گزارش «فرصت امروز» از وضعیت فعالیت در آموزشگاه های خلبانی / پرواز 90 میلیونی

خلبانی هر چند حرفه ای جذاب، باکلاس و پردرآمد به نظر می رسد اما شاید بهتر است سختی ها و خطرات این حرفه را از زبان یک خلبان شنید تا بتوان در مورد آن قضاوت کرد. خلبان در طول پرواز خود مسئولیت جان صدها مسافر را بر دوش دارد. داشتن توانایی مدیریت بحران و حفظ قوه تعقل و تفکر و خونسردی حتی تا دم مرگ توانایی هایی است که یک خلبان به آن نیاز دارد. گرفتن بهترین تصمیم در کوتاه ترین زمان با حفظ خونسردی، همان مدیریت عالی بحران است.

از همین رو شاید خلبانی یکی از مشاغلی باشد که برای ورود افراد به آن باید دقت نظر بالایی داشت و همین سبب می شود که شرایط برای ورود افراد علاقه مند به این حرفه سخت تر و خلبانی و پرواز به یکی از آرزو ها و حرفه های دست نیافتنی تبدیل شود.

متاسفانه به علت ضعف در اطلاع رسانی در زمینه خلبانی هواپیماهای مسافربری خیلی از افراد از چگونگی ورود به این دوره اطلاع ندارند و درصد زیادی از افراد فکر می کنند برای ورود به این رشته اول باید وارد ارتش شده سپس از طریق ارتش به خلبانی هواپیماهای مسافربری بروند، در صورتی که نمی دانند همه افرادی که وارد ارتش می شوند نیز خلبان نمی شوند و فقط یک سری افراد خاص براساس رتبه ای که به دست می آورند می توانند خلبان هواپیماهای جنگنده شوند.

برای خلبان شدن شما باید از طریق آموزشگاه هایی که زیر نظر سازمان هواپیمایی کشوری فعالیت می کنند اقدام به ثبت نام کنید و مطابق با منابع آموزشی و سرفصل های تعیین شده تحت تعلیم قرار بگیرید. برای بررسی بیشتر و پی بردن با چند و چون شرایط ورود به این شغل حساس و پرخطر با کاپیتان محمد حسنی، سرپرست و عضو هیات مدیره مرکز آموزش خلبانی آرتاکیش به گفت وگو نشسته ایم.

شرایط خلبان شدن

نخستین راه ورود به حرفه خلبانی ورود به دانشگاه و پذیرش کنکور است. برای ورود به دانشکده پرواز شرکت هواپیمایی کشور، فرد متقاضی باید دارای مدرک دیپلم متوسطه و مدرک پیش دانشگاهی در رشته ریاضی باشند و در کنکور سراسری شرکت کند. البته تازه این اول راه است و فرد در صورت کسب نمره علمی لازم و انتخاب کد رشته خلبانی در انتخاب رشته خود می تواند وارد مرحله معاینه پزشکی، مصاحبه و گزینش شرکت هواپیمایی کشوری شود.

شاید اگر ما در چند دهه  گذشته زندگی می کردیم باید همچنان در حسرت دستیابی به آرزوهایمان بودیم اما گسترش آموزش های غیردولتی و رشد موسسات خصوصی کار را برای تحقق آرزوهایمان آسان تر کرده است.

اگر شما هم جزو آن دسته از کسانی هستید که نتوانسته اید آرزوی پرواز را با ورود به دانشگاه محقق کنید، راه دیگری پیش پا دارید؛ راهی که کمی آسان تر به نظر می رسد اما هزینه مالی بسیاری در بردارد. از آنجایی که امروز فضای مجازی کار دسترسی به اطلاعات را برای ما آسان کرده، یک گشت زنی ساده در اینترنت می تواند چندین موسسه آموزشی را پیش پای شمایی که عزم تان را برای خلبانی و پرواز جزم کرده اید، بگذارد.

آموزشگاه آرتاکیش در سال 1380 تاسیس شده و 15 سال است که در زمینه آموزش علوم و فنون هوانوردی به علاقه مندان به پرواز فعالیت می کند. این مرکز یکی از بزرگ ترین واحدهای تعلیم و یادگیری خلبانی در منطقه خاورمیانه است و درحال حاضر با بهره گیری از 25 استاد خلبان، بیش از 300 دانشجوی دختر و پسر را جذب کرده و آموزش می دهد. محل برگزاری کلاس های عملی فرودگاه پیام واقع در مهرشهر کرج است. 90درصد متقاضیان پسر و مابقی دختر هستند.

کاپیتان حسنی در مورد وضعیت کلی این حرفه کاملا تخصصی می گوید: خلبانی شغلی است که در عین جذابیت بسیار حساس است و نیاز به مهارت ها، خونسردی و مدیریت بحران عالی دارد. بالاترین فرد در سیستم هدایت و كنترل و نظارت هواپیما خلبان است كه در واقع فرمانده هواپیمایی كه  میلیون ها دلار ارزش دارد به حساب می آید.

در حال حاضر چهار مدرسه خصوصی خلبانی در کشور فعال هستند که زیر نظر سازمان هواپیمایی کشوری فعالیت می کنند. مواد آموزشی و سرفصل دروس ارائه شده کاملا منطبق با استانداردهای روز دنیا و تحت نظارت سازمان هواپیمایی کشوری است و چیزی خارج از موارد ذکر شده در آیین نامه اجرایی و آموزشی سازمان تعلیم داده نمی شود. این استانداردها و مقررات آموزشی به طور دائم و همیشگی در حال به روز شدن است تا مبادا از شرایط روز دنیا عقب بمانیم.

شرایط عمومی و اختصاصی

سابق بر این رسیدن به شغل خلبانی به راحتی ممکن نبود، اما الان با استفاده از شرایط جدید آموزشی و فعالیت بخش خصوصی در رابطه با آموزش و تربیت کادر پروازی این مشکل هم برطرف شده است. حداقل سن برای ورود به کلاس های آموزشی 18 سال است که برای آقایان باید وضعیت سربازی شان مشخص شده باشد. حداقل تحصیلات دیپلم است و اگر هنرجویان دانشجوی رشته های دیگر دانشگاهی هم باشند، اشکالی ندارد و بلامانع است.

از سلامتی کامل برخوردار باشند و سابقه عمل جراحی و بیماری های حاد هم نباید داشته باشند. زبان تدریس در این دوره ها انگلیسی است که متقاضیان باید به آن اشراف داشته باشند. حتی اگر خیلی مسلط نباشند مشکل خاصی ندارد و می توانند در کلاس های جانبی به تقویت زبان انگلیسی بپردازند. از نظر بینایی و قدرت دید نیازی به سلامت کامل چشم ها نیست.

حتی با لیزرینگ و داشتن درصدی آستیگماتیسم منعی برای شرکت در حرفه خلبانی نیست. این مسائل بیشتر مختص به هواپیماهای شکاری و جنگنده است که شرایط خاص تری را می طلبد. در حال حاضر افراد علاقه مند با دندان های پر کرده هم می توانند در این شغل دوره ببینند و فعالیت کنند.

حداقل قد 165 سانتیمتر و حداکثر وزن هم 95 کیلوگرم است. البته بین قد و وزن افراد متقاضی باید تناسب و هارمونی وجود داشته باشد تا در کار دستگاه های داخلی بدن اختلالی پیش نیاید. برای حضور در دوره های آموزش خلبانی محدودیت سنی وجود ندارد و هر کسی که سنش بالای 18 سال باشد و تست های پزشکی را با موفقیت بگذراند، می توانند به عنوان دانشجوی خلبانی تحت تعلیم قرار بگیرد.

حسنی در مورد وضعیت سنی می گوید: این مسئله مانعی برای هنرجوی خلبانی ایجاد نمی کند و افراد بالای 18 سال این امکان را دارند که بتوانند در این دوره ها شرکت کنند. این موضوع فقط در موقع کار و استخدام مورد توجه است و هر چقدر سن داوطلب کمتر باشد، شانس بیشتری برای جذب و استخدام در ایرلاین ها خواهد داشت و شرکت های هواپیمایی تمایل دارند که از نیروهایی با سن کمتر استفاده کنند. ضمن اینکه محدودیتی از لحاظ جنسیت وجود ندارد و خانم ها و آقایان می توانند دوره های آموزشی را بگذرانند.

کیفیت بالاست!

از قرار معلوم کیفیت آموزشی و نحوه تعلیم امور مربوط به تربیت کادر پروازی در کشور بسیار بالاست و از این لحاظ جزو کشورهای تراز اول جهان هستیم. کاپیتان حسنی در این خصوص می افزاید: کیفیت کاری و آموزشی ما خیلی خوب است و از این جهت در دنیا در رده های بالای تربیت خلبان قرار داریم. حتی بورسیه های سازمان هواپیمایی کشوری هم در همین آموزشگاه ها دوره می بینند و خلبان می شوند.

این دانشجویان در خود سازمان کلاس های تئوری را می گذرانند و برای دوره های عملی به آموزشگاه هایی مانند ما فرستاده می شوند. در حال حاضر کشورهای آمریکا، آلمان و انگلیس در صدر بهترین های جهان در آموزش خلبانی هستند، ولی ما از لحاظ تئوریک از آنها جلوتر هستیم، تازه ما امکانات آنها را هم در اختیار نداریم. تنها مشکل ما دراین زمینه کمبود و نداشتن هواپیمای کافی است.

این را هم بگویم که ما درخواست های زیادی از کشورهای دیگر مخصوصا کشورهای منطقه برای تعلیم فنون هوانوردی داریم که به خاطر مسائل امنیتی و حفاظتی مقدور نیست و دانشجوهای خارجی پذیرش نمی شوند ولی ما این توان را داریم که در صورت رفع موانع قانونی و امنیتی، در زمینه آموزش به اتباع خارجی هم فعالیت داشته باشیم.

دوره های پروازی

یک خلبان به دلیل در اختیار داشتن یک هواپیما که  میلیون ها دلار ارزش دارد باید شرایط پذیرش این مسئولیت خطیر را داشته باشد كه این آمادگی طی مراحلی سنجیده می شود. در گام اول متقاضی باید از از لحاظ جسمی و تایید شاخص های سلامتی در معاینات پذیرفته شود. بعد از گذراندن تمامی معاینات پزشکی در صورت قبولی کارت AMC  داده می شود که نشان دهنده سلامت کامل فرد است و مجاز به شرکت در کلاس های خلبانی خواهد بود.

در صورت قبولی در آزمون علمی و پزشكی اولیه چنانچه زبان انگلیسی را خوب بدانند نیازی به گذراندن دوره كلاس زبان ندارند، اما در صورتی كه آمادگی لازم را نداشته باشند باید دوره آموزش زبان انگلیسی را طی کنند.

چنانچه دانشجویان در دروس تئوری نمرات لازم را كسب كرده و در آزمایش كتبی، شفاهی و عملی پرواز نیز موفق شوند در این مرحله گواهینامه خلبانی شخصی(PPL)  به آنها داده می شود و از این به بعد به عنوان یك خلبان دارای گواهینامه می تواند پرواز کند ولی قوانین به این دسته از خلبانان اجازه فعالیت حرفه ای نمی دهد، یعنی نمی توانند شغل خلبانی را پیشه كنند و صرفا می توانند به عنوان تفریح یا با هواپیمای شخصی خود پرواز داشته باشند و مجاز به پرواز با هواپیماهای سنگین و مسافربری یا باری و غیره نیستند، و اگر شخص قصد داشته باشد یك خلبان حرفه ای بشود لازم است دوره عالی خلبانی را طی كند كه این دوره شامل خلبانی بازرگانی (CPL)، خلبانی با هواپیمای چند موتوره و یك دوره كوتاه مدت آموزش سیستم های هواپیمایی كه قرار است با آن پرواز كند، است تا بتواند جذب شركت های هواپیمایی شده و به  عنوان یك خلبان حرفه ای مشغول به خدمت شود.

یك خلبان به لحاظ تنظیم ساعات پرواز در اوقات متفاوت نمی تواند برنامه ریزی دقیقی برای زندگی شخصی خود داشته باشد و بیشتر باید از یك برنامه شناور استفاده کند. بدین گونه كه در هرهفته یا هر ماه برنامه پرواز تغییر می كند و چنانچه با این تغییرات آشنا نباشد، در زندگی شخصی دچار مشكل خواهد شد.

  فرد خلبان باید از سلامت جسمی و روحی برخوردار باشد به همین لحاظ تا سن تقریبا 40 سالگی هر سال یكبار و بعد از سن 40سالگی هر شش ماه یكبار مورد آزمایشات خاص قرار می گیرد. در كل فرد داوطلب این رشته باید به موقعیت حساس و پرمخاطره این رشته توجه داشته باشد و با اطلاعات كافی و كاملی متقاضی این رشته شود.

شرایط کاری

خلبانی شغلی است که نیاز آن همواره احساس می شود و در بخش های مختلفی از خدمات این صنف استفاده می شود. فعالیت در حوزه پرواز به بخش های مختلفی تقسیم می شود و تخصص های بالایی را در زمینه های مختلف آموزش، تعمیرات، نگهداری و سایر مهارت های جانبی می طلبد.

حسنی در این مورد می گوید: اگر تحریم ها به طور کامل برداشته و هواپیماهای جدید وارد کشور شود، بدون تردید کمبود خلبان خواهیم داشت و باید نفرات جدید جایگزین شوند. وی در مورد هزینه های آموزش و پرخرج بودن آن می افزاید: طول مدت دوره های سه گانه دو سال است و صفر تا صد آن بین 90 تا 95 میلیون تومان هزینه دارد.البته این مبلغ با توجه به شرایط اقتصادی فعلی ممکن است زیاد باشد ولی همین رقم یک سوم قیمت جهانی است و این درحالی است که کیفیت کاری و آموزشی ما بسیار بالاست.

پرسنل کادر پرواز تربیت شده خودمان هستند و بیشتر هنرجوها هم جذب شرکت های هوایی شده اند. حسنی در مورد دستمزد یک خلبان می گوید: حقوق پرداختی به یک خلبان بستگی به ساعت پرواز، سابقه، مسافت طی شده و... دارد که به طور معمول از 5 میلیون تومان شروع می شود و به 25 میلیون می رسد.

***

سرمایه اولیه:

برای راه اندازی یک آموزشگاه خلبانی به مبلغ زیادی احتیاج دارید. توجه داشته باشید با پول کم کاری از پیش نخواهید برد. برای تاسیس یک آموزشگاه هوانوردی مهم ترین وسیله و ابزار کار خود هواپیماست که برای شروع به 4 تا 6 فروند نمونه مخصوص آموزش (دونفره و چهار نفره) نیاز است. قیمت هواپیماهای آموزشی بین 700 تا 800 میلیون تومان برای هر فروند است. ضمن اینکه هزینه های دیگری از قبیل لوازم و قطعات یدکی، سوخت هواپیماها، هزینه تعمیرات و نگهداری را باید کنار بگذارید.

برای تهیه یک دفتر کار و برگزاری کلاس های تئوری به فضای مناسب احتیاج دارید که 5-4 میلیارد هزینه ساختمان می شود. تجهیز مرکز آموزش، تهیه ادوات و تجهیزات مورد نیاز و همه چیزهایی که برای یک آموزشگاه لازم است، باید حداقل مبلغ 20 میلیارد تومان خرج کنید. این رقم می تواند به 100 میلیارد تومان هم برسد.

***

مجوزها و ریسک ها :

آموزش هوانوردی و خلبانی یک کار بسیار حساس و تخصصی است که نیاز به مهارت های بالایی دارد. تمام فعالیت های مراکز خلبانی زیر نظر سازمان هواپیمایی کشوری است و همه مجوزهای لازم از سوی این مرکز صادر می شود. ضمن اینکه تمامی گواهینامه ها در هر رده و درجه ای که باشد از سوی این سازمان اعطا می شود.

از مهم ترین کاستی های موجود در این حرفه کمبود هواپیما و قطعات یدکی آن است، به طوری  که در زمینه تعمیرات و نگهداری آن مشکلی نداریم و همه خدمات فنی و اورهال در داخل کشور و به دست متخصصان داخلی انجام می شود. مهم ترین چالش این صنعت تحریم های بین المللی است که راه تامین و خرید لوازم و ادوات مورد نیاز را دشوار می کند و موجب تاخیر در امر آموزش و بالا رفتن هزینه ها می شود.

***

با این گواهی نامه ها پرواز کنید

گواهینامه شخصی PPL

حداقل مدت دوره هشت ماه،  496  ساعت کلاس زمینی دوره PPL ،چهل ساعت پرواز با هواپیمای PIPER 28،  پنج ساعت پرواز با شبیه ساز TB21.

این مرحله دوره آغازین آموزش خلبانی است که دانشجو پس از فارغ التحصیلی امکان پرواز با هواپیمای شخصی در روز و شرایط آب و هوایی مناسب را دارد، به طوری که دانشجو برای یک پرواز تفریحی و با هواپیمای سبک قابلیت لازم را کسب کرده است.

در این مرحله دانشجو «SOLO» می شود و قدرت پرواز انفرادی را پیدا می کند، یعنی پس از حدود 14 ساعت پرواز با استاد خلبان به تشخیص استاد خود می تواند به تنهایی پرواز کند. مسیریابی در این مقطع به صورت دید بیرون و عوارض زمین (VFR)  با استفاده از نقشه های مخصوص انجام می شود.

گواهینامه بازرگانی CPL 

حداقل مدت دوره 10 ماه، 385ساعت کلاس زمینی دوره  CPL، صد ساعت پرواز با هواپیمای PIPER 28 و 10ساعت پرواز با شبیه ساز TB21.

دومین دوره آموزش خلبانی پرواز بازرگانی است فارغ التحصیلان این دوره جهت استخدام در شرکت هایی که خدمات هوایی ارائه می دهند مانند «شرکت های مسافربری، حمل و نقل، سمپاشی، ایرتاکسی» تربیت می شوند.

مدت پرواز در این دوره ۱۰۰ ساعت است مسیریابی در این مقطع به صورت دید بیرون و عوارض زمین (VFR)  با استفاده از نقشه های مخصوص انجام می شود که در این دوره دانشجو با پرواز مستقل (SOLO)  به نقاط دورتر به تجربه های جدیدتری در مسیریابی و نقشه خوانی، مکالمات پیشرفته با برج مراقبت دست می یابد.

گواهینامه پرواز با دستگاه IR

حداقــــل مـــدت دوره سه مـــاه، 320ســـاعت کلاس زمینی دوره IR، بیست ساعت پرواز با هواپیمای CESSNA 172 & PIPER 28، 20  ساعت پرواز با شبیه ساز TB21.

این مرحله دوره تکمیلی PPL,CPL است. در این دوره دانشجو پرواز بدون دید را می آموزد. در این مرحله دانشجو با استفاده از تجهیزات ناوبری هواپیما بدون بهره گیری از دید بیرونی تمامی مراحل مسیریابی پرواز را فرا  می گیرد. پرواز در این مرحله 40 ساعت است که دانشجو می تواند 20 ساعت پرواز با هواپیمای واقعی و 20 ساعت دیگر را با شبیه ساز (سیمولاتور) مورد تایید سازمان هواپیمایی کشوری در این مقطع انجام دهد.

گواهینامه استاد خلبانی AFI

- حداقل مدت دوره سه ماه

- 65  ساعت کلاس زمینی دوره AFI

- 50  ساعت پرواز با هواپیمای PIPER 28

این دوره مختص متقاضیانی است که تمایل دارند هنر و علم پرواز را به دیگر دانشجویان بیاموزند. هر خلبانی که علاقه مند به استاد خلبانی در مدارس و مراکز آموزش خلبانی باشد باید 50 ساعت تحت آموزش این دوره قرار گیرد.