گزارش «فرصت امروز» از وضعیت مادر - صنعتی به‌ نام ریخته‌ گری / کسب‌ درآمد در کنار 1200 درجه حرارت

شاید از ظاهر اصطلاح ریخته‌گری فنی‌بودنش به چشم نیاید و نتوان فهمید که چه افرادی با چه تخصصی در این زمینه فعالیت می‌کنند. اما وقتی با اهالی بازار و دست‌اندرکاران این حوزه گفت‌وگو می‌کنیم، ابعاد فنی و صنعتی این اصطلاح نمایان می‌شود؛ اصطلاحی صنعتی که بازاری گسترده دارد.

در این صنعت همه قطعات مورد نیاز ماشین‌آلات صنعتی و الکترومکانیکی و. . . ساخته می‌شود. اینکه نام این صنعت، ریخته‌گری شده هم بیشتر به این دلیل است که وجه قالب‌گیری و ذوب فلز و ریختن در اشکال مورد نظر در این صنعت برجسته است. از این بخش از ریخته‌‌گری با عنوان ریخته‌گری سنتی یاد می‌شود که با کوره‌های سنتی انجام می‌شود.

اما وجه فنی و مهندسی آن نیز گوشه دیگری از این صنعت است که با آزمایشگاه‌ها و اندازه‌گیری مدرن انجام شده و کوره‌های مدرن یا القایی در آن نقش تعیین‌کننده دارند. برای بررسی صنعت ریخته‌گری در ایران با مهندس حسین جوادیان، عضو اتحادیه ریخته‌گری ایران گفت‌وگویی داشته‌ایم.

شهرک‌های صنعتی؛ مامن ریخته‌گران

ریخته‌گری به‌عنوان یکی از صنایعی که آلودگی‌های صنعتی زیادی را هم به همراه دارد، چندین سال است که فعالانش در شهرک‌های صنعتی مستقر شده‌اند و به‌نوعی از شهرهای بزرگ بیرون رفته‌اند. این اتفاق در مورد ریخته‌گران تهران هم افتاده است و بیش از 600عضو این اتحادیه کسب‌وکارشان را بیرون از دیوارهای شهر پیگیری می‌کنند.

حسین جوادیان در این مورد می‌گوید: فعالان محیط زیست نسبت به آلودگی‌های صنعتی این صنف معترض بوده‌اند که حق هم با آنهاست. به همین دلیل ما مشکلی با حضور در شهرک‌های صنعتی نداریم.این فعال بازار در ادامه و در مورد اوضاع فعلی حاکم بر این صنف می‌گوید: از آنجا که در صنف انواع قطعات مورد نیاز ماشین‌آلات و دستگاه‌های الکترومکانیکی تولید می‌شود، می‌توان به اهمیت این صنف پی برد چون در همه ارکان زندگی مردم حضور دارد. بنابراین صنفی حیاتی و دارای اهمیت بسیار است.در حال حاضر هم بیش از 600عضو تنها در تهران فعالیت می‌کنند که هر کدام از این واحدهای تولیدی برای بین 20 تا 100نفر اشتغال‌زایی کرده‌اند. از کارگران ساده گرفته تا مهندسان متالوژی.

جوادیان در ادامه صحبت‌هایش نگاهی دارد به وضعیت این روزهای بازار و می‌گوید: به دلیل هجوم بی‌رویه اجناس چینی در سال‌های اخیر و نبود هیچ واکنشی برای حمایت از تولید تا همین چهار تا پنج سال اخیر، چند اتفاق در بازار رخ داده است. یکی اینکه واحدهای کوچک که معمولا شکل کارگاهی داشتند و در ابعاد کوچک کار می‌کردند، زیر بار هزینه‌های تولید کمر خم کرده یا ظرفیت تولیدشان را کاهش داده‌اند یا با تجمیع سرمایه شرکت‌های بزرگ‌تری را تشکیل داده‌اند و به کار ادامه می‌دهند.

مثلا خود ما و همکاران‌مان 10کارگاه بوده‌ایم که با تجمیع سرمایه شرکت بزرگ‌تری را تشکیل داده‌ایم که برای بیش از 100نفر هم اشتغال‌زایی را در پی داشته است. اما باید به این نکته اشاره کنم که اگر روند واردات بی‌رویه مانند گذشته ادامه یابد، همین شرکت‌ها هم توان ماندن در بازار را از دست می‌دهند. چون در شرایط فعلی هم تنها با 30 تا 40درصد ظرفیت‌شان کار می‌کنند.

بازار آزاد سوخت، به ضرر تولیدکننده

درودیان در مورد هزینه‌های مواد اولیه و عدم تسهیل‌گری در رابطه با دسترسی به مواد اولیه به «فرصت امروز» می‌گوید: سوخت مصرفی کوره‌های ریخته‌گری مازوت یا همان نفت سیاه است که با اینکه در ایران تولید می‌شود و مشکلی از این بابت نداریم اما به سختی به دست تولیدکنندگان صنف ما می‌رسد.

وی در پاسخ به این سوال که چه مشکلی در این میان وجود دارد، می‌گوید: این سوخت در بازار آزاد ارائه می‌شود که قیمتی بیش از چهار برابر نسبت به قیمت سوخت دولتی دارد. مثلا اگر دولتی‌اش لیتری 50تومان باشد، همین سوخت در بازار آزاد لیتری 200تومان به فروش می‌رود.

درودیان اضافه می‌کند: از دیگر سوخت‌های مورد نیاز کوره‌های ریخته‌گری، باید به گازوئیل اشاره کنم که به جای اینکه در بخش تولید مصرف شود، بسیاری از افرادی که سهمیه دریافتش را دارند، آن را دریافت کرده و در بازار آزاد می‌فروشند و به نوعی تعادل بازار را بر هم می‌زنند.در واقع امروزه فروش گازوئیل از تولید به صرفه‌تر شده و بعضی از افراد زحمت تولید را به خود نمی‌دهند و از این راه‌های کاذب به درآمد بیشتری می‌رسند.

این عضو اتحادیه و فعال بازار در ادامه اشاره‌ای هم دارد به میزان سهمیه گازوئیل هر کارگاه و می‌گوید: با توجه به بزرگی و کوچکی کارگاه و اینکه هر کدام چه تعداد کوره ریخته‌گری دارد، سهمیه گازوئیل‌اش بین 2هزار لیتر تا 50هزار لیتر است.

وی در ادامه اضافه می‌کند که به دلیل آلودگی‌های محیط زیستی که کوره‌های استفاده‌کننده سوخت فسیلی مانند گازوئیل در پی دارند، در سال‌های اخیر کوره‌های سختی در حال کنار رفتن هستند و دیگر از کارایی لازم را هم ندارند. بنابراین کوره‌های برقی جایگزین‌شان شده‌اند. این کوره‌های برقی کار را راحت‌تر کرده‌اند و دیگر آن شعله‌های بی‌حساب و کتاب و دود و گاز خبری نیست و آلودگی محیط زیستی بسیار کمتری دارند. به این کوره‌ها، کوره‌های القایی هم می‌گویند.

ریخته‌گری؛ راهی برای زدودن بیکاری

جوادیان در ادامه صحبت‌هایش باز هم به معضل واردات بی‌رویه اشاره کرده و می‌گوید: اگر موانعی سفت و سخت برای واردات در نظر بگیرند، صنعت ریخته‌گری چون صنعتی مادر محسوب می‌شود و براساس مهارت‌های فنی و آزمایشگاهی پیش می‌رود، می‌تواند در همه جوانب جامعه اثرات مثبت خود را نشان دهد. مثلا شرکت تولید ما با 3هزار آمپر برق کار می‌کند و برای اینکه به این میزان برق، مازوت و گازوئیل دسترسی بهتری داشته باشیم، به شهرکی صنعتی در نزدیکی اردکان رفته‌ایم. این تولیدکننده اضافه می‌کند: کالاهای تولیدی ما شامل شیرآلات کشاورزی، شیرآلات برق و آب و... است.

این تولیدی توانسته با حضور در منطقه‌ای که میزان اشتغال هم بالا نیست، به تنهایی برای بیش از 100نفر کار ایجاد کند. اگر این روند کارآفرینی در سایر شهرهای ایران هم پیگیری شود، افرادی با سطح مهارت‌های ساده تا فنی بیکار نمی‌مانند.

این فعال صنفی اشاره‌ای‌ دارد به دوران بعد از جنگ و می‌گوید: در آن دوران قوانین محکم‌تری برای جلوگیری از واردات وجود دارد و به همین دلیل کارگاه‌های ریخته‌گری هم فعالیت بیشتری داشتند. این رویه باید با رعایت جوانب منطقی باز هم اعمال شود تا صنعت ریخته‌گری در ایران پا برجا بماند.

باز هم آسیای شرقی. . .

وی مهم‌ترین کشورهای صادرکننده قطعات ریخته‌گری به ایران را کره، ژاپن و چند کشور دیگر از آسیای شرقی معرفی می‌کند و ادامه می‌دهد: در حال حاضر بیش از 70درصد از شیر فلکه‌های آب و شیرهای بهداشتی از چین وارد می‌شود. این مسئله در حالی رخ می‌دهد که در ایران توان ساخت این قطعات و وسایل به راحتی وجود دارد و حتی ایران می‌تواند به قطب صادرات این قطعات هم تبدیل شود.

مناطقی چون آسیای میانه، عراق و همسایه‌های شرقی‌مان خواهان این وسایل هستند و در حال حاضر هم صادرات کماکان ادامه دارد اما چین همین قطعات را با قیمت بسیار کمتر از ایران وارد این بازارها کرده و کم‌کم سهم ایران را از این بازارها کاهش می‌دهد. این ارزان قیمتی کالای چینی هم دلیل دارد. مهم‌ترین دلیلش ارزانی کارگر است.

اگر یک کارگر با مشخصات فنی در سطح خوب در چین 250هزار تومان دریافتی دارد همان کارگر با همان مشخصات در ایران 2میلیون تا 2 میلیون و 500هزار تومان دستمزد می‌گیرد. جوادیان در ادامه اضافه می‌کند البته من به‌عنوان یک کارفرما اصلا اعتقادی ندارم که کارگر نباید حقوق خوبی بگیرد.

چون در صنف ما سر و کار کارگران با کوره و آتش و حرارت بالاست و مثلا یک کارگر در طول روز باید در مقابل کوره‌ای کار کند که بیش از 1200درجه حرارت دارد؛ بنابراین باید حقوق خوبی هم بگیرد و نمی‌توان برای کم کردن هزینه‌های تولید، از حق و حقوق کارگران بزنیم. راهکار چیز دیگری است و باید با حمایت از تولید داخلی، میزان تولید را افزایش دهیم تا علاوه بر بازارهای داخلی، بتوانیم به صادرات روی آورده و با ارزآوری هزینه‌های تولید را تامین کنیم.

وی اغلب دستمزدهای پرداختی به کارگران در صنفش را بین یک میلیون تومان تا 3میلیون تومان برآورد می‌کند و می‌گوید: حقوق 3 میلیون تومان و بیشتر از 3 میلیون تومان مربوط به استادکارهای این حرفه است و کارگران ساده تقریبا حقوق وزارت کار و مزایای اضافه‌کاری و. . . را دریافت می‌کنند.

حضور دانشگاهیان در ریخته‌گری

جوادیان می‌گوید در سال‌های اخیر و با ورود کوره‌های مدرن القایی یا همان برقی، تخصص هم وارد این حوزه از کسب وکار شده است. به این صورت که مهندسان رشته‌هایی چون متالوژی با دانش فنی وارد این حوزه شده‌اند که کمک بزرگی به صنف می‌کنند و روش‌ها و ایده‌ها نو و مدرن را به صنف تزریق کرده‌اند.

با این حضور سطح تولیدات هم به سطح استانداردهای جهانی نزدیک‌تر می‌شود چون این مهندسان همه اصول اندازه‌گیری و شناخت مواد اولیه و قالب‌گیری را براساس علم روز انجام می‌دهند تا جایی که آنالیز قطعات و نوع فلزی که برای ساخت‌شان باید به کار گرفته شود، جز با نتایج آزمایشگاهی انجام نمی‌شود.