کمبود آب، تهدیدی برای رشد و ثبات

بانک جهانی هشدار داد بدتر شدن معضل کمبود آب در کنار تغییرات اقلیمی می‌تواند در کمتر از 35 سال 6درصد از تولید ناخالص ملی را در مناطقی چون خاورمیانه و شمال آفریقا کم کند.

در گزارش تازه بانک جهانی آمده است حتی مناطقی که اکنون مشکلی از لحاظ تامین آب ندارند تا سال 2050 با این معضل مواجه می‌شوند. بزرگ‌تر و بیشتر شدن جمعیت در شهرهایی که با سرعت بالا درحال‌رشد هستند، افزایش «نمایی» تقاضا را برای عرضه متغیر آب در پی خواهد داشت. این تهدید احتمالا با خشکسالی و سایر تبعات تغییرات اقلیمی تشدید می‌شود. نتیجه این کمبودها افزایش ناگهانی در قیمت مواد‌غذایی، تحول در مهاجرت‌ها و حتی درگیری‌های خشونت‌آمیز خواهد بود. 

به‌گفته جیم یونگ کیم، رئیس بانک جهانی، این یافته‌ها نشان داد که دولت‌ها باید عملکردشان در زمینه مدیریت آب را بهبود بخشند. او گفت: «کمبود آب تهدید بزرگی برای رشد اقتصادی و ثبات در سراسر جهان است و تغییرات اقلیمی این وضع را بدتر می‌کند.» یونگ ادامه داد: «تحلیل ما نشان می‌دهد که اگر کشورها کاری برای مدیریت بهتر آب انجام ندهند، برخی مناطق جهان که جمعیت زیادی دارند، باید یک دوره زمانی طولانی را با رشد اقتصادی منفی سر کنند.»

این گزارش با اشاره به درگیری‌ها در آفریقا، برزیل و هند که در پی سال‌ها خشکسالی یا وقوع سیل به‌وجود آمده بود، هشدار می‌دهد که به دلایل اقتصادی مستدل بارندگی برخلاف انتظار می‌تواند به خشونت و درگیری منجر شود. طبق آنچه در این تحلیل آمده، کشورهای ثروتمند اروپا و آمریکای شمالی احتمالا «خسارت‌های قابل اغماض» را تجربه خواهند کرد. این درحالی‌است که بخش عمده خسارت متوجه مناطق خاورمیانه و منطقه ساحل آفریقا خواهد بود. ساحل منطقه‌ای از آفریقا است که میان صحرای بزرگ آفریقا و ساوانیای سودان قرار گرفته است. 

این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که آب فاکتوری حیاتی برای تولید است. بنابراین کاهش منابع آب می‌تواند به کاهش رشد اقتصادی بینجامد که جنبه مهم اقتصادی این معضل به‌شمار می‌آید. برخی مناطق تا سال 2050 شاهد کاهش تولید ناخالص ملی خود تا 6 درصد خواهند بود که این امر در نتیجه ضررهای مربوط به آب در بخش‌هایی چون کشاورزی، سلامت، درآمد و دارایی خواهد بود. این امر باعث خواهد شد که این کشورها به یک دوره طولانی رشد اقتصادی منفی وارد شوند.

از سوی دیگر، اتخاذ سیاست‌های بهتر برای مدیریت آب می‌تواند رشد اقتصادی ایجاد کرده و در برخی مناطق رشد اقتصادی را حتی به 6 درصد برساند. مناطق مختلفی از جهان اکنون در آستانه وضعیت استرس آبی دائمی قرار دارند. این یعنی مقدار خالص آب برابر یا کمتر از میزان تقاضا است و در ‌آینده مشکل تامین تقاضا برای این مناطق وجود خواهد داشت. تقریبا کل جنوب آسیا، خاورمیانه و شمال آفریقا با جمعیتی بالغ بر 4میلیارد نفر که بیش از نیمی از جمعیت جهان است در آستانه وضعیت استرس آبی دائمی قرار دارند. 

شهرها احتمالا بیشترین ضربه را از کمبود آب خواهند خورد. اکنون از هر چهار شهر در جهان یک شهر ناامنی آبی را تجربه می‌کند. به‌نوشته این گزارش، سطح دسترسی به آب تا سال 2050 در مقایسه با میزان دسترسی در سال 2015 در مناطق شهری تا دوسوم کاهش خواهد یافت. رقابتی‌تر شدن عرضه آب باعث خواهد شد شرکت‌ها در سراسر جهان میلیاردها دلار برای حفاظت از آب هزینه کنند. این درحالی است که مدت‌هاست به دولت‌ها هشدار داده شده برای مقابله با معضل کمبود آب چاره‌اندیشی کنند.

این مطالعه همچنین نشان داد که کمبود آب نه به دلیل عدم وجود آب کافی بلکه به خاطر سوء‌مدیریت در منابع آب است. بخش زیادی از آب مصرفی جهان در صنایع، کشاورزی و شهرها به شکلی نامطلوب مصرف می‌شود و به همین دلیل هدررفت زیادی دارد. در برخی شهرها بخش عمده آب آشامیدنی در مسیر لوله‌هایی که آب را به خانه‌ها می‌رسانند، از دست می‌رود.

ریچارد دامانیا یکی از اقتصاددان‌های برجسته بانک جهانی و نویسنده این گزارش گفت: «زمانی ضرر کاهش می‌یابد یا حتی در برخی مناطق خطر از بین می‌رود که دولت‌ها با افزایش بهره‌وری و تخصیص 25درصد آب موجود به مصارف ارزشمندتر به کمبود آب واکنش نشان دهند.» این مطالعه نشان می‌دهد که اگر قیمت درستی برای آب تعیین شود و با آن مثل یک منبع ارزشمند اقتصادی رفتار شود، تهدید بی‌آبی و معضلات اقتصادی پس از آن به‌زودی رنگ خواهد باخت. 

براساس این گزارش، وقتی آب رایگان در اختیار مردم قرار گیرد، استفاده بیش از حد از آن و هدر دادنش بسیار ساده می‌شود. اغلب کسانی که مصرف بهینه آب ندارند، در کشورهایی هستند که بالاترین سطح استرس آبی را دارند. در این کشورها همچنین خبری از مشوق‌هایی برای مصرف درست آب نیست. در این گزارش به راهکار بازار محور در استرالیا در دهه 90 میلادی اشاره شده است. این راهکار به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه می‌توان آب را با یک روش پایدارتر و منصفانه‌تر در اختیار مردم قرار داد.