معاونین صنایع دستی استان ها از وضعیت کارگاه های نمدبافی کشور می گویند / نمد در آینه روزآوری

در اقتصادهایی که بر نفت تکیه دارند، دولت ها کسری بودجه و سرمایه های مورد نیاز را از فروش نفت تامین می کنند، اما در کشورهایی همچون پاکستان که اقتصاد وابسته به نفت نیست، ارز مورد نیاز با کشاورزی و صنایع دستی به عرصه اقتصادی تزریق می شود. این مسئله در حالی است که در ایران تاکید بسیاری بر اقتصاد مقاومتی وجود دارد و صنایع دستی از جمله حوزه هایی به شمار می آید که ظرفیت های گسترده ای برای عملیاتی کردن اقتصاد مقاومتی دارد.

چون صنایع دستی به سرمایه اولیه چندانی نیاز ندارد و در عوض ارزش افزوده زیادی به همراه دارد. این مزیت، ریسک اقتصادی تولید را کاهش داده و در نتیجه اشتغال را افزایش می دهد. توجه به این مهم، می تواند بسته سیاست حمایتی صنایع دستی را شکل دهد. بی شک تحقق این موضوع و اجرای درست سیاست های اقتصاد مقاومتی و بومی، می تواند انگیزه جوانان و سرمایه گذاران را نسبت به تولید محصول های به روز و کاربردی این صنعت ارزشمند فرهنگی افزایش دهد.

بنابراین باید با تغییر نگرش نسبت به صنایع دستی در سطح کلان اقتصادی و فرهنگی کشور، مانعی برای از رونق افتادن شاخه های مختلف صنایع دستی ایجاد کرد. چون بی توجهی به این حوزه می تواند لطمه های جبران ناپذیری در عرصه های اقتصادی این صنعت فرهنگی ایجاد کند. در همین راستا دولت برنامه های گسترده ای برای راه اندازی دوباره چرخ تولید صنایع دستی دارد.

ایجاد کارگاه های متمرکز، پژوهش هایی برای نوآوری در طراحی ها و تولید، اختصاص ردیف بودجه های چند میلیاردی به صنایع دستی و. . . از جمله راهکارها و برنامه های دولت برای ایجاد رونق در حوزه صنایع دستی است. حوزه ای که هنرهای بسیاری در آن رو به  انقراض رفته اند و در وضعیت اورژانسی قرار گرفته اند. از جمله این هنرها می توان به نمدبافی اشاره کرد. «فرصت امروز» برای بررسی وضعیت کارگاه های نمدبافی در کشور با معاونت صنایع دستی چند استان و هنرمندانی در این حوزه گفت وگو کرده است.

42کارگاه نمدبافی در قوچان تعطیل شده اند

این روزها حال و روز کارگاه های نمدبافی وخیم گزارش می شود و مسئولان مربوطه تغییر کاربری در تولیدات نمدی را از مهم ترین راهکارهای نجات این شاخه هنری دیرسال می دانند. با هر مسئولی که تماس گرفتیم، اخبار نه چندان خوشایندی را رصد کردیم. اخبار از این قرار است که کارگاه های نمدبافی یا در حال احتضار به سر می برند یا به کلی از بین رفته اند.

محمد مطیع، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی خراسان رضوی در این رابطه می گوید: در قوچان بیش از 50کارگاه نمدمالی مشغول به کار بودند که این تعداد در حال حاضر به 8کارگاه کاهش یافته است. وی ادامه می دهد: نمدمالی در معنای سنتی اش تقریبا رو به منسوخ شدن می رود، اما در بعضی از شهرستان ها با محصولات جدیدی که از نمد تولید کرده اند، کارگاه ها را زنده نگه داشته اند.اما استادکارهای سنتی که روز به روز از تعدادشان کاسته می شود، محکوم به شکست هستند چون نمد به معنای سنتی اش در سبک زندگی امروزی کاربرد ندارد.

وی ادامه می دهد: البته هستند افرادی که تغییراتی در تولیدات نمدی ایجاد کرده اند و مثلا به تولید گوشواره های نمدی پرداخته اند که با استقبال خوب مشتریان هم مواجه شده است. در واقع اگر قصد بر این است که این هنرهای سنتی از بین نروند، باید تغییر کاربری بدهند و متناسب با نیازهای امروز تولید شوند.

ابرسیج؛ روستای نمدبافی ایران

همچنین جعفر صفاخواه، معاونت صنایع دستی سمنان در ارتباط با وضعیت نمدمالی در حوزه فعالیتش به «فرصت امروز» می گوید: نمدمالی از جمله صنایع دستی سنتی و بومی استان سمنان به شمار می رود. حدود 25سال پیش، بیش از 15نفر از اساتید نمدمالی با تاسیس مجتمعی، این رشته هنری را پی گرفتند، اما در زمانه کنونی که این اساتید سن و سالی ازشان گذشته است و جوانان هم رغبتی به انجام این کار سخت ندارند، این مجتمع هم کم رونق شده است.

بنابراین تنها دو، سه نفر در شهر سمنان به این کار مشغول هستند. البته معاونت، آموزش هایی را در این زمینه برای تبلیغ و ترویج این هنر انجام داده است، اما افرادی که به این کار روی آورده اند تنها به صورت مقطعی به این کار مشغول هستند و نه به صورت دائمی.

اما شیوه دیگری که امروز موجب شده اوضاع نمدمالی کمی رو به بهبود برود و امیدهایی در این زمینه زنده شود، تغییر کاربری هایی است که با همکاری دانشجویان هنرهای تجسمی انجام شده است، به طور مثال نمدهایی به صورت تابلو تولید کرده اند. یعنی نقش های سنتی نمد را به روی تابلو برده اند و از آنها تابلو ساخته اند. همچنین تلفیق نمد با سراجی سنتی و چرم و تولید کیف و... از دیگر اقدامات مثبتی است که در حال شکل گیری و گسترش است.

وی همچنین اضافه می کند روستایی در شهرستان شاهرود به نام ابرسیج به عنوان مرکز نمدمالی سمنان به شمار می رود که حدود 100خانوار دارد و بیش از 80درصد از خانوارها به کار نمدمالی مشغول هستند. به این صورت که هر خانوار در خانه خود اتاقی را به نمدمالی و تولید نمد اختصاص داده  است. معاونت هم برای اینکه در این زمینه حمایتی از آنها کرده باشد، دستگاه حلاجی پشم را در اختیارشان قرار داده است تا مجبور نباشند برای حلاجی کردن پشم به شهرها و روستاهای اطراف شان بروند.

پایلوتی برای نمد جواهرده

سیدرحیم موسوی، معاون صنایع دستی استان مازندران حرف هایش را با خبر مرگ نمد در شکل سنتی اش آغاز می کند. می گوید در این زمینه تنها تک چهره های قدیمی باقی مانده اند که حتی مهر اصالت یونسکو را هم دریافت کرده اند، اما چون نسل جوان کششی به سمت شغل نمدمالی و هنر نمدبافی ندارد، کسب وکار نمد رو به انقراض رفته است. تا جایی که در حال حاضر تنها حدود شش کارگاه نمدمالی در این استان فعالیت می کنند.

معاون صنایع دستی مازندران در ادامه از تصویب طرح جامعی در چارچوب اقتصاد مقاومتی خبر می دهد که قرار است به صورت پایلوت در مورد نمد جواهرده اجرا شود.

وی اضافه می کند که در این طرح به دنبال ارائه راهکارهایی برای تولید نمد به شکل نوین و ارائه طراحی ها و کاربردهای دیگری از نمد هستیم. موسوی معتقد است با اتخاذ چنین راهکارهایی می توان نمد را به روزآوری کرد. در این صورت می توانیم به تولید محصولات جدیدی از نمد امیدوار باشیم و در آن صورت فروش بهتری نیز نسبت به نمونه های سنتی خواهند داشت.

وی همچنین می افزاید: در حال حاضر یکی از هنرمندان در بهشهر روی تولید محصولات جدیدی چون تولید کیف، تلفیق چرم و نمد و پارچه و... کار می کند و ما امیدواریم تولیداتی از این دست بیشتر بشود. این مقام مسئول در ادامه و در مورد تسهیلاتی که در استان برای حمایت از صنایع دستی وجود دارد، به «فرصت امروز» می گوید: تسهیلاتی که با عاملیت بانک توسعه تعاون و صندوق کارآفرینی امید برای هنرمندان در نظر گرفته می شود معمولا در گیر و دار پروسه های اداری و داشتن ضامن... گرفتار می شود، در حالی که باید در این حوزه تسهیل گیری بیشتری وجود داشته باشد تا هنرمندان که معمولا بین 40 تا 70میلیون تومان برای راه اندازی و تجهیز کارگاه های شان نیاز دارند، آسان تر و راحت تر به تسهیلات دست یابند.

همچنین در سال جاری اعتبار یک و نیم میلیارد تومانی برای تجهیزات فنی حوزه صنایع دستی استان تصویب شد، اما به دلیل کمبود نقدینگی در کشور کماکان وصول نشده است. در حالی که نیاز است در حوزه تجهیزات کارگاهی، برگزاری دوره های آموزشی فروش و بازاریابی و ارائه رویکردهای نوین در حوزه صنایع دستی سرمایه گذاری  بشود.

نمد چهارمحال در بازارهای جهانی

مهرداد رئیسی، معاون صنایع دستی این استان در گفت وگو با «فرصت امروز» از وجود ده ها کارگاه نمدبافی با گرایش های نوین خبر می دهد: کارگاه های نمدبافی هم به دو دسته نمد سنتی و نمد نوین تقسیم می شوند و در حال حاضر 40کارگاه نمدبافی سنتی و 85کارگاه نمدبافی نوین در این استان دایر است. نمدبافی نوین بیش از 30نوع محصول نمدی به بازار عرضه می کند. از تن پوش های نمدی گرفته تا زیورآلات، کیف و کفش و. . . این کارگاه های نوین توسط جوانان و با طراحی های امروزی تولید می شوند و فروش اینترنتی هم در این زمینه بسیار رایج است.

رئیسی در ادامه آمار و ارقام دقیقی نیز از میزان تولید در این زمینه ارائه می کند: به طور سالانه 18تن بافته های نمدی در این استان تولید می شود که هفت و نیم تن صادر می شود و عمده صادرات مان هم به اروپا و آمریکاست. وی همچنین اشاره می کند که در سال 93 بیش از 300هزار دلار ارزآوری صادرات نمدی بوده و سال 94 این میزان به 400هزار دلار افزایش یافته است.

رئیسی با بیان این آمار و ارقام می افزاید: برنامه های مدونی برای در دست گرفتن بازار کشورهای اروپایی و آمریکایی داریم. همچنین نمد استان چهارمحال وبختیاری مهر اصالت یونسکو دریافت کرده و دیپلم افتخار و نشان ملی صنایع دستی را هم در چنته دارد.

برنامه معاونت صنایع دستی این استان و معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی کشور این است که در سال 2016 شهرکرد را به عنوان شهر جهانی نمد ثبت جهانی کنند و در این زمینه رایزنی های ابتدایی با شورای جهانی صنایع دستی صورت گرفته است.