گزارش «فرصت امروز» از راه اندازی کسب وکار و شیوه های فروش در حوزه صنایع دستی / نمایشگا ه ها مهم ترین ویترین فروش آثار هنری

راه اندازی کسب وکار در حوزه صنایع دستی از جمله گزینه های قابل توجه در ایران به شمار می رود. نخستین امیدی که در این زمینه وجود دارد مربوط به گستردگی و تنوعی است که این حوزه در رسته های مختلف به خود می بیند.

همچنین رویکردهای مثبتی که به ویژه طی چند سال اخیر نسبت به این حوزه ایجاد شده و راه هایی برای تولید و فروش در بازارهای داخلی و خارجی باز شده است، سرمایه گذاری در این حوزه را مقرون به صرفه جلوه می دهد.کما اینکه با توجه  ویژه به حوزه فروش و شگردهای فروش نه تنها تولیدکنندگان برتر در این زمینه معرفی می شوند، بلکه فروشندگان برتر این حوزه نیز قابل توجه هستند.

بنابراین به نظر می رسد که حوزه صنایع دستی ایران ظرفیت های قابل توجهی برای راه اندازی کسب وکار دارد و هستند افرادی که با همین کسادی اوضاع هم توانسته اند به فروش قابل توجهی در بازارهای داخلی و خارجی دست یابند. در این گزارش در گفت وگو با دو هنرمند که به انتخاب سازمان میراث فرهنگی از برترین فروشندگان صنایع دستی کشور هستند، به بررسی دلایل فروش بالای کالاهای شان و هزینه های راه اندازی کسب وکار در حوزه های کاری شان پرداخته ایم.

حسن علیزاده، تولیدکننده محصولات چرمی به عنوان یکی از فروشندگان برتر صنایع دستی در ایران به شمار می رود و با فروش 20میلیون تومانی در نمایشگاه چند روزه صنایع دستی توانسته یکی از برترین های این حوزه باشد. کالاهای تولیدی اش شامل تولید انواع کالاهای چرمی است به غیر  از کفش. از کیف و کمربند گرفته تا کوله پشتی ویژه شکار و قطار فشنگ و... علیزاده رسیدن به این عنوان را که از برترین فروشندگان صنایع دستی ایران شده مدیون تجربه 25ساله خود و 65ساله خانواده اش در این هنر-صنعت می داند.

وی همچنین استفاده از مواد اولیه مرغوب، آشنایی با فنون بازاریابی و معرفی دقیق محصولات به خریدار را از مهم ترین دلایل رشد بالای فروشش می داند. این تولیدکننده همدانی داشتن فروشگاه شخصی و کوتاه کردن دست دلالان از محصولاتش را نیز از دیگر دلایل موفقیتش در عرصه فروش معرفی می کند و معتقد است: وقتی یک نفر خودش تولیدکننده باشد به راحتی می تواند مواد اولیه، کیفیت دوخت و ساخت و... محصولش را برای مشتری توضیح دهد. اما یک واسطه نمی تواند و اصولا نمی داند صنایع دستی مورد نظر با چه کیفیتی تولید شده است.

تجربه، راز موفقیت

شاگردی کردن و همیشه آموختن، مهم ترین دلیل موفقیت در این عرصه است. علیزاده با بیان این جمله اضافه می کند: کلاس های آموزشی در سازمان میراث فرهنگی یا سازمان فنی وحرفه ای شاید مقدماتی از یک هنر را به دانشجویان آموزش دهند، اما صنایع دستی بر اساس چند فرمول مشخص تولید نمی شود بلکه حاصل ذوق و سلیقه و نوآوری است؛ چون بحث هنر در میان است و ابداع و ایجاد و خلاقیت حرف اول را می زنند.

علیزاده نشان ملی صنایع را هم در سال 91 دریافت کرده و این نشان را حاصل خلاقیتش در زمینه تولید عصا از چرم می داند.

وی داشتن خلاقیت را از مهم ترین فاکتورهای توان رقابت می داند و می گوید: در حال حاضر کلیه فروشگاه های لوازم شکار در کشور، ما را می شناسند چون وقتی از وسایل تولیدی ما استفاده می کنند، رضایت دارند. قابل ذکر است که علیزاده کوله های کوهنوردی، قطار فشنگ، کمربند، بند و... و یک ست کامل شکار را تا 200هزار تومان به فروش می رساند. کیف های اداری، زنانه و کمربند از دیگر محصولات پرفروش این تولیدکننده هستند.

هزینه های راه اندازی کسب وکار هنری

راه اندازی کسب وکارهای مرتبط با صنایع دستی در ایران کماکان ساز وکار کارگاهی دارند و مجتمع های صنعتی بزرگی که به تولید انبوه در این زمینه بپردازند، کمتر به چشم می خورند، اما تولید کارگاهی از دیرباز تاکنون در ایران رواج داشته که معمولا کسب وکاری خانوادگی بوده و به صورت خانوادگی نیز اداره شده است.

علیزاده هم از آن دست شاگردهایی بوده که از 10سالگی به اصطلاح وردست پدرش کار کرده و رج به رج این هنر را با تجربه آموخته است. اکنون کارگاهی 50متری برای تولید دارد و فروشگاهی نیز برای عرضه کالاهایش. واحد تولیدی اش با ظرفیت تولید 40هزار کالا در سال راه اندازی شده است و در حال حاضر پنج نیروی کار هم به صورت مستقیم با او همکاری می کنند. اما راه اندازی کارگاه برای تولید صنایع دستی به رغم عنوان دستی بودنش به دستگاه ها و ابزارهایی نیاز دارد.

علیزاده در این مورد به «فرصت امروز» می گوید: چرخ های دوخت، دستگاه پرس، دستگاه برش، دستگاه ویژه نازک کردن چرم و... وسایل مورد نیاز یک کارگاه هستند که مهم ترین ویژگی این دستگاه ها به روز بودن شان است. ما دستگاه های مان را از اروپا تهیه می کنیم و کیفیت دوخت و برش و پرس در این کار بسیار مهم است چون ظرافت روی مواد اولیه ای مانند چرم حرف اول را می زند تا مشتری خواهان آن شود.

وی دلیل حضور دستگاه ها و ماشین آلات در حوزه صنایع دستی را متناقض با مفهوم این حوزه نمی داند و می گوید: استفاده از این وسایل نیاز امروز این بازار است، چون بازار منتظر تولیدکننده نمی ماند. بنابراین برای افزایش سرعت کار و اتفاقا دقت کار ناگزیر باید از این وسایل استفاده کرد. البته جنبه های دستی بودن و هنر دست بودن این کالاها هم حفظ می شود. این تولیدکننده در ادامه و در مورد اینکه چه میزان هزینه برای تهیه این دستگاه ها و ابزارهای مورد نیاز کارگاه تولیدی نیاز است، می گوید: دست کم 50میلیون تومان برای خریداری این دستگاه ها نیاز است.

سرمایه در گردش نداریم

مواد اولیه این تولیدکننده چرم گاوی است. چرمی که مراحل دباغی اش به صورت دستی و سنتی انجام می شود و این سنت کماکان در همدان پابرجا مانده است. پرداخت، نازک کاری و رنگ آمیزی  چرم را هم خودشان در کارگاه انجام می دهند. در واقع کسی که وارد این حوزه می شود باید همه این مراحل را بداند، دانستنی که حاصل تجربه چندین ساله است.

علیزاده تجربه را مهم ترین عامل موفقیت در این حوزه می دادند و بارها از اصطلاح سررشته استفاده می کند و می گوید: حتی استفاده از کارگر ماهر هم نمی تواند جبران بی تجربگی صاحب کار را بکند.

وی دستمزد یک کارگر ماهر در کارگاهش را تا یک میلیون و 200هزار تومان می داند. علیزاده مشکل این حوزه را نبود سرمایه در گردش می داند و می گوید تسهیلاتی که ارائه می شود در مقابل فاکتور خرید دستگاه ها می دهند که راه را برای ارائه فاکتورهای صوری باز گذاشته است. مجوز کسب وکارشان را از صنایع دستی دریافت می کنند. تسهیلاتی تا 50میلیون تومان از طرف صندوق کارآفرینی امید به هنرمندان ارائه می شود که معمولا در مقابل ارائه فاکتور خرید داده می شود.

کارهای مینایی کماکان پرفروش

رضا چاووشی از استان مرکزی، از دیگر فروشندگان برتر صنایع دستی میناکاری است.

وی دلیل انتخابش به عنوان یکی از برترین فروشندگان را شیوه های برقراری ارتباطش با ارگان ها و سازمان ها و فروشگاه ها برای فروش آثارش می داند و اضافه می کند: همچنین باید کیفیت بالای محصولات تولیدی را هم به این عوامل اضافه کنم، چون مینا اثری جهانی است و به دلیل قدمتی که در بازارهای جهان دارد مشتریان به راحتی می توانند اجناس باکیفیت را از غیر  آن تشخیص دهند.

بنابراین کار هنرمندان هر روز سخت تر می شود اما اگر ظرایف کار رعایت شود، می توان کماکان به فروش بالا امید داشت. وی نشان ملی صنایع دستی را هم دریافت کرده و میزان فروشش در نمایشگاه بین المللی تهران را بیش از 20میلیون تومان برآورد می کند.

او  بخش زیادی از فروش و رونق کارش را هم مدیون حضور در نمایشگاه های متعدد خارجی می داند و می گوید: یکی از رشته های صنایع دستی ایران که دارای ارزش افزوده ای تا چهار برابر است و از فروش بالایی در بازارهای جهانی برخوردار است، میناکاری است و اضافه می کند که تلرانس قیمتی این آثار نیز قابل توجه است و بین چند ده هزار تومان تا چند میلیون تومان در نوسان است که همین امر موجب شده افراد با توان مالی مختلف، بتوانند خریدار آثار میناکاری باشند.

چاووشی در کارگاهش آثار میناکاری  روی مس انجام می دهد و معتقد است این رسته میناکاری از پرفروش ترین ها و محبوب ترین های این حوزه به شمار می روند.

50 تا 60میلیون برای چرخش چرخ کسب وکار

این هنرمند میناکاری که اکنون به عنوان صنعتگری ماهر به شمار می رود در پاسخ به این پرسش که یک کارگاه میناکاری با ضریب سودی در طول سال می تواند ادعای موفقیت داشته باشد، می گوید: بین 50میلیون تا 60میلیون تومان؛ این میزان می تواند تضمین کننده موفقیت باشد و برای یک کارگاه رقم مناسبی به شمار می رود.

وی در ادامه و در مورد هزینه های یک کارگاه میناکاری به «فرصت امروز» می گوید: تهیه مکان مناسب یکی از هزینه هاست که البته در کار ما بزرگی و کوچکی آن تاثیر عمده ای بر کیفیت آثار ندارد اما اگر قصد تولیدکننده و سرمایه گذار تولید انبوه با استفاده از نیروی کار زیاد باشد، باید کارگاهی با بیش از 50متر مساحت داشته باشد.

در حال حاضر بیش از 90نفر به صورت مستقیم و پیوسته و غیرپیوسته با چاووشی همکاری می کنند و می گوید بسته به میزان کاری که انجام می دهند تا ماهی 700هزار تومان حقوق دریافت می کنند. این تولیدکننده همچنین از تهیه رنگ، لعاب، مس و... نیز به عنوان سایر هزینه هایی یاد می کند که فرد سرمایه گذار باید در اختیار داشته باشد و برای راه اندازی یک کارگاه حداقل 50میلیون تومان برای تهیه موارد یادشده نیاز است. این کارآفرین برتر استان مرکزی ادامه می دهد: به جز ابزارهای ایجاد هنر مینا، به دستگاه یا ماشین آلات دیگری در این زمینه نیاز نداریم.

هم خارجی ها می خرند، هم داخلی ها

حضور در نمایشگاه ها به عنوان فرصتی بزرگ برای معرفی آثار، دریافت سفارش و تولید بر اساس خواسته های مشتریان، به عنوان فرصتی مغتنم از سوی هنرمندان شناخته می شود. به همین دلیل هنوز هم نمایشگاه های داخلی و خارجی مهم ترین ویترین های فروش آثار هنری و صنایع دستی به شمار می روند.

رضا چاووشی نیز ضمن تایید این مسئله اضافه می کند: مشتریان آثار مینا هم داخلی هستند و هم خارجی. به ویژه در نمایشگاه های خارجی از آثار مینای ایرانی استقبال خوبی می شود و ما از جمله هنرمندانی هستیم که بدون بار از نمایشگاه ها برمی گردیم.

وی میزان فروش آثارش در نمایشگاه امارات را تا 15میلیون تومان دانسته و اضافه می کند که البته این آمار مربوط به دو سال پیش است اما در نمایشگاهی در قاره آفریقا که مربوط به سال جاری است، بیش از 30میلیون تومان فروش داشته اند و به طور کلی درآمدزایی از نمایشگاه های داخلی و خارجی مهم ترین راه های کسب درآمد در این حوزه است.

***

سرمایه اولیه و مجوزها

برای راه اندازی یک کارگاه تولید صنایع دستی به سرمایه چند صد میلیونی نیازی نیست. بر اساس نظر فعالان این حوزه ها، با 50میلیون تومان هم می توان یک کارگاه راه اندازی کرد و دستگاه ها و ماشین آلات و مواد اولیه را تهیه کرد. متراژ هر کارگاه هم می تواند بین 10 تا 50متر باشد اما اگر قرار است تولید بالایی صورت بگیرد، به طور میانگین به کارگاهی تا 50متر نیاز است. همچنین هر کارگاه به طور متوسط به پنج نفر نیروی کار ثابت نیاز دارد که معمولا باید کارگران ماهر و آشنا به کار باشند. بسته به میزان کاری که انجام می دهند و سختی های کار بین 700 تا یک میلیون و 200هزار تومان باید به این افراد دستمزد داده شود.

برای دریافت مجوزهای راه اندازی کارگاه تولید صنایع دستی باید به میراث فرهنگی شهرها و استان های مختلف مراجعه کنید. مجوز فعالیت در این زمینه نیز با توجه به سابقه کار و داشتن گواهینامه مهارت مورد تایید سازمان میراث فرهنگی و سازمان فنی وحرفه ای صادر می شود. همچنین در این حوزه تسهیلاتی نیز برای عملیاتی کردن ایده ها در نظر گرفته اند که مهم ترین مرجع آن صندوق کارآفرینی امید است. قابل ذکر است که تسهیلات در نظر گرفته شده تا 100میلیون تومان است.

***

ریسک  و تهدیدها

حضور در هر حوزه کاری چه تولید باشد یا فروش یا واسطه گری و... با ریسک ها و تهدید هایی همراه است، اما جدا از ریسک ها و تهدید های کلی که در کمین سرمایه گذاران هستند، هر حوزه کاری مسائل و مشکلات ویژه خودش را هم دارد که می تواند با حوزه های دیگر متفاوت باشد. در حوزه صنایع دستی نداشتن تجربه و به  تعبیر دیگر مجهز نبودن به حربه تجربه می تواند دامنگیر کسب وکارهایی از این دست باشد.

چون در این حوزه آنچه حرف اول را می زند تولید آثار خلاقانه و مبتنی بر ذوق و علم روز است که افراد بی تجربه نمی توانند از چنین ویژگی هایی برخوردار باشند. از دیگر مسائل این حوزه می توان به تولید سنتی و عدم دسترسی به بازارها اشاره کرد. آگاهی از نکات ریز و درشت علم بازاریابی و توانایی برقراری ارتباط با ارگان های مرتبط با این حوزه، می تواند دسترسی به بازارها و به ویژه نمایشگاه ها را تسهیل بخشد.

وجود دلالان و واسطه ها و ورود اجناس چینی از دیگر تهدیدهای تولید صنایع دستی در بازار ایران به شمار می روند که سرمایه گذار برای مبارزه با این مسائل نیز باید توان مالی، دانش فنی و تجربه کافی را داشته باشد.

ارتباط با نویسنده: tkhajehgiri@gmail.com