چند کلیک تا قلب بازار

تهران هزاران کیلومتر با سیلیکون‌ولی، خانه بسیاری از بزرگ‌ترین شرکت‌های های‌تک دنیا فاصله دارد اما به‌‌رغم وجود بسیاری از محدودیت‌ها و تحریم‌های بین‌المللی راهش را به سیلیکون‌ولی نزدیک‌تر کرده و با همت کارآفرینان جوان، فروش آنلاین در ایران روزبه‌روز قدرتمند‌تر می‌شود. حرف از فروش آنلاین که به میان می‌آید ذهن بسیاری از ایرانی‌ها به سمت «دیجی‌کالا» می‌رود. این وب‌سایت خرده‌فروشی آنلاین که به الگوبرداری از شرکت معروف Amazon راه‌اندازی شده، توجه رسانه‌های جهانی را هم به خود جلب کرده است. مجله معتبر فوربس درباره دیجی‌کالا می‌نویسد: وقتی حمید و سعید محمدی در سال 2007 دیجی‌کالا را راه‌اندازی کردند، 20‌هزار دلار سرمایه‌ داشتند، در یک آپارتمان کوچک در تهران دفتر زدند و تنها به دو نفر مهندس حقوق می‌دادند.

حالا اما دیجی‌کالا 85‌درصد بازار خرده‌فروشی آنلاین در ایران را در اختیار دارد و قلب تپنده بازار آنلاین است. حمید محمدی در گفت‌وگو با فوربس می‌گوید: «بازار ایران تشنه تجارت الکترونیک است و فارغ از اینکه چه دولتی سر کار باشد و حتی تحریم‌ها باشند یا نباشند، با مشکلات زیادی دست ‌و پنجه نرم می‌کند.»

دیجی‌کالا که حالا یک ساختمان 10 طبقه را در مرکز تهران در اختیار دارد، باوجود تمام تحولات سیاسی و اقتصادی در ایران سالانه میانگین رشد 200‌درصد را تجربه می‌کند و ثروتش حدود 100‌میلیون دلار برآورد می‌شود. همچنین سهم این وب‌سایت خرده‌فروشی آنلاین از تولید ناخالص ملی ایران حدود 0/7‌درصد است.

چالش‌های خرده‌فروشی آنلاین

ایران یکی از کشورهای جوان جهان است. 70‌درصد جمعیت کشور ما زیر 35 سال سن دارند و این یعنی استقبال از فناوری و دنیای آنلاین در ایران از هر کشوری در منطقه بیشتر است. ضریب نفود اینترنت و تلفن همراه، طبق آمارهای ارائه‌شده با بالاترین میزان در خاورمیانه به ترتیب 55 و 126‌درصد است. اما نکته اینجاست که موانع زیادی برای تجارت الکترونیک در ایران وجود دارد. یکی از مهم‌ترین موانع سر راه تجارت آنلاین در ایران نبود سیستم‌های پرداخت بین‌المللی است.

سیستمی مثل PayPal در ایران وجود ندارد و به‌همین‌خاطر فرآیند انتقال پول در سیستم‌های بین‌المللی غیرممکن است. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری خارجی در ایران پایین است و تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی چون فیس‌بوک و گوگل ممکن نیست. سرعت پایین اینترنت نیز از دیگر چالش‌های سر راه تجارت الکترونیک است. سرعت پایین اینترنت در ایران بر استقبال مردم از بازارهای آنلاین تاثیر منفی مستقیم می‌گذارد. به همه این چالش‌ها، کاغذبازی دست‌وپاگیر اداری را هم اضافه کنید.

گرفتن مجوز برای راه‌اندازی یک فروشگاه آنلاین در ایران نیاز به مجوزهای متعدد از دستگاه‌های مختلف دارد و اگر کسی بخواهد حمید و سعید محمدی باشد و دیجی‌کالایی راه بیندازد باید اول کفش آهنین بپوشد، بعد پا به مسیر پرپیچ‌وخم گرفتن مجوز بگذارد. این بخش همچنین از کمبود سرمایه‌گذاران راغب برای سرمایه‌گذاری و شتاب‌دهنده‌هایی که از استارتاپ‌ها حمایت مالی و تکنیکی کنند، رنج می‌برد.

برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی که از دی ماه امسال آغاز شده نور امید تازه‌ای را برای روی غلتک افتادن بازار خرده‌فروشی آنلاین در ایران ایجاد کرده است. بخش دیگری از چالش‌های این بخش، فرهنگی است.سرمایه‌گذاران ایرانی باید آموزش ببینند که انتظار سود در کوتاه‌مدت را نداشته باشند. از سویی مصرف‌کنندگان ایرانی به «چانه زدن» عادت کرده‌اند و تا دست‌کم 1000 تومان تخفیف نگیرند، کالا را نمی‌خرند. مصرف‌کنندگان ایرانی همچنین برای خرید یک کالا وقت زیادی می‌گذارند و تا چند مرکز عرضه‌کننده را کامل بررسی نکنند، دست به خرید نمی‌زنند.

خرده‌فروش‌های پرطرفدار

کارآفرینان ایرانی به‌‌رغم تمام محدودیت‌ها و چالش‌ها توانسته‌اند کسب‌وکارهای آنلاین محبوبی راه بیندازند. طبق گزارش وب‌سایت روزنامه معتبر Guardian غیر‌از دیجی‌کالا که ابتدا فقط برای عرضه کالاهای دیجیتال به‌وجود آمد اما حالا همه نوع کالایی را می‌توان در آن یافت، خدمات آنلاین تحویل «غذای خانگی مامان‌پز»، سایت تامین مالی جمعی «حامی‌جو»، وب‌سایت خرید و تخفیف گروهی «تخفیفان»، وب‌سایت به‌اشتراک‌گذاری فیلم «آپارات» و وب‌سایت خرید و تخفیف گروهی «نت‌برگ» و وب‌سایت خریدوفروش کالاهای نو و دست‌دوم «دیوار» از جمله شناخته‌شده‌ترین فعالان بازار خرده‌فروشی آنلاین در ایران هستند.

رتبه ایران در تجارت الکترونیک

محمد گرکانی‌نژاد، رئیس مرکز تجارت الکترونیک وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا اعلام کرد که ایران رتبه 69 را در تجارت الکترونیک میان کشورهای جهان داراست. به گفته آقای گرکانی‌نژاد این رتبه با توجه به قابلیت‌های ایران در بخش‌های گوناگون شایسته کشورمان نیست.در ‌حال ‌حاضر و طبق آخرین آمارهای جهانی، ایران از نظر تجارت الکترونیک در رتبه 69 قرار دارد.

این رتبه البته از نظر مقامات وزارت صنعت، معدن و تجارت چندان رضایت‌بخش نیست. این رتبه با توجه با قابلیت‌های بالایی که ایران در زمینه‌های گوناگون دارد، حق ایران نیست. آقای گرکانی‌نژاد در ادامه گفت که جهان اکنون پیشرفت‌های زیادی در تجارت الکترونیک داشته و درآمد شرکت‌های بزرگ غربی از تولید ناخالص ملی برخی از این کشورها پیشی گرفته است.

به گفته او، تجارت الکترونیک کاملا همسو با استانداردهای محیط زیست است و به صرفه‌جویی در زمان و انرژی مصرف‌کننده کمک شایانی می‌کند. او همچنین سهم خاورمیانه در تجارت الکترونیک را بسیار کم دانست. با برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، درهای بازار ایران حالا به روی غول‌هایی مانند آمازون و ای‌بی باز خواهد شد. حضور فعال این شرکت‌ها معتبر و باتجربه، چالش بزرگی برای شرکت های ایرانی مانند دیجی‌کالا خواهد بود. روزنامه «فرصت امروز» با دیجی‌کالا تماس گرفت تا نظرات آنها را درباره آینده بازار آنلاین ایران بپرسد اما این شرکت حاضر به پاسخگویی به ما نشد.