منافع اقتصاد ایران از کاهش نرخ سود بانکی

با وجودی که تغییر نرخ سود بانکی همواره یکی از موارد حاشیه‌ساز در اقتصاد بوده اما زمزمه‌های کاهش نرخ سود از سوی شبکه بانکی در هفته‌های اخیر به دلیل افت نرخ تورم به مرز 16درصد به موضوعی مهم در سیاست‌گذاری نظام پولی و مالی کشور تبدیل شده و این در حالی است که عده زیادی از کارشناسان معتقدند با تعدیل نرخ سود، اقتصاد کشور از منافع آن بیشتر منتفع خواهد شد.  به گزارش ایرنا، از آنجا که نرخ تورم براساس آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار ایران به حدود 15.5 درصد رسیده و چشم‌انداز ثبات اقتصادی را برای کشور فراهم کرده، همین امر سبب شده تا از اواخر اسفند ماه سال گذشته و در آستانه نوروز دولتمردان اقتصادی از عزم دولت برای متناسب کردن نرخ سود بانکی با تورم خبر دهند.

به هر حال تعیین نرخ سود بانکی در حال حاضر به بروز تناقض برای اقتصاد کشور منجر شده و درحالی‌که در کشورهای دارای اقتصاد تثبیت شده نرخ سود بانکی متناسب با نرخ تورم افزایش می‌یابد، در اقتصاد ما افزایش نرخ سود بانکی به تشدید هزینه‌های تولید و بالارفتن نرخ تورم و کاهش نرخ سود سبب گسترش بازارهای سوداگرانه و به نفع رانت جویان منجر خواهد شد. این در حالی است که کارشناسان معتقدند هم‌اکنون موضوع کاهش یا افزایش نرخ سود بانکی موضوعیتی ندارد، بلکه پیشنهاد می‌شود دولت توان خود را صرف کنترل نرخ تورم کند.  عزم دولت برای متناسب کردن نرخ سود بانکی با تورم به میزانی است که ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی نیز از ارائه پیشنهاد تعیین سقف سود تسهیلات بانکی خبر داده و گفته است: این پیشنهاد در جلسه شورای پول و اعتبار در سال 94 مطرح می‌شود تا سقف سود تسهیلات بانکی با حفظ ویژگی‌های عقود اسلامی تعیین شود. 

البته طیف وسیعی از کارشناسان بانکی و اقتصادی نیز چنین استدلال می‌کنند که نرخ سود بانکی باید متناسب با نرخ تورم کشور تعیین شود. در این میان اما برخی کارشناسان بر این باورند که کاهش نرخ سود، پس‌اندازکنندگان کم بضاعت را تحت فشار قرار خواهد داد لذا هرگونه تصمیمی در این زمینه باید با در نظر گرفتن تمام جوانب باشد. به باور این گروه از کارشناسان، دولت از طریق کاهش دستمزدهای واقعی حقوق‌بگیران سعی بر آن دارد تورم را کاهش دهد و با کاهش سودهای بانکی کشور، یعنی پس‌اندازهای اندک مردم را ارزان در اختیار بخش مولد اقتصاد قرار دهند تا این بخش از رکود خارج شود. رسیدن نرخ تورم به 15 درصد و لمس نشدن آن توسط بخش تولید و همچنین مصرف‌کننده نهایی این شائبه را که نرخ تورم غیرواقعی اعلام شده تا شاهد دستمزد کمتر برای حقوق بگیران و پرداخت وام با سود‌های پایین در اقتصاد باشیم تقویت می‌کند.

البته همواره با تغییر و کاهش نرخ سود بانکی انتظارات متفاوتی از سوی کارشناسان مطرح می‌شود، موافقان بر این عقیده‌اند که کاهش نرخ سود سرمایه‌های جامعه را متمرکز کرده و راهی بازار سرمایه می‌کند و این درحالی است که مخالفان معتقدند این کاهش سبب سرازیر شدن پول به دیگر بازارها و شکل‌گیری حباب قیمتی در آن بخش‌ها خواهد شد. ناگفته نماند از سال گذشته تاکنون این دومین بار است که موضوع کاهش نرخ سود بانکی مورد تاکید قرار می‌گیرد، در سال گذشته و با افزایش رقابت بانکی‌ها برای افزایش نرخ سود بانکی که از زمستان سال 92 آغاز شده بود، بانکداران به خواست بانک مرکزی توافق نامه‌ای را امضا کردند که براساس آن، نرخ سود بانکی از نرخ‌های نجومی بازار رقابتی کمتر می‌شد.

این توافق البته چند ماه بیشتر دوام نیاورد و بعد از آن شورای پول و اعتبار وارد عمل شد و مصوب کرد تا بانکی‌ها از نرخ واحدی در سیستم بانکی تبعیت کنند. حال با گذشت حدود یک سال از این تغییرات، دوباره زمزمه‌های کاهش نرخ سود بانکی به یکی از مباحث داغ محافل اقتصادی تبدیل شده است. آلبرت بغزیان، کارشناس مسائل اقتصادی در تشریح دلایل علاقه‌مندان به افزایش نرخ سود گفت: استدلال کسانی که با افزایش نرخ سود بانکی موافق هستند این است که رشد نرخ سود بانکی موجب جمع‌آوری نقدینگی سرگردان و باعث تامین مالی برای پروژه‌های تولید می‌شود اما افزایش نرخ سود بانکی موجب تشدید هزینه تولیدکننده و متعاقب آن نرخ تورم خواهد شد. تورم حاصل در یک دور باطل موجب خروج نقدینگی از بانک‌ها و سرمایه‌گذاری در دیگر بازارهای سودده می‌شود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: از سوی دیگر با افزایش نرخ سود بانکی تنها کسانی قادر به دریافت تسهیلات و بازپرداخت آن هستند که تسهیلات دریافتی را صرف معاملات دلالی و واسطه‌گری می‌کنند. در این شرایط نظارت بانک‌ها باید افزایش یابد چرا که بازپرداخت چنین تسهیلاتی مطمئنا با فعالیت‌های تولیدی امکان‌پذیر نخواهد بود. بغزیان اظهار داشت: کاهش سود بانکی نیز می‌تواند باعث بسته شدن حساب‌های بانکی به‌خصوص سرمایه‌های کوچک و جابه‌جایی آن در بازارهای سودآور دیگری از جمله طلا، دلار و خودرو شود چرا که چشم پوشی از سود بانکی در این شرایط آسان خواهد بود.

عبدالناصر همتی، رییس شورای هماهنگی بانک‌های دولتی درخصوص تغییر نرخ سود بانکی گفت: شخصا معتقدم نرخ سود سپرده‌های بانکی باید ١٠درصد (دو واحد) کاهش یابد و برهمین اساس نرخ سود سپرده یک‌ساله باید حداکثر ٢٠ درصد شود. از آنجا که نرخ تورم هم‌اکنون در دامنه ١6درصد قرار دارد، منطقی است نرخ سود سپرده‌ها 4درصد بالا‌تر از تورم تعیین شود. وی همچنین گفته است، هم‌اکنون نرخ سود تسهیلات مبادله‌ای ٢٢ درصد است که قاعدتا بعد از کاهش نرخ سود باید این نرخ به ٢٠ درصد کاهش یابد.