لغو تحریم‌ها فرصتی برای احیای کیفیت ساختمان‌هاست

در روزهایی که کاروان فعالان اقتصادی اروپایی، ایران را به‌عنوان نخستین مقصد سرمایه‌گذاری خود انتخاب کرده‌اند و رقابت بین قدرت‌های جهانی برای تصاحب بازار ایران ادامه دارد، صنعت ساختمان خود را برای روزهای پس از تحریم و بازگشت رشد اقتصادی آماده می‌کند. بسیاری تاثیر احتمالی توافق بر بازار مسکن را در طول ماه‌های آینده رونقی احتمالی می‌بینند که پس از چند فصل پی‌درپی رکود دامنه‌دار قطعا اتفاقی مبارک خواهد بود. در این شرایط شاید فرصتی خوب برای آغاز مراودات تجاری بازار مسکن ایران با کشورهای توسعه‌یافته نیز به وجود آید. فناوری‌های نوین ساختمان‌سازی که به ساخت صنعتی واحدهای مسکونی انجامیده تاکنون چندان به پروژه‌های ایران راه نیافته و در این بین حتی قوانین متعدد نیز نتوانسته گره کور آن را باز کند. در این شرایط شاید استفاده از توان کشورهای اروپایی که بارها آمادگی خود را اعلام کرده‌اند، بهترین فرصت برای عبور از ساخت سنتی و رسیدن به طرح‌های نوین باشد.

«فرصت‌امروز» برای بررسی این امکان سراغ علیرضا قهاری، دبیر انجمن انبوه‌سازان مسکن استان تهران رفته تا آخرین ارزیابی‌های انبوه‌سازان از امکان همکاری‌شان با همکاران بین‌المللی فراهم شود، امکانی که شاید پس از تحریم حالا دربند تحریم‌های داخلی است و به رفع موانع قانونی و فراهم شدن زیرساخت‌های درون کشور وابسته است.

***

صنعت ساختمان ایران در طول سال‌های گذشته توانسته به چند کشور منطقه خدمات مهندسی صادر کند؟ با وجود این شرایط امکان همکاری فعالان عرصه ساختمان در ایران با کشورهای توسعه‌یافته جهان را چطور ارزیابی می‌کنید؟

در طول سال‌های گذشته کشور ایران توانسته با استفاده از فناوری‌های موجود در کشور و البته توانایی نیروهای انسانی متخصص فعال در ایران، جایگاهی مناسب در منطقه و حتی در بین کشورهای مختلف جهان پیدا کند. ساخت مجتمع‌های مسکونی مختلف از عراق گرفته تا کشورهایی مانند الجزایر و ونزوئلا نشان از آن دارد که حداقل در بین بخشی از کشورها این توان ایران به رسمیت شناخته شد و کار روی آن آغاز شده است. امروز می‌توانیم ادعا کنیم که صنعت ساختمان ایران در منطقه حرف اول را می‌زند اما برای اتصال این توانایی‌ها به دیگر کشورهای توسعه‌یافته باید یک میدان کار قابل اعتماد وجود داشته باشد.

آیا این فضای کاری در شرایط پس‌از تحریم به وجود خواهد آمد؟

موضوع قدری پیچیده‌تر از فضای پس از تحریم خواهد بود برای اینکه صنعت ساختمان‌سازی در یک کشور به‌روز شده و با امکانات صنعتی جهان هماهنگ شود تا امکان همکاری با غول‌های ساختمان‌سازی بین‌المللی را داشته باشد، باید همزمان در چند محور مختلف کارهای لازم صورت گیرد. از یک‌سو در حوزه سیاست‌گذاری‌های لازم برای تبیین قوانین خانه‌سازی، از سوی دیگر استفاده از نیروهای متخصص در تمامی مراحل ساخت و البته موضوعی که در بلندمدت اهمیت خود را نشان می‌دهد، بحث توان آکادمیک و بسط فرهنگی فناوری‌های نوین عرصه ساختمان در ایران است.

در نگاهی به سابقه ساختمان‌سازی در ایران، بیشترین مشکل از کدام یک از محورهای مطرح شده نشات می‌گیرد؟

نمی‌توان به‌طور خاص یک محور یا بخش خرد را باعث و بانی تمام مشکلات در عرصه ساختمان قلمداد کرد. ما با توجه به تجربه گران‌قیمتی که در طول تمام سال‌های گذشته اندوخته‌ایم، جایگاه خود را در این عرصه ثابت کرده و حتی در کنار کشورهایی مانند ترکیه که در بخش‌هایی از ما جلوتر بوده‌اند نیز امکان رقابت را برای خود به وجود آوردیم. البته می‌توان امید داشت با به پایان رسیدن تحریم‌ها، فضایی برای همکاری‌های بیشتر با برندهای خارجی در این عرصه و البته کار روی صنعتی‌سازی ساختمان صورت گیرد.

اگر بنا باشد برندهای رسمی صنعتی‌سازی پای در عرصه ساختمان‌سازی ایران بگذارند، بیشترین بهره‌ای که می‌توان از آنها گرفت در کدام بخش خواهد بود؟

با توجه به محدودیت‌های مالی و پولی که در طول سال‌های گذشته نه‌تنها صنعت ساختمان که تمام بخش‌های اقتصادی ایران با آن روبه‌رو بوده است قطعا نخستین گام از این همکاری‌های دو و چند جانبه می‌تواند استفاده از جنبه‌های مالی و بانکی و آوردن اعتبارات جدید به این عرصه باشد.

تا چه حد می‌توان به سرمایه‌گذاری این شرکت‌های خارجی در صنعت ساختمان ایران امید داشت؟

با توجه به فضای امیدواری و چشم‌انداز مثبتی که در اقتصاد ایران به وجود آمده این موضوع چندان دور از تصور نخواهد بود. البته در کنار آن یک نکته نیز قابل توجه است و آن سرمایه و توان ایرانیان خانه‌سازی است که در طول سال‌های گذشته در نقاط مختلف جهان کار کرده‌اند. اگر ما تنها بتوانیم بخشی از سرمایه‌های این ایرانی‌های خارج‌نشین را به کشور بازگردانیم نیز قطعا می‌توان به یک تحول جدی امید داشت.

این سرمایه‌گذاری جدید بیشتر صرف افزایش تعداد واحدهای مسکونی نوساز خواهد شد یا کیفیت ساختمان را هدف قرار می‌دهد؟

قطعا فضای بازار مسکن ایران نمی‌تواند طوری باشد که با آمدن سرمایه‌های جدید، بتوان بین یکی از این دو محور خط قرمز کشید. سابقه سال‌های گذشته در مسکن مهر، فارغ از اینکه این طرح موفقیت‌آمیز بوده یا نه، نشان می‌دهد اگر سرمایه‌ها با یک حمایت نسبی وارد بازار شوند و بتوانند در بخش‌های مختلف فعالیت کنند، ما توان این را خواهیم داشت که تعداد واحدهای مسکونی ساخته شده در سال را به‌شدت افزایش دهیم. البته در کنار آن بحث کیفیت ساختمان نیز نیاز به توجهات جدی دارد.

هرچند سال‌ها از طرح صنعتی‌سازی ساختمان در ایران می‌گذرد اما در عرصه عمل هنوز اتفاق مثبتی نیفتاده. فضای پس از تحریم و ورود تکنولوژی‌های جدید به این عرصه تا چه میزان می‌تواند به این موضوع کمک کند؟

در ایران صنعتی‌سازی ساختمان به چند دلیل عمده تاکنون موفقیتی نداشته است. از یک‌سو هنوز در بین مسئولان و سیاست‌گذاران این عرصه باور به لزوم صنعتی‌سازی ساختمان احساس نشده است. البته هرچند در این زمینه تسهیلاتی نیز ارائه شد، اما نبود اهرم‌های نظارتی کافی باعث شد این تسهیلات نیز در نقاطی جز آنچه که باید سرمایه‌گذاری شود. در شرایطی که همه ما باید بدانیم ساختن واحدهای مسکونی بی‌کیفیت جز دور ریختن پول‌های ملت هیچ جنبه دیگری ندارد.

برای خروج از شرایط چه راهکارهایی در پیش است؟ آیا می‌توان از کمک خارجی‌ها در این عرصه بهره برد؟

ما برای صنعتی‌سازی ساختمان و بهبود کیفیت واحدهای مسکونی آیین‌نامه و مقررات زیادی داریم. پس باید به جای تدوین قوانین جدید، به فکر اجرایی کردن آنچه پیش از این وجود داشته باشیم. کارگران ما در بسیاری از نقاط کشور غیر‌متخصص بوده و به شکل فصلی به کار ساختمان روی می‌آورند. در فضای آکادمیک ما بیش از آنکه به صنعتی‌سازی توجه شود، هنوز طراحی‌های سنتی مدنظر قرار می‌گیرد. اگر بتوانیم این شرایط را تغییر دهیم، فضای پس از تحریم یک امید جدی برای زنده کردن کیفیت ساختمان در ایران خواهد بود که این موضوع می‌تواند با استفاده از سرمایه‌گذاری‌های جدید، فناوری‌های جدید و تعاملات اقتصادی جدید شکل بگیرد.

در سال‌های گذشته برای ساخت مسکن مهر، دولت از چند شرکت خارجی نیز بهره برد اما در عمل نتوانست آن طور که باید کیفیت ساختمان‌ها را تغییر دهد. اگر در قالب طرح‌های اقتصادی پس از تحریم بار دیگر پای خارجی‌ها به ایران باز شود چطور باید از اتفاق‌های گذشته جلوگیری کنیم.

کار ما نباید تنها به تقلید و ایرانیزه کردن طرح‌ها و پروژه‌های خارجی بینجامد زیرا در این شرایط احتمال اینکه ما شکل و شمایل بیرونی طرح‌ها را بگیریم و بار دیگر در ساخت‌و‌سازها کیفیت را فراموش کنیم وجود دارد. این فضا باید به‌نوعی تمام رخنه‌ها و سوابق دور زدن قوانین را از بین ببرد تا این بار ورود خارجی‌ها و سرمایه‌گذاری آنها بتواند راه را برای بهبود کیفیت ساختمان‌های ایرانی باز کند.

تا چه حد به حضور پرقدرت خارجی‌ها در عرصه ساختمانی ایران برای سال‌های پس از تحریم امیدوارید؟

خودکفایی نسبی ایران در عرصه ساختمان باعث شده نیاز امروز ما به ورود خارجی‌ها در این عرصه قابل قیاس با بسیاری از بخش‌های دیگر نباشد. چیزی که مهم است دریافت فناوری‌ها و دیدگاه‌های روز در عرصه ساخت خانه‌هاست که این موضوع می‌تواند به دلیل وجود کارشناسان خبره ایرانی به‌راحتی انجام گیرد. ما باید مدیریت ساختمان را در ایران درست کنیم و سپس به فکر بهره بردن از توان خارجی‌ها باشیم.