سهم ما چقدر است؟

پرورش گل و گیاهان زینتی با گردش مالی سالانه بیش از 150 میلیارد دلار یکی از حوزه‌های مهم سرمایه‌گذاری در کشور‌های مختلف به‌شمار می‌رود. در این میان کشورهایی که قابلیت‌‌های طبیعی مناسبی در این زمینه دارند از پتانسیل بالایی برای ارز‌آوری و ســرمایه‌گــذاری در این حوزه برخوردارند. یکی از مهم‌ترین کشور‌های فعال در این بازار که تقریبا به‌عنوان یک برند در صنعت گل و گیاهان زینتی در جهان مطرح است کشور هلند است که با گردش مالی 30 میلیون دلاری سهم عمده بازار جهانی را به خود اختصاص داده است.

در سال‌های اخیر کشور‌های در حال توسعه مانند کلمبیا و اکوادور از منطقه امریکای لاتین با ورود به این بازار توانسته‌اند تقریبا سهم یک‌میلیارد دلاری از بازار را به خود اختصاص دهند. کنیا و اتیوپی نیز هر‌کدام به ترتیب با 700 و 500 میلیون دلار بخشی از بازار جهانی گل و گیاهان زینتی را در اختیار گرفته‌اند. در این میان کشور ما با داشتن توانمندی‌‌های بسیار بالا در این زمینه براساس تخمین‌های صورت گرفته تنها در حدود 30 تا 40 میلیون دلار از بازار جهانی را در اختیار دارد که عمدتا مربوط به بازار‌های صادراتی کشور‌های همسایه می‌شود. برای روشن شدن عمق فاجعه بد نیست بدانید کشور هلند تقریبا مساحتی به اندازه دو استان مازندران و گلستان دارد.

حال سوال اصلی اینجاست که چرا کشور ما با این توانمندی‌های بالقوه نتوانسته سهم قابل‌توجهی از این بازار چند ده میلیاردی را به خود اختصاص دهد؟ این در حالی است که سطح زیر کشت گل و گیاهان زینتی در ایران تقریبا پنج هزار هکتار است که در مقایسه با هلند تقریبا معادل 10‌درصد سطح زیر کشت - 50 هزار هکتار- این کشور است. با یک حساب سرانگشتی قاعدتا باید رقم سه میلیارد دلار از بازار‌های صادراتی این محصول در اختیار ایران باشد، در‌حالی‌که در‌حال‌حاضر این رقم معادل یک درصد ارقام قابل تحقق در این حوزه است و همه اینها در صورتی است که تنها از ظرفیت‌های فعال فعلی استفاده درستی شود. توجه نکردن و عدم‌برنامه‌ریزی در‌خصوص چنین پتانسیلی چه از سوی بخش خصوصی و چه در حوزه سیاست‌گذاری و بخش دولتی یک فرصت‌سوزی بزرگ در عرصه سرمایه‌گذاری است. شناخت فرصت‌های سرمایه‌گذاری یک اصل مهم در بهبود روند اقتصادی هر کشوری است.

برای پاسخ به این چرا‌ها به سراغ پژمان آزادی، رییس انجمن علمی گل و گیاهان زینتی ایران رفتیم تا به جوانب مختلف موضوع بپردازیم...

نبود برنامه مشخص صادراتی اصلی‌ترین مشکل است

ایران هفتمین تولید‌کننده گل دنیاست اما به لحاظ جایگاه صادراتی در بین کشورهای تولید‌کننده در جایگاه یکصد و هفتم قرار دارد، بنابراین می‌توان گفت مشکل اصلی در مسئله سرمایه‌گذاری در صنعت گل و گیاهان زینتی بحث بازاریابی، برند‌سازی و فروش به‌ویژه در بخش بازار‌های صادراتی است.

پژمان آزادی، رییس انجمن علمی گل و گیاهان زینتی ایران با اشاره به اینکه در‌ حال‌‌حاضر در صنعت گل و گیاهان زینتی در ایران رقم صادرات این محصول در مقایسه با میزان سطح زیرکشت بسیار پایین است، افزود: در‌حال‌حاضر استان‌های تهران، مرکزی، مازندران و خوزستان به ترتیب رده‌های اول تا چهارم را در تولید گل و گیاهان زینتی در ایران دارند‌ اما مسئله اصلی این است که در بحث صادراتی هیچ برنامه مشخص و مدونی وجود ندارد. از استان‌های تهران و مرکزی به‌صورت پراکنده صادرات داریم و از مازندران نیز به کشورهای روسیه و آذربایجان صادرات داریم‌ اما آمارهای دقیق و مشخصی در این زمینه ارائه نشده است. در سایر استان‌ها هم تولیداتی به‌صورت پراکنده داریم. استان‌های خراسان، کرمان، گیلان و البرز هم در این راستا فعالیت‌های خوبی را آغاز کرده‌اند. 

آزادی در ادامه امکانات زیرساختی در حوزه حمل‌و‌نقل و نزدیکی به فرودگاه را اصلی‌ترین عامل توسعه صادرات این محصول دانست و افزود: برای تولید مطلوب باید منطقه مورد‌نظر به لحاظ آب و هوا، نور و تابش خورشید، حاصلخیزی خاک، مناسب کشت گل و گیاه باشد‌ اما هنوز بررسی دقیق و علمی برای مکان یابی و یافتن یک الگوی کشت منسجم انجام نشده است البته ظواهر امر حاکی از آن است که منطقه محلات یکی از مکان‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری در این حوزه است. 

وی ادامه داد: در این مسئله باید یک نگاه کارشناسی وجود داشته باشد و نبود این تفکر در احداث شهرک‌های تولیدی گل و گیاه منجر به شکست اغلب این طرح‌ها شد و برا‌ی اینکه این اشتباه دوباره تکرار نشود باید این نگاه علمی به وجود آید.

رییس انجمن علمی گل و گیاهان زینتی افزود: در‌حال‌حاضر بیش از صد نوع گل و گیاه زینتی در بازار‌های جهانی و بین‌المللی دارای ارزش تجاری است و این تنوع کار را برای مکان یابی به لحاظ آب و هوایی دشوار می‌کند بنابراین کار بسیار پیچیده و زمان‌بر است، اما ضرورت دارد این کار هر‌چه سریع‌تر صورت گیرد.

چرا گل و گیاهان زینتی؟ 

آزادی در پاسخ به این سوال که چرا باید در زمینه گل و گیاهان زینتی در ایران توجه ویژه‌ای صورت گیرد و سرمایه‌گذاری‌های لازم انجام شود، گفت: کشت گل و گیاهان زینتی از جمله کشت‌های متمرکز در میان انواع تولیدات گیاهی است که این امکان را به شما می‌دهد در واحد سطح برداشت بالایی را داشته باشید و این مسئله هم به لحاظ اشتغال‌زایی و هم به لحاظ صرفه‌جویی در مصرف آب، ارزش افزوده و بهره‌وری برای اقتصاد کشور صرفه‌هایی را به دنبال دارد و این پتانسیل وجود دارد که کشور ما طی پنج تا شش سال آینده حداقل یک‌میلیارد دلار صادرات گل و گیاهان زینتی را داشته باشد. 

این کارشناس حوزه گل و گیاهان زینتی اذعان کرد: وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی این امر بسیار علاقه‌مند به توسعه این بخش است و تشکیل پژوهشکده ملی گل و گیاهان زینتی نشان از وجود اراده‌ای جدی برای توسعه این بخش است اما مشکلات زیادی وجود دارد و مهم‌ترین مسئله این است که در میان مسئولان و متولیان اقتصادی کشور هنوز اهمیت توسعه و همچنین پتانسیل‌های این بخش در ارز‌آوری و اشتغال به درستی جانیفتاده است. 

وی ادامه داد: در این سال‌ها عملا حمایت‌های جدی در این بخش صورت نگرفته و شرایط دشوار تولید، هزینه‌های بالای سوخت، کمبود آب، قیمت بالای زمین و مشکلاتی از این دست و نبود تسهیلات مناسب در این بخش بسیاری از تولید‌کنندگان را از ادامه کار دلسرد کرده است، البته در بخش‌های تحقیقاتی و علمی کارهای خوبی صورت گرفته است‌ اما هنوز راهکار مناسبی برای جذب سرمایه‌ها به این بخش ارائه نشده است. در رابطه با فعالیت‌های انجمن هم می‌توان گفت بیشتر این کارها در حوزه توسعه علمی و هماهنگی و ارتباط‌گیری در میان اتحادیه‌هاست که سعی دارد از این طریق مشکلات را در حد توان خود حل کند. 

همچنین اســـتفاده از ظرفیت‌های مجلس در اولویت‌های کار انجمن قرار دارد ولی در‌حال‌حاضر اقدام عملی که بتواند تولید‌کننده را راضی کند انجام نشده است.

فضای بازار مناسب نیست 

آزادی در ادامه در رابطه با فضای فعلی سرمایه‌گذاری و تولید در این بازار به «فرصت امروز» گفت: در شرایط فعلی فضای تولید در این بخش مناسب نیست و عدم‌رضایت به دلایلی که خدمت شما گفته شد در تولیدکنندگان این صنعت وجود دارد و همین امر باعث شده تا طیف وسیعی از این تولید‌کنندگان از بازار خارج شوند بنابراین حمایت دولت در این بخش که الزاما هم حمایت مالی نیست ضروری به نظر می‌رسد. 

وی با اشاره به نقش اتحادیه‌ها در تولید افزود: اتحادیه‌ها در‌حال‌حاضر به‌صورت مجمع‌الجزایری عمل می‌کنند و همین امر باعث‌شده تا حمایت‌های لازم از تولید گل و گیاهان زینتی صورت نگیرد و در‌حال‌حاضر تعداد معدودی از تولید‌کنندگان توانسته‌اند علاوه بر حفظ سطح تولید به توسعه و ادامه کار فکر کنند.

این کارشناس گل و گیاهان زینتی در رابطه با سرمایه‌گذاری در این بخش گفت: با حداقل 200 تا 300 میلیون تومان سرمایه منهای قیمت زمین می‌توان برای شروع سرمایه‌گذاری با یک گلخانه مقیاس پایین کار را استارت زد یعنی باید حداقل سه هزار متر زمین در اختیار داشته باشید و این سرمایه در صورت کار درست و حساب شده حتی در شرایط فعلی بازار طی سه سال بازگشت خواهد داشت.

آزادی آفزود: باید توجه داشته باشید که در دنیا کشت‌های زیر پنج هزار متر در بسیاری از موارد توجیه اقتصادی ندارد و فعالان این سطح جزو تولید‌کنندگان خرد به حساب می‌آید. با این حساب 99‌در‌صد تولید‌کنندگان ایران در این سطح هستند و این یکی از مشکلات اصلی این بخش است، لذا خرد بودن سطح کشت و نبود یک انسجام مناسب و شبکه جامع در این بخش مهم‌ترین مانع توسعه صادرات در این صنعت است، بنابراین بهتر آن است که بگوییم به لحاظ کمی توان رقابت در بازار‌های جهانی را نداریم.

رییس انجمن گل و گیاهان زینتی در پایان در توصیه به تازه‌وارد‌ها و سرمایه‌گذاران برای ورود به بازار گفت: ارائه کارهای نوآورانه و خلاق در زمینه تولید گل و گیاهان زینتی بسیار مهم است علاوه‌بر این دقت در انتخاب سازه، سیستم گرمایشی و سرمایشی مناسب، مکان‌یابی و انتخاب نوع محصول و بسیاری دیگر از موارد که نیاز به مشاوره‌های دقیق کارشناسی دارد، برای شروع کار لازم است. همچنین تنوع در تولید‌ات و بازاریابی مهم‌ترین اصل در این بازار است.