چرا چاه‌های غیرمجاز وجود دارند؟

امروز مسئله آب به قدری مهم و جدی شده که مسئولان و کارشناسان به هر بخشی که نیاز به مصرف دارد، چشم می‌دوزند و به فکر راهکاری هستند تا درصدی از حجم آن را کم کنند. اینکه متولیان امر برای بهینه کردن مصرف آب، تمام تلاش‌شان را به کار گرفته‌اند، بسیار پسندیده و قابل تقدیر است. اما یک موضوع مهم را در این میان نباید فراموش کرد و آن انتخاب راهی است که کمترین ضرر و آسیب را برای بهره‌برداران و مجموعه‌ای که جهت چرخش اقتصاد کشور تلاش می‌کنند، در پی داشته باشد، بنابراین چنین هدفی مقدس و دست یافتنی است.

استفاده از منابع آب زیرزمینی یکی از راه‌های تامین مایه حیات برای اراضی کشاورزی است، به‌خصوص در مناطقی که آب‌های سطحی و جاری، کمتر وجود دارند، بنابراین حفاری زمین و رسیدن به نخستین منبع ذخیره در زیرزمین، برای کشاورزان در اولویت قرار می‌گیرد. با اینکه در قرن‌های گذشته از این منبع خدادادی استفاده شده اما اکنون به دلیل محدودیت‌هایی که برای منابع آبی به وجود آمده، نظارت بر چاه‌های کشور در دستور کار دولتمردان قرار گرفته است. بر این اساس، معاون آب، خاک و صنایع کشاورزی وزارت جهادکشاورزی، حفظ آب‌های زیرزمینی را در گرو پلمب چاه‌های غیرمجاز دانسته و بر آن تاکید کرده است.

اصولا چاه‌های کشور به دو دسته مجاز و غیرمجاز تقسیم می‌شوند. به‌طور عامیانه، چاه‌های مجاز آنهایی هستند که مجوز بهره‌برداری دارند اما غیرمجازها فاقد این پروانه هستند. اگر قرار باشد تخلف یا اضافه برداشتی اتفاق بیفتد، هر دو گروه به‌صورت بالقوه می‌تواند زمینه‌ساز باشد. بنابراین وزارت نیرو برای جلوگیری از تخلف در چاه‌های دارای مجوز، از کنتورهای خروج آب استفاده و تمام حلقه‌ها را ملزم به نصب آن کرد. به این ترتیب تا حدودی کنترل و نظارت بر این چاه‌ها سهل‌الوصول‌تر خواهد بود. اما با توجه به ارائه مجوز به بسیاری از چاه‌ها چرا چاه‌های غیرمجاز وجود خارجی دارند؟

یکی از مهم‌ترین دلایلی که می‌توان نام برد، فرهنگ نادرست و علاقه‌مندی برخی بهره‌برداران به سودهای نادرست است ولی موضوع دیگری که نباید از نظر دور داشت، بحث واگذاری زمین به بهره‌بردار بیش از سهمیه آبی است که در اختیار دارد. به‌عنوان مثال، کشاورزی را در نظر بگیرید که قرار است 50لیتر در ثانیه حق استفاده از آب را در مدتی معین داشته باشد اما از آن طرف دو تا سه برابر این حجم آب، زمین برای کشت در دست دارد. آیا این خود عاملی برای تمایل به سمت حفاری چاه غیرمجاز نیست؟ در این برهه تنها اهمیت دادن به بحث فرهنگ و آموزش کشاورزان می‌تواند در بلندمدت آثار مثبتی داشته باشد. به نظر می‌رسد چنین راهی، بهتر از برخورد قهری با بهره‌برداران خواهد بود.