سرمای کشنده بازار یخچال

بازار خریدوفروش یخچال و سایر وسایل و دستگاه‌های سردکننده و سرماساز که انتظار می‌رود با شروع فصل گرما رونقی به خود ببیند، به گفته فعالان این بازار کماکان در حالتی از تعلیق و کما به سر می‌برد.

پس‌لرزه‌های چند سال گذشته هنوز هم ترکش‌هایش به بدنه تولید اصابت می‌کند و ریزش مداوم کارخانجات و نیروهای کار همچنان ادامه دارد. از حدود 170تولیدکننده در دهه 60 تنها 40تولیدکننده کماکان و البته افتان و خیزان در این راه گام برمی‌دارند اما با ظرفیتی 30 و در نهایت 40درصدی. در این گزارش به بررسی این بازار پرداخته‌ایم.

فصل گرما از راه رسیده و هیچ چیزی به اندازه هوای خنک، آب خنک و خلاصه هر چیز خنکی که فکرش را بکنید، به دل آدم نمی‌چسبد. بنابراین باید خنک‌کننده‌ها، دستگاه‌ها و وسایلی که به این منظور خریداری می‌شوند و دستگاه‌های تهویه مطبوع که در فصل گرما کارکرد به مراتب موثرتری خواهند داشت، حسابی کسب‌وکارشان گرفته باشد و به اصطلاح پیک خریدوفروش‌شان از راه رسیده باشد. به همین منظور و برای بررسی بازار خریدوفروش کالاها و وسایلی از این دست، با بهمن بصره‌ای زاد، نایب رئیس اتحادیه صنایع برودتی، تهویه مطبوع و لباسشویی تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.

بصره‌ای‌زاد در ابتدا اشاره دارد به کالاهایی که در صنف او تولید می‌شوند یا به‌فروش می‌رسند: یخچال، سردخانه، دستگاه‌ها تهویه مطبوع و... وی همچنین اشاره می‌کند که انواع یخچال از جمله یخچال فریزر از نوع خانگی و صنعتی و فروشگاهی نیز از رسته‌های مختلف تولیدی است که فعالان این صنف انجام می‌دهند.

البته این فعال صنفی در ادامه اضافه می‌کند که هیچ یخچالی به‌صورت کامل در ایران تولید نمی‌شود. بلکه قطعات زیادی هم وارد می‌شوند و در کنار سایر قطعاتی که در ایران تولید می‌شوند، در نهایت به تولید یخچال منجر می‌شود.

این فعال صنفی در ادامه و در پاسخ به این سوال که کدام قطعات و به چه دلیل هیچ گونه تولیدی در ایران ندارند، می‌گوید: کمپرسور، ترموستات، سیستم‌های کنترلی و چندین قطعه دیگر به‌هیچ عنوان در ایران تولید ندارند. هیچ نوعی و هیچ قدرتی از آنها در ایران تولید ندارد که دلایل زیادی هم برای این امر وجود دارد. نخستین دلیل سرمایه‌گذاری بالا و نبود نقدینگی برای راه‌اندازی خط تولید چنین قطعاتی است. از طرفی باید تیراژ مورد نیاز برای سودآوری را هم به این دلیل عمده اضافه کنیم. بنابراین هیچ تولیدکننده‌ای نمی‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در این حوزه را بپذیرد.

بصره‌ای‌زاد همچنین اشاره‌ای دارد به اوضاع اقتصادی فعلی که امیدها را ناامید کرده و به‌نظر هم نمی‌رسد که قرار است اتفاق مثبتی در این زمینه رخ دهد. شاهد مثالی هم برای مدعایش می‌آورد: کارخانه نیک ایران در قزوین با ده‌ها پرسنل تعطیل شد و وقتی یک واحد تولیدی رو به تعطیلی کامل می‌رود دیگر انگیزه و توانی برای راه‌اندازی مجدد آن وجود ندارد.

وی همچنین می‌گوید: طی سه چهار سال اخیر بسیاری از کارخانجات در این حوزه یا به‌صورت کامل تعطیل شده‌اند یا تنها با چند درصد از ظرفیت خود کار می‌کنند و نیروهای کار خود را تا حد زیادی تعدیل کرده‌اند.

بوی کهنگی در هوای سرد تولید

نایب رئیس اتحادیه صنایع برودتی، تهویه مطبوع و لباسشویی در ادامه به تکنولوژی روز دنیا و لزوم استفاده از آن در تولید وسایل سردکننده هم اشاره می‌کند: تکنولوژی تولید یخچال و انواع دستگاه‌های سردکننده در ایران بسیار قدیمی و کهنه است. ماشین‌آلات این حوزه عمرشان را کرده‌اند و دچار استهلاک بالایی هستند. بنابراین توان تولید ندارند یا اگر هم داشته باشند، نتیجه مطلوبی به‌دست نمی‌دهند.

همین عوامل در نهایت به کیفیت پایین کالای ایرانی منجر می‌شود. در حالی که یخچال از جمله کالاهایی است که هر خانواری به آن نیاز دارد. از طرفی جزو کالاهایی است که به امید کارکرد چندین ساله خریداری می‌شود، بنابراین مثلا وقتی دستگاهی که قرار است عایق زیر رنگ یخچال را کامل کند از کیفیت لازم برخوردار نیست، رنگ هم به درستی روی بدنه نمی‌نشیند و مثلا در مناطق مرطوب و حتی سایر مناطق مشتری با پوسته شدن رنگ و از بین رفتن ظاهر زیبای کالایی که خریداری کرده، مواجه می‌شود.

از طرفی مالیاتی که روی قطعات وارداتی برای ساخت یخچال‌ بسته می‌شود اینقدر بالاست که در نهایت قیمت تمام‌شده را بالا می‌برد و غیررقابتی می‌کند. بنابراین خیلی به‌صرفه‌تر است که همه قطعات به‌صورت سی‌کی‌دی با 4درصد مالیات وارد شوند و در ایران سرهم‌بندی شوند و به کلی تولید کنار رود.

کاری که در حال حاضر هم در ایران صورت می‌گیرد. کسی که چنین روشی را در پیش می‌گیرد دیگر نه هزینه‌ حامل‌های انرژی را باید بپردازد و نه سر وکارش با ماموران دارایی و... است. از طرفی چون قطعات را وارد می‌کنند دیگر نیاز به واردات مواد اولیه‌ ندارند و این کارشان را کاملا راحت می‌کند.

چون قیمت مواد اولیه وارداتی کاملا تحت تاثیر دلار و نرخ ارز قرار دارد و قیمت آن در بازارهای جهانی تعیین می‌شود، بنابراین با سیر نزولی ارزش ریال طی سال‌های اخیر از هر طرفی دروازه‌ها بر تولیدکننده‌ها بسته شده و فشارهای مالی داخلی هم از طرف اداره‌های دولتی بیشتر و بیشتر شده است. این داستان تا جایی پیش رفته که در حال حاضر تنها حدود 40واحد تولیدی در زمینه یخچال‌‌سازی فعال هستند که آنها هم با کمترین میزان ظرفیت‌شان کار می‌کنند.

ریزش واحدهای صنفی؛ به هزار دلیل

بصره‌ای‌زاد در ادامه اشاره‌ای هم دارد به بخش خدمات و تعمیر این وسایل که بازاری را برای اشتغال و درآمدزایی افرادی که چنین مهارتی دارند، فراهم کرده است اما چون برندها خود خدمات سرویس را هم ارائه می‌کنند، بسیاری از این واحدها رو به تعطیلی رفته‌اند. از آنجایی که این واحدهای صنفی هم جزو اعضای اتحادیه آنها به شمار می‌روند، وی یکی از مشکلات این حوزه را ریزش مداوم واحد صنفی می‌داند و اضافه می‌کند: بیش از 1100واحد صنفی در این زمینه فعال هستند که روز به روز از تعدادشان کاسته می‌شود.

چون همان‌طور که اشاره کردم بسیاری از شرکت‌ها به سمت راه‌اندازی واحدهای سرویس خصوصی پیش رفته‌اند و مثلا شرکت گلدیران بیش از 170مرکز خدمات و سرویس‌دهی راه‌اندازی کرده و همین امر کسب‌وکارهای دیگری را تعطیل کرده است در حالی که می‌توانند با واحد صنفی قدیمی و دارای سابقه در این زمینه همکاری کنند تا هم این افراد بیکار نشوند و هم اینکه از بابت کیفیت خدمات‌شان مطمئن شوند.

تهویه مطبوع نداریم

هیچ خانه یا ساختمانی با هر نوع کاربری را نمی‌توان بدون وجود دستگا‌ه‌های تهویه مطبوع تصور کرد. بنابراین بازار بزرگی باید پیش روی این دستگاه‌ها وجود داشته باشد و البته چنین بازار گسترده‌ای وجود دارد اما با کالاهای وارداتی پر می‌شود.

کمااینکه بهمن بصره‌ای‌زاد نیز می‌گوید: دستگاه‌های تهویه مطبوع در ایران تولید نمی‌شوند و هیچ‌گونه تولیدی در ایران نداریم و برندهای خارجی بازیگران اصلی صحنه این بازار هستند. وی همچنین به این مسئله‌ اشاره می‌کند که شرکت‌هایی هم هستند که این کالاها را با نام ایرانی وارد می‌کنند اما مشخصا ما تولیدی در این زمینه نداریم.