سود تراشی از سنگ

بازار طلا و جواهرات و نقش تعیین‌کننده‌اش در اقتصاد کشورها بر کسی پوشیده نیست. بازاری که البته ورود به آن کار هر کسی نیست اما تنوع رشته‌ها و رسته‌های کاری مختلف موجب شده تا امروز کسب‌وکارهای بسیاری در حوزه طلا و جواهرات کشورها شکل بگیرد. در این میان آنچه بیش از هر مسئله‌ای دارای اهمیت است، رجوع به اصل و اساس این کسب‌وکارهای طلایی است.

اصلی که به معادن گره می‌خورد، معادن سنگ‌های قیمتی و طلا و جواهر در هر کشوری. ایران نیز به دلیل دارابودن معادن بسیاری در این حوزه، ظرفیت‌های بالایی برای ایجاد اشتغال و راه‌اندازی کسب‌وکار دارد.

معادنی که اگر به‌وسیله هر فردی کشف و شناسایی شوند عواید مادی‌اش نیز به او می‌رسد و در این زمینه معادن زیادی در اختیار بخش‌خصوصی قرار گرفته است تا با استخراج در مدت زمانی مشخصی عوایدی را نصیب خود و اقتصاد کشور کنند. البته ماشین‌آلات، نیروی انسانی متخصص و آزمایشگاه‌ها از نخستین و مهم‌ترین ابزارهای کار در معادن است. آن هم معادنی به ظرافت سنگ‌های قیمتی.

در ادامه کسب‌وکارهایی که در حول محور معادن و سنگ‌ها شکل می‌گیرد، تاسیس آموزشگاه‌های جواهرسازی است با آموزش‌هایی در زمینه‌های جواهرسازی و سنگ‌شناسی و مسائلی از این دست که با طی مراحل مختلف حوزه‌های آموزشی می‌توان از این راه صاحب شغل و درآمد هم شد؛ یا به صورت استخدام در خود آموزشگاه به‌عنوان نیروی آموزش‌دهنده یا به صورت شغل خانگی و جواهرسازی در منزل یا تاسیس کارگاه و راه‌اندازی کسب‌وکار شخصی. برای بررسی بازار طلا و جواهر و جواهرسازی و شیوه‌های درآمدزایی و سرمایه‌گذاری در این حوزه،  «فرصت امروز» گفت‌وگویی انجام داده با هومن زنگنه، مدیرعامل گالری زرین که دارای معادن، آموزشگاه‌ها و همچنین مدارک دوره‌های مختلف جواهرسازی است.

از فرش تا عرش جواهرسازی

جواهرسازی از شناخت سنگ‌ها آغاز می‌شود و مراحل ابتدایی چون سوارکردن نگین به روی رکاب یک انگشتر تا تراش حرفه‌ای گران‌قیمت‌ترین سنگ‌ها را در بر می‌گیرد. به همین دلیل این کسب‌وکار گستردگی بسیاری دارد. زنگنه با بیان این جملات اضافه می‌کند: در حقیقت در این نوع کسب‌وکار ما با یک هنر-صنعت روبه‌رو هستیم که آمیزه‌ای از هنر دست و دستگاه‌ها و ماشین‌آلات پیشرفته است.

در هنر جواهرسازی و سنگ‌تراشی هر نوع سنگی می‌تواند دارای ارزش افزوده شود. بسیاری از سنگ‌هایی که با پیشانی کفش‌های‌مان در پیاده‌روها برخورد می‌کنند، ممکن است دارای ارزش تراشخوردگی باشند و از فرش به عرش برسند. چون نوع تراش و شیوه‌ تراش و شکلی که از آنها ساخته می‌شود در نهایت قیمت بالایی برای‌شان رقم می‌زند.

زنگنه در ادامه و در مورد روند این کسب‌وکار می‌گوید: گوهرشناسی و شناسایی سنگ‌هایی که چنین ارزشی دارند، از نخستین‌ گام‌های حضور در چنین بازاری است. در ابتدا باید معادنی که دارای سنگ‌های باارزش هستند، شناسایی شوند. برای این منظور باید از اساتید کانی‌شناس استفاده کنیم.

گوهرشناسان در مرحله بعد به کمک ما می‌آیند. ماشین‌آلات مکانیکی هم در این مرحله برای استخراج سنگ‌ها حضور دارند. این سنگ‌ها باید به آزمایشگاه بروند تا سره از ناسره جدا شود. برای اینکه کسی بتواند در بازار جواهرسازی موفق باشد باید از صفر تا صد کار را در اختیار داشته باشد. بعد از تشخیص اهمیت سنگ برایش شناسنامه صادر می‌شود و به‌عنوان سنگی که ارزش تراش دارد، معرفی می‌شود. باید این نکته را هم اضافه کنم که همه مراحل یادشده توسط افراد خبره و استادکار انجام می‌شود.

درآمدزایی مبتنی بر آموزش

هومن زنگنه می‌گوید: در ایران سنگ‌های زیادی وجود دارد که قابلیت تبدیل شدن به جواهرات را دارند: ما خودمان تاکنون نزدیک به 220 معدن دارای سنگ قیمتی را در ایران شناسایی کرده‌ایم. باز این گستردگی مثلا در مورد عقیق به این صورت است که 500نوع عقیق در کل جهان داریم.

از طرفی بسیاری از معادن سنگ‌های قیمتی در دل معادن صنعتی یافت می‌شوند؛ مثلا در جایی که مس داریم، می‌توانیم رگه‌هایی از فیروزه را پیدا بکنیم یا در معدن‌های سنگ‌آهن، سنگ‌های شیشه‌ای بسیار قیمتی داریم.

اما اینکه چگونه می‌توان در از‌ای سنگ‌ها کسب درآمد کرد و درآمدها در این حوزه چگونه تعریف می‌شوند، سوالی است که زنگنه در پاسخش می‌گوید: هر فردی بنابر علاقه و قابلیت‌های فردی می‌تواند آموزش‌هایی ببیند که در نهایت به درآمدزایی‌اش منجر شود. گاه با آموزش و قابلیت فردی، سنگی که قیمتش یک میلیون تومان است، با نوع تراشی که می‌خورد، ارزشش به 50میلیون تومان هم می‌رسد.

به همین دلیل جواهرسازی یکی از باصرفه‌ترین هنر-صنعت‌های دنیا به شمار می‌رود که بیش از هزار سال هم این شغل قدمت دارد. از طرفی ویژگی مثبتی که این کسب‌وکار دارد برمی‌گردد به این مسئله که در طول دوره‌های آموزشی‌ کوتاه‌مدت در مورد هر شاخه‌ای که مورد علاقه افراد باشد، می‌توان به درآمدزایی قابل توجهی دست یافت.

مثلاً کافی است افراد با صرف زمانی حدودا دو و نیم ماه دوره‌های گوهرشناسی را بگذرانند و طی یک دوره سه ماهه تراش را بیاموزند، در این صورت حتی به تنهایی می‌توانند کارگاهی تاسیس کنند. هزینه‌های کلاس‌ها هم مختلف است، مثلا از چند صد هزار تومان تعریف می‌شود تا چند میلیون تومان.

سنگ‌های محبوب جواهرسازها

چه سنگ‌هایی بیشترین خواهان را در بازار دارند و بیشترین کار جواهرسازی روی‌شان انجام می‌شود؟ مدیر گالری زنگنه می‌گوید: عقیق، فیروزه، یاقوت و زمرد بیشترین نقش را در جواهرسازی دارند. الماس هم به دلیل انحصاری بودنش در دست طیف و گروهی خاص در جهان و همچنین دستگا‌ه‌ها و تجهیزات بسیار گرانی که برای تراشش لازم است، کمتر مورد توجه افرادی با توان مالی اندک قرار می‌گیرد.

اما در ایران سنگ‌های رنگی و سنگ‌هایی که پایین‌تر از الماس قرار می‌گیرند، به وفور یافت می‌شود و در ایران معادن بسیار خوبی در این زمینه داریم. همچنین این سنگ‌ها به دلیل اینکه قیمت کمتری نسبت به سایر سنگ‌های جواهری دارند، خریداران بیشتری را هم به خود می‌بینند. وی ادامه می‌دهد: مثلا همین فیروزه نیشابور را که ما فکر می‌کنیم همه جهان آن را می‌شناسند اما چنین نیست، هنوز قابلیت‌هایش مورد استفاده قرار نگرفته است.

جواهرشناسان دنیا از فیروزه نیشابور همین را می‌دانند که در منطقه‌ای از اوراسیا فیروزه خوبی به دست می‌آید. ولی نمی‌دانند که مال ایران است. چرا؟ چون ما در حوزه فرآیندها و تبدیل‌کردن‌ها ضعف اساسی داشته و داریم. در همین حوزه فرآیندها نتوانسته‌ایم تراش‌های حرفه‌ای به سنگ‌ها بدهیم و ارزش افزوده بالایی برای‌شان ایجاد کنیم.

همچنین بازاریابی ‌ما بسیار ضعیف است و دردنیا فیروزه ما را با نام ایران نمی‌شناسند. در حالی که همین معادن فیروزه نیشابور این ظرفیت را دارد که برای چندصد هزار نفر در سراسر ایران ایجاد شغل و درآمد کند. اما در ایران هنوز معدن فیروزه نیشابور را با تی‌ان‌تی منفجر می‌کنند تا فیروزه به دست بیاید و دستگاه‌ها و ماشین‌آلات پیشرفته‌ای در این زمینه نداریم.

زنگنه در ادامه اضافه می‌کند: سنگ‌های قیمتی ایران در سراسر جهان خواهان دارند. در نمایشگاه‌ها و بازارهای خارج از کشور مشتریان زیادی برای‌شان وجود دارد و حتی افراد زیادی برای خرید سنگ‌ها و جواهرات ایرانی به کشورمان می‌آیند.

بازار بزرگ سنگ‌های قیمتی در ایران

شما به‌عنوان شرکت زرین در این بازار حضور دارید؛ این مارکت در ایران چقدر بزرگ است و اینکه الان چند شرکت در این زمینه دارند فعالیت می‌کنند؟ زنگنه در پاسخ به این سوالات می‌گوید: بازار، بازار بزرگی است، اما نه برای همه. برای کسانی که با سرمایه‌های بالا وارد می‌شود و از استخراج تا بازار را در اختیار خود دارند. کسانی که بتوانند در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی حضور پررنگی داشته باشند و مثلا با در اختیار گرفتن سوله‌های چندهزار متری، کالای خود را در بهترین ویترین بچینند و معرفی کنند.

زنگنه می‌گوید در حوزه فروش جواهرات و سنگ‌های قیمتی در سراسر ایران بیش از 72هزار واحد صنفی فعال بوده‌اند که بعضی به دلایلی مانند رکود در بازار و کاهش قدرت خرید مردم، رو به تعطیلی رفته‌اند.

وی اضافه می‌کند: البته تنوع قیمتی موجود در بازار موجب شده تا همیشه مشتریانی باشند. مثلا بسته به نوع جنسی که تولید می‌کنیم، از 2000 هزار تومان تا 200میلیارد تومان داریم که مشتریان داخلی هم دارد. البته در کشورهایی مانند ایتالیا، هنگ‌کنگ و روسیه هم سنگ‌های ایرانی خواهان دارد.

همچنین امارات و اروپا و آمریکا هم مشتریان سنگ‌های ما هستند و فرصت‌هایی برای صادرات هم در اختیار فعالان بازار قرار دارد. ضمن اینکه توجه به این حوزه و برپایی کارگاه‌ها و آموزشگاه‌هایی برای آموزش چنین مهارت‌هایی، هم افراد را از حضور چندین ساله پشت نیمکت‌های دانشگاه‌ معاف می‌کند و هم درآمدی برای گذران زندگی در اختیارشان قرار می‌دهد. از طرفی با تراش سنگ‌ها در کشورمان، مانع بزرگی برای خام‌فروشی ایجاد می‌کنیم و سنگ‌ها را با ارزش افزوده بالا هم در بازار داخلی و هم در بازارهای صادراتی عرضه می‌کنیم.

***

سرمایه اولیه

هومن زنگنه،‌مدیرعامل گالری زرین در مورد اینکه اگر کسی بخواهد کارگاهی خانگی و... احداث کند، به چه دستگاه‌ها و مکانی نیاز دارد و چه سرمایه اولیه‌ای باید داشته باشد، می‌گوید: چنین فردی می‌تواند با دستگاه‌هایی که در ایران وجود دارد، کارش را آغاز کند و مثلا لازم نیست دستگاه‌های وارداتی آمریکایی و... خریداری کند. یعنی می‌توان با 700هزار تومان هم دستگاه‌های لازم را خریداری کرد و کار را با یک میز و در منزل شروع کرد.

اما برای راه‌اندازی کارگاه کوچک با 10میلیون تومان می‌توان دستگاه خریداری کرد. البته دستگاه‌های داخلی برای کار با وسعت زیاد از 2میلیون تومان تا 15میلیون تومان قیمت دارند و دستگا‌های خارجی وارداتی که برای تراش وارد می‌شوند، بین 20 تا 25میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌شوند.

این فعال بازار در ادامه سخنانش و در مورد این موضوع که آیا حضور در چنین بازاری را به صاحبان سرمایه پیشنهاد می‌دهد یا نه می‌گوید: تاسیس آموزشگاه برای تراش سنگ‌های قیمتی و گوهرهای قیمتی را پیشنهاد می‌دهم. یعنی افرادی می‌توانند با اجاره مکانی و استخدام نیروی انسانی متخصص مواد اولیه را تهیه کرده و در اختیارشان قرار دهند و از این راه کسب درآمد کنند.

در واقع می‌خواهم بگویم هر کسی نمی‌تواند از صفر تا صد و از استخراج تا بازار را به تنهایی انجام دهد ولی افراد دارای سرمایه می‌توانند بخشی از کار را انجام داده و عوایدی را نصیب خود کنند. زنگنه می‌گوید با حضور در این بازار و راه‌اندازی کسب‌وکار توانسته برای بیش از 10هزار نفر ایجاد اشتغال کند که قشرهای آسیب‌دیده مانند زندانیان هم جزو این تعداد به شمار می‌روند. وی اضافه می‌کند برای ساخت و فروش آثار افراد آموزش دیده، با بیش از 5هزار نفر قرارداد بسته‌ایم که کارهایی را ساخته و برای‌شان در بازارهای داخلی و خارجی بفروشیم.

نیروی انسانی متخصص

افرادی که به واسطه یک شرکت و گالری جواهرسازی و جواهرشناسی صاحب شغل و درآمد می‌شوند، طیف وسیعی از تخصص و مهارت‌ها را در بر می‌گیرند. از متخصصان زمین‌شناسی و کانی‌شناسی گرفته تا افرادی که دارای سواد هنری هستند و افرادی که با حضور در کلاس‌های آموزشی انواع سنگ‌ها و تراش‌ها را می‌شناسند و آموزش می‌بینند. دستمزدی هم که این افراد می‌توانند دریافت کنند، بسته به میزان کاری که انجام می‌دهند و مهارتی که دارند، متفاوت است.

زنگنه می‌گوید: بعضی از افراد روزانه 20 تا 30و حتی 40 سنگ را تراش می‌دهند. فرد دیگری ممکن است کمتر یا بیشتر از این کار کند. اما در هر شرایطی هر فردی با توجه به قدرت عمل و آموزش‌هایی که دیده و شیوه‌های انجام کارش درآمد کسب می‌کند. مثلا از 100هزار تومان درآمد داریم تا 25 و 30میلیون تومان در ماه که مورد اخیر دستمزد استادکارهای ما محسوب می‌شود که صاحب آثار فرد اعلاء و به اصطلاح یونیک هستند.

زنگنه می‌گوید خوبی کار با آموزشگاه این است که ما خودمان مواد اولیه و حتی تجهیزات اولیه تراش را در اختیارشان قرار می‌دهیم. یعنی برای داشتن چنین کسب‌وکاری نیازی به سرمایه اولیه نیست و سرمایه افراد همان پرداخت‌هایی است که برای آموزش‌ها می‌دهند و مهارت‌هایی است که یاد می‌گیرند. همچنین اساتید کانی‌شناسی که برای سنگ‌ها شناسنامه تعریف می‌کنند، دستمزدهای متنوعی دریافت می‌کنند. هر شناسنامه می‌تواند از 50، 70 تا 100 هزار تومان قیمت داشته باشد. حتی شناسنامه‌های یک میلیون و 500هزار تومانی هم داریم.

باید معدن داشته باشیم

با توجه به حرف‌های هومن زنگنه، این بازار دارای چند روی متفاوت است. یکی اینکه فردی با صرف هزینه‌ای دوره‌های آموزشی جواهرسازی و جواهرشناسی را بیاموزد و با همکاری با خود آموزشگاه به کسب وکار بپردازد، دیگر اینکه با صرف هزینه‌ای چند ده میلیونی کارگاهی شخصی راه‌اندازی کند و مورد آخر اینکه از صفر تا صد کار را به تنهایی انجام دهد و همه مراحل استخراج تا بازار را به عهده بگیرد.این کار نیاز به سرمایه‌های چندین میلیاردی دارد که هر کسی توانش را ندارد. اما به‌طور کلی به نظر می‌رسد کسی که وارد کار معدن می‌شود، باید صفر تا صدی وارد شود.

هومن زنگنه هم بر این نکته تاکید می‌کند و می‌گوید: معادن زیادی در ایران اکتشاف نشده‌اند. معادن زیادی را خودمان اکتشاف و واگذار می‌کنیم و به‌طور کلی برای موفقیت در این بازار باید معادنی کشف و استخراج شوند.حتی بعضی از معادن را خریداری می‌کنیم.

در واقع کار به این صورت است که وقتی معدنی را کشف می‌کنید، آن را در وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت به نام خودتان ثبت و پروانه کسب وکار روی آن معدن را دریافت می‌کنید. البته حدود و ثغوری هم در این میان باید رعایت شود. مثلا حجم استخراج محدود و مشخص است. یعنی نمی‌شود بیش از یک حد مجاز استخراج کرد و هر میزان استخراج مالیات‌های ویژه خود را دارد.