاق می افتد تا شرایطی بد را به شرایطی افتضاح مبدل سازد.