ورود به باشگاه جهانی تولیدکنندگان قهوه

قهوه یکی از نوشیدنی‌های متداول در دنیاست و از قرن‌ها پیش مورد توجه و استفاده همگان بوده است. در این بین برخی کشورها قابلیت کشت این دانه را در سرزمین خود ندارند و سال‌هاست که  وارد‌کننده این محصول هستند. در واقع خاستگاه اصلی کشت عمده قهوه جهان روی کمربند استوایی و مناطق پر باران قرار دارد که از جمله این کشورها برزیل با تولید حدود یک سوم قهوه در جهان رتبه اول و بعد از برزیل کشورهای ویتنام، کلمبیا و اندونزی به ترتیب در رتبه‌های دوم تا چهارم قرار دارند.

ایران یکی از کشورهایی است که همواره انواع قهوه‌های فرآوری شده را از کشورهای مختلف خواه خاستگاه آن، خواه از کشورهای دارای صنعت فرآوری این دانه وارد می‌کرده و می‌کند. تاریخ نشان می‌دهد که مصرف قهوه در میان ایرانیان از قرن نهم تا پانزدهم بسیار مرسوم بوده و صوفی‌ها با نوشیدن قهوه می‌توانستند خود را برای انجام مراسم مذهبی بیدار نگه دارند، اما به دلیل اینکه کشورهای تولید‌کننده قهوه مسافت زیادی تا ایران داشتند، حمل‌و‌نقل قهوه به کشورمان مشکلات بسیاری به همراه داشت. از طرفی نزدیکی تولید‌کننده‌های عمده چای نظیر چین به جاده اصلی تجارت آن زمان یعنی «جاده ابریشم» سبب شد که تجارت و حمل‌و‌نقل چای با سهولت بیشتری در ایران صورت گیرد و این‌گونه چای در میان ایرانیان صدرنشین نوشیدنی ها شد.

در سال‌های اخیر اما با توجه به تاکید پزشکان به نوشیدن قهوه و خواصی که این دانه دارد، واردات این محصول بیشتر شد تا اینکه در سال 86 شرکتی به نام صنایع قهوه پارت‌سازان با نام تجاری «مولتی کافه» تصمیم گرفت مسیر تازه‌ای پیش روی صنعت فرآوری و بسته‌بندی قهوه در ایران باز کند، به‌گونه‌ای که امروز به‌عنوان تنها تولیدکننده قهوه فوری در ایران شناخته می‌شود. «فرصت امروز» سری به این شرکت زد تا از وضعیت سرمایه‌گذاری و وضعیت بازار این محصول در ایران گزارشی تهیه کند. گفت‌وگوی ما با سامان شفیعی ،مدیر صادرات این شرکت را در ذیل می‌خوانید.

***

چگونه می‌شود نام تولیدکننده بر شرکتی گذاشت، در حالی که در ایران اصلا تولید دانه قهوه نداریم؟ 

در خصوص محصولی مانند قهوه، کشت آن بخش اصلی ماجرا به حساب نمی‌آید و در عمل قسمت اصلی، فرآوری قهوه و گرفتن انواع محصولات از دانه برشته شده تا قهوه آسیاب شده و انواع قهوه‌های فوری است. از سوی دیگر ترکیب یا اصطلاحا Blend دانه‌های قهوه برای شرکت‌های فرآوری‌کننده قهوه در سراسر دنیا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فرآیند تولید قهوه در ایران در واقع شامل ورود ماده اولیه به کارخانه (که همان دانه‌های سبز قهوه است) و سپس پروسه پاکسازی، برشته کردن، آسیاب و... به وسیله ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته است. از این رو اگر شرکتی بتواند پروسه صفر تا 100 تولید را روی دانه سبز قهوه طی و محصول نهایی را وارد بازار کند به‌عنوان تولیدکننده این محصول شناخته می‌شود.

خدمت شما به بازار بیشتر شامل چه گروه‌هایی می‌شود؟ 

در ایران علاوه   بر مصرف‌کنندگان نهایی که از قهوه فوری به‌عنوان نوشیدنی مورد علاقه خود استفاده می‌کنند، صنایع مختلف از جمله شرکت‌های تولیدکننده شیرینی، بیسکویت، شکلات و شرکت‌های لبنی و تجار قهوه فوری از جمله مشتریان ما به حساب می‌آیند. 

هر کدام از این بخش‌ها تا چند سال گذشته و برخی هم‌اکنون (البته تعداد کمی هستند) قهوه فوری مورد نیاز تولیدات خود را از خارج کشور وارد می‌کردند که خود به خود موجب خروج مبالغ قابل توجهی ارز از کشور می‌شدند. امروز شرکت ما دانه سبز قهوه را از کشورهای خاستگاه این دانه وارد کرده و تمام مراحل تولید قهوه فوری را در داخل کشور انجام داده و ضمن اشتغال‌زایی و ایجاد ارزش افزوده، قهوه فوری را به دست مشتری‌های مختلف می‌رساند، به علاوه قسمت اعظم تولید این شرکت صادر می‌شود. 

واردات مواد اولیه از کدام کشورها انجام می شود و صادرات به کجا دارید؟ 

مواد اولیه ما که بخش اصلی آن همان دانه سبز قهوه است بسته به ترکیب محصول نهایی که برای تولید مدنظر است از کشورهای مختلف از جمله برزیل، هندوراس و کشورهای کشت‌کننده در جنوب شرق آسیا وارد و پس از فرآوری و تولید انواع محصولات به بازارهای هدف از جمله ترکیه، لهستان، ارمنستان، سوریه، بلغارستان، بلاروس، روسیه، عراق و سنگال صادر می‌شود. 

برای تاسیس این کارخانه و ورود تجهیزات به کشور چقدر سرمایه اولیه نیاز است تا سرمایه‌گذاری وارد این بازار شود؟ 

بازار قهوه در ایران و فرهنگ مصرف آن به‌عنوان یک نوشیدنی مفید در سال‌های اخیر در کشورمان رشد قابل توجهی داشته و بنا به آمار موجود، سالانه رشد مناسبی را نیز تجربه می‌کند. فعالیت در بازار قهوه شامل بخش‌های مختلفی می‌شود. برای نمونه سال‌ها است که در ایران افرادی دانه قهوه (عمدتا دانه برشته شده یا(Roasted) ، قهوه آسیاب شده و انواع قهوه فوری را به کشور وارد می‌کنند و چه در بازار و چه در نقاط فروش مختلف در سطح شهرها به دست مصرف‌کنندگان مختلف این نوشیدنی در ایران می‌رسانند. این بخش نیاز به یک میزان سرمایه دارد. 

 از سوی دیگر، در سال‌های اخیر شرکت‌های مختلف خوبی ایجاد شده‌اند که محصولات مختلف قهوه را یا وارد کرده یا در داخل تامین می‌کنند و با خرید انواع ماشین‌آلات بسته‌بندی، قهوه و محصولات مختلف فرآوری شده آن را در بسته بندی‌های مختلف در بازار توزیع می‌کنند و به فروش می‌رسانند. این بخش هم سرمایه متناسب خود را می‌طلبد. 

اما تاسیس یک کارخانه فرآوری قهوه و تولید قهوه فوری یک سرمایه‌گذاری عظیم است که با واردات ماشین‌آلات روز دنیا و به کارگیری افراد متخصص می‌تواند ایران را در باشگاه تولیدکنندگان قهوه فوری در دنیا قرار دهد. در مجموع ایجاد چنین کارخانه‌ای در ایران حدود 10 تا 20 میلیون دلار با توجه به حجم کار و تعداد محصولاتی که تولید می‌کنید سرمایه اولیه نیاز دارد. 

برای شروع، علاوه بر سرمایه مالی گفته شده چه گام‌هایی باید برداشته شود؟ 

به هرحال پس از انتخاب نوع فعالیت و بخش مورد نظر و تامین امکانات اولیه چه در زمینه تولید یا چه بسته‌بندی شما باید از وزارت صنایع، پروانه بهره‌برداری بگیرید، علاوه بر این پروانه، نیاز به یک سری مجوزهای دیگر مانند مجوزهای استاندارد و مجوزهای بهداشت هم دارید. به علاوه فضای مناسب برای تولید نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. 

در نهایت باید با توجه به حجم کار برای خود چارت سازمانی طراحی و نیروی انسانی را چیدمان کنید. در خصوص نیروی انسانی اگر کسی در فکر تولید قهوه فوری و ایجاد کارخانه باشد، به حدود 150 تا 200 نیروی متخصص و آموزش دیده نیاز دارد. این شمار افراد برای فعالیت در بخش‌های مختلف از جمله مدیریتی (مهندسان صنایع)، آزمایشگاهی (مهندسان شیمی و صنایع غذایی)، مهندسان مکانیک، نیروهای فروش و بازاریابی (بازرگانی) و کارگران خط تولید نیاز هستند. 

محصولات تولید شده در چنین کارخانه‌ای شامل چه مواردی است؟ 

محصولات تولیدی شامل انواع قهوه دم کردنی و قهوه فوری به‌صورت فله شامل قهوه فوری پودری یا Spray Dried، قهوه فوری گرانول، قهوه فوری فریز و قهوه فوری پودری هل‌دار است. علاوه بر این، می‌توان انواع قهوه‌های فوری ذکر شده را در بسته‌بندی‌های مختلف در بازار‌های داخل و خارج کشور به فروش رساند. 

حمایت‌های دولت برای تولید چنین محصولی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 

در خصوص کالاهای یونیک و لوکس اینچنینی که می‌تواند یکی از منابع درآمدزا برای کشور در بخش صادرات کالاهای غیرنفتی باشد و همچنین از سوی دیگر مانع خروج ارز از کشور شود، بی‌شک نیاز به حمایت دولت است. شاید بیشتر از حمایت، این نیاز حس می‌شود که دولت از سنگ‌اندازی جلوی صادرکنندگان بکاهد. قوانین گمرکی ما باید حامی صادرکننده و به‌خصوص صادرکنندگان کالاهای خاص باشد. البته در دولت یازدهم این مهم تا حد زیادی مورد توجه قرار گرفته اما هنوز تا ایده آل‌ها فاصله داریم. 

مزیت‌های این سرمایه‌گذاری چیست ؟ 

قهوه یکی از نوشیدنی‌های پرطرفدار در جهان است و مصرف سالانه آن هم در جهان و هم در ایران و منطقه ما رو به رشد است و این به معنی پتانسیل‌های بالقوه برای پیشرفت در این صنعت است. در واقع قهوه به دلیل خواصی که دارد و همچنین نشاطی که در افراد ایجاد می‌کند یکی از نوشیدنی‌های جهان مدرن به شمار می‌آید. 

تهدیدهای بالقوه برای سرمایه‌گذاران این صنعت چه مواردی است؟ 

اصلی‌ترین تهدید برای هر کسب‌و‌کاری بی‌شک نبود ثبات در اقتصاد است. نمونه‌اش همین اتفاقاتی است که در سال‌های آخر دولت قبل شاهد آن بودیم. وقتی شما تحریم می‌شوید، انتقال پول شما با مشکل مواجه می‌شود، وقتی حمل‌و‌نقل تحریم می‌شود و بسیاری از خطوط مطرح کشتیرانی جهان دیگر مستقیم به بنادر کشور شما نمی‌آیند، به همین خاطر شما مجبور هستید چه کالای وارداتی و چه کالای صادراتی (عمدتا در موارد حمل دریایی) را به کشور ثالث ببرید و اصطلاحا عملیات Cross Stuff انجام دهید، خب همه اینها هزینه‌ها را اضافه خواهد کرد و رقابت شما را در بازارهای هدف صادراتی دشوارتر می‌کند. به اینها همچنین باید نوسانات نرخ ارز و مواردی از این دست را هم اضافه کرد. 

از سوی دیگر اگر دولت‌ها از سرمایه‌گذاران در بخش تولید کالاهای خاص که مانع خروج ارز از کشور می‌شوند و برخی صادرکننده نیز هستند، حمایت‌های لازم  را مانند آنچه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته رخ داده است، انجام ندهند بی‌شک واردکنندگان کالاهای مشابه به کشور  برندگان نهایی خواهند بود و سرمایه‌گذار دلسرد می شود. 

نمونه‌ای برای شما می‌آورم. ما به یکی از کشورهای همسایه صادرات پودر قهوه به‌صورت فله داریم. این شرکت قهوه ما را به کشور خود وارد می‌کند و پس از بسته‌بندی و گاه ترکیب آن تحت نام تجاری خود آن را دوباره به ایران صادر می‌کند و در بازار به نوعی در محصولات بسته‌بندی شده رقیب ما و بسیاری شرکت‌های بسته‌بندی قهوه و محصولات فرآوری شده آن می‌شود اما چه شرکت بسته‌بندی کشور دیگر و چه شرکت های بسته‌بندی داخلی همه از همان قهوه تولیدی ما در محصول نهایی استفاده می‌کنند. البته ممکن است ترکیب آنها با هم کمی متفاوت باشد.