گزارش «فرصت امروز» از بازار شیرآلات بهداشتی در ایران / صادرات 100میلیون دلاری را محقق می کنیم

هر بخش از زندگی را که نگاه کنید در سایه امری به نام تولید نفس می کشد. حال چه این تولید در محدوده جغرافیایی کشورمان باشد و چه در کشور دیگری. اما این داستان زمانی ریتمی دلخواه به خود می گیرد که گره های سرنوشتش حتی با اوج و فرودهای بسیار هم که باشد، در کشورمان گشوده شود. به ویژه وقتی صحبت از کالایی است که زندگی را در قالب ساختمان ها جریان می دهد.

کالایی به نام شیرآلات بهداشتی ساختمان که شاید مهم ترین وظیفه شان جریان آب به عنوان عامل حیات باشد. بنابراین زندگی بدون آنها قابل تصور نیست و پسوند بهداشتی هم که به آنها اضافه شده، نقش حیاتی شان را بیشتر نشان می دهد. آنچه در مورد این کالاها در بازار ایران درخور تحسین است، دست بالای تولیدکنندگان داخلی است که توانسته اند حجم بالایی از سهم بازار را در اختیار دارند.

هر چند گاه کالاهای وارداتی نیز در این بازار به چشم می خورد اما آنقدر نیست که تولید داخلی را تحت تأثیر قرار دهد. اما این مسئله به این معنی نیست که جاده تولید در این حوزه صاف و یکدست است. بلکه مسائلی دیگری هست که این بازار را تحت تأثیر قرار می دهد. در این گزارش در گفت وگو با مهندس محمد فرزاد، دبیر انجمن تولیدکنندگان شیرآلات بهداشتی بازار این محصولات را بررسی کرده ایم.

انجمن تولیدکنندگان شیرآلات بهداشتی در حال حاضر 80 عضو رسمی دارد. اما واحدهای ریز و درشت زیادی هم هستند که به عضویت انجمن درنیامده اند چون دارای سطح قابل قبول انجمن نبوده اند.

مهندس محمد فرزاد با بیان این جملات اضافه می کند: در تهران بیش از 200واحد تولیدکننده شیرآلات وجود دارد که عضو انجمن شیرآلات نیستند اما توانسته اند زمینه های اشتغال را برای افراد بسیاری ایجاد کنند.

وی در ادامه به میزان اشتغال زایی صنعت شیرآلات در ایران اشاره کرده و می گوید: به طور کلی بیش از 100هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم در صنعت شیرآلات ایجاد شده است. از تولیدکنندگان مواد اولیه گرفته تا قطعه سازان در واحدها و کارگاه های کوچک و بزرگ و واحدهای ریخته گیری، پرس و. . . فرزاد در ادامه می افزاید: اینکه میزان اشتغا ل زایی این صنعت زیاد است به این دلیل است که بسیاری از کارخانه ها برخی از مراحل تولید یا ساخت بعضی از قطعات را برون سپاری می کنند. به همین دلیل کارگاه های زیادی در این میان وجود دارد که بخشی از مراحل تولید را انجام می دهند.

وی همچنین در مورد میزان اشتغال زایی هر کارخانه می گوید: این مسئله امری متغیر است. در صنف ما کارخانه هایی هستند که برای بیش از 600نفر در محیط کارخانه اشتغال زایی کرده اند و کارخانه هایی هم هستند که علاوه بر نیروهـــایی که در مجمــوعــه شان کار می کنند، گاه برای 400نفر هم بیرون از مجموعه و در واحدهای وابسته ایجاد کار و اشتغال  می کنند.

90درصد مواد اولیه در ایران تولید می شود

وجود معدن های بسیار در ایران موجب شده تا مواداولیه بخش های زیادی از صنایع در کشورمان موجود باشد. در مورد تولید شیرآلات نیز داستان همین است و تا 90درصد از مواد اولیه مورد نیاز این صنعت که آلیاژ برنج است، در ایران تولید می شود.

فرزاد ضمن بیان این مطلب می گوید: آلیاژ برنج به دو صورت در اختیار تولیدکنندگان قرار می گیرد. یا از بازیافت فلزات رنگی مانند سیم، کابل و ظرف و ظروف مسی و در ترکیب با روی به دست می آید یا به صورت شمش برنج در بازار موجود است و در اختیار تولیدکنندگان قرار می گیرد.

وی خریدوفروش این مواد اولیه را براساس تن برآورده کرده و می گوید قیمت هر تن به روز تعیین می شود و امری متغیر است. اما بنابر جستوی  «فرصت امروز» هر کیلو آلیاژ برنج در بازار روی 12هزار تومان قیمت دارد. بنابراین هر تن آلیاژ برنج تا 12میلیون تومان به فروش می رسد.

فرزاد همچنین تولید براساس استاندارد را از دیگر نیازهای ضروری این بازار دانسته و می افزاید: استاندارد این وسایل بر مبنای استانداردهای اروپا تعریف شده و هر دو تا سه  سال بازبینی می شوند. همچنین شیرآلات عرضه شده در بازار ایران باید مهر اداره استاندارد را داشته باشد. هر سه ماه یک بار نیز این استانداردها بازبینی می شوند.

ظرفیت های تولید، مصرف و صادرات شیرآلات

تولید اسمی این محصولات تا 15تن در سال است. اما به دلیل واردات قانونی و غیرقانونی در این زمینه و البته مهم تر از آن رکود صنعت ساختمان سازی موجب شده تا از این ظرفیت تنها 5تن تولید صورت بگیرد. اما ظرفیت مصرف شیرآلات در بازار ایران تا 20هزار تن در سال است.

وی در ادامه می افزاید: ظرفیت های تولید شیرآلات در ایران ما را بر آن داشته تا در اتاق بازرگانی ایران نمایشگاهی دائمی برپا کنیم که بتوانیم تا هیات های تجاری که از کشورهای مختلف به ایران می آیند با توان و کیفیت تولیدی در این حوزه آشنا شوند.

وی اضافه می کند که این اقدام در آینده ای نزدیک عملیاتی می شود. چون دولت هم عزم جدی برای صادرات دارد و با نشست ها و جلساتی که با وزیر صنعت داشته ایم، قویا بر این امر تأکید داشته  است.

رکود ساختمان سازی در ایران موجب شده تا استفاده از شیرآلات نیز به عنوان بخشی از این صنعت، در هاله ای از ابهام فرو برود. به همین دلیل بخش زیادی از تولید به صورت مازاد وارد بازار می شود. بنابراین باید راه هایی برای صادرات وجود داشته باشد که البته از این ظرفیت ها به نحو احسن استفاده نشده و مشکلاتی بر سر راه صادرات این محصولات وجود دارد.

با همه این اوصاف بنابر گفته های دبیر انجمن تولیدکنندگان شیرآلات در حال حاضر نیز صادرات شیرآلات ایران حدود 2 تا 4هزار تن در سال است که اغلب به کشورهای همسایه مانند کشورهای آسیای مرکزی و حوزه خلیج فارس است. وی اضافه می کند: البته به کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و آفریقا نیز صادرات محدودی در این زمینه داریم. وی آورده ارزی این میزان صادرات را تا 8میلیون دلار برآورده می کند.

فرزاد در ادامه و در مورد توان و ظرفیت های صادراتی این حوزه به  «فرصت امروز» می گوید: با اینکه در حال حاضر صادرات مان در این زمینه اندک است اما برنامه های برای افزایش صادرات داریم.

وی معتقد است که ارزش صادراتی در این حوزه می تواند تا 100میلیون دلار در سال افزایش یابد. فرزاد می گوید: در این زمینه طبق برنامه ریزی های صورت گرفته صادرات 8میلیون دلاری فعلی را تا پایان امسال به 20میلیون دلار افزایش می دهیم و طبق برآورده ها و برنامه ریزی های صورت گرفته بنا را بر افزایش این میزان از صادرات به 100میلیون دلار در بازه زمانی بین 3 تا 5سال آینده گذاشته ایم.

وی در مورد بازارهای متصور برای شیرآلات ایران نیز می گوید: علاوه بر بازارهایی که اشاره شد، کشورهای اروپای شرقی نیز از مهم ترین و جدی ترین بازارها برای صادرات محصولات ایران به شمار می روند و کافی است که تولیدکنندگان ایران در نمایشگاه های این کشورها حضور یابند و محصولات خود را معرفی کنند، در این صورت متقاضیان بسیاری در این زمینه خواهیم داشت. بنابراین دولت به جای اینکه به تولیدکنندگان وام و پول بدهد، زمینه های حضور محصولات ایرانی در این نمایشگاه ها را فراهم کند.

ابزارهای مدرن تولید در ایران

از آنجایی که کهنگی دستگاه ها و ماشین آلات تولید در ایران به مسئله تکراری و دائمی تبدیل شده بسیاری از صاحبان صنایع از آن گلایه دارند، این مسئله را با دبیر انجمن شیرآلات بهداشتی نیز در میان نهادیم. فرزاد در این باره معتقد است که بسیاری از کارخانجات این حوزه به دستگاه ها و ابزارهای مدرن تولید مجهز هستند و تولیدات شان با محصولات مدرن جهانی برابری  می کند و صادرات به کشورهای اروپایی و آمریکایی گواه این مدعاست.

بنابراین این کارخانجات مشکل عمده ای به لحاظ تولید ندارند. اما مشکل اصلی در زمینه تولید برمی گردد به رکود بازار و عدم سازماندهی  راه های صادراتی که موجب شده بسیاری از کارخانجات شیرآلات با ظرفیتی 30 تا 40درصدی کار  کنند که اگر راه های صادراتی باز شود، می توان این ظرفیت ها را افزایش داد و کارخانجات در دو و حتی سه شیفت کاری تولید کنند.

***

سرمایه  اولیه

بنابر اظهارات فعالان بازار شیرآلات، سرمایه گذاری در این حوزه طیفی وسیع را در برمی گیرد، بنابراین نوع حضور در این بازار از راه اندازی واحدهای چند نفره تا کارخانجات چند صد نفره متناوب است. همچنین در این حوزه می توان واحدهایی راه اندازی کرد که تنها نقش مونتاژکننده را دارند که البته بنابر نظر کارشناسان این نوع سرمایه گذاری پایدار محسوب نمی شود.

اما برای راه اندازی یک کارخانه که تا 70درصد از مراحل تولید را داشته باشد مانند خطوط تولید، خدمات پس از فروش، مرحله نظارت بر کیفیت و واحدهای آزمایشگاهی به سرمایه ای تا 10میلیارد تومان برای تهیه ملک و تأمین ماشین آلات نیاز است.

متراژ کارخانه ای با این حجم سرمایه گذاری بین 3 تا 5هزار متر است. البته واحدهای کوچک تر در قاموس کارگاهی را می توان با سرمایه ای بین 300 تا 500میلیون تومان راه اندازی کرد و میزان مکان مورد نیاز برای این امر نیز بین 300 تا 500متر است.

***

مجوزها

سرمایه گذاران برای دریافت پروانه تولید باید به وزارت صنعت، معدن و تجارت و اداره های مرتبط استان های محل سرمایه گذاری مراجعه کنند. همچنین از آنجایی که تولید شیرآلات جنبه بهداشتی دارد باید از وزارت بهداشت و درمان نیز مجوزهای لازم را دریافت کنند.

همچنین تولید این محصولات مبتنی بر استاندارد است و داشتن مجوزهای مربوط به این اداره نیز برای آغاز فروش و حضور محصول در بازار نیاز است. به این صورت که بعد از آماده سازی خط تولید نمونه برداری ها انجام می شود تا پلیمر اضافه، سرب اضافه و. . . نداشته باشند و اداره استاندارد مجوزهای لازم برای حضور این محصولات در بازار را صادر کند. تا چند سال پیش روند دریافت پروانه بهره بهرداری و تولید به این صورت بود که تنها وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت این مجوزها را صادر می کرد ولی در حال حاضر نیز امور صنفی و اتحادیه نیز مجوزهای مورد نیاز برای بهره برداری و تولید را صادر می کنند و همین امر موجب شده تا شیرآلاتی با کیفیت های گاه غیراستاندارد راهی بازار شود.

***

ریسک ها و تهدیدها

مهم ترین ریسک  و تهدید های این بازار برمی گردد به وابستگی شدید این محصولات به رکود و رونق بازار مسکن؛  بازاری که در ایران دائماً در نوسان به سر می برد. وجود چنین ریسک هایی و نبود فروش موجب شده تا فعالان این حوزه از وضعیت بازار در سال گذشته به یخبندان بازار تعبیر کنند. از دیگر مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد و شاید گریبانگیر کل حوزه تولید باشد، وجود سربارهای مالی بسیار است. به عنوان مثال مالیات بر ارزش افزوده باید از مصرف کننده دریافت شود ولی در ایران از تولیدکننده دریافت می شود.

همچنین تسهیلاتی که برای تولیدکنندگان در نظر گرفته می شود معمولاً با بهره های روی 20درصد پرداخت می شوند و دوره بازپرداخت شان نیز همراه با راه اندازی کارخانه و واحد تولید آغاز می شود. مسائلی از این دست موجب شده تا کارخانه ها با کمترین ظرفیت خود تولید کنند چون در حال حاضر بازارهای صادراتی باثباتی نیز در این حوزه وجود ندارد و بازار داخلی نیز با مازاد تولید مواجه است.